Swertz-Armee
(→Schoonvader springt in) |
|||
| (513 tussenliggende versies door één gebruiker worden niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | [[File: | + | [[File:Jan swertz en cato armee bruiloft v4.JPG|450px|thumb|Er zijn geen foto's van Frits Swertz en Cato Armee samen. Hier Cato op 63-jarige leeftijd met haar zoon Jan Swertz op zijn huwelijksbanket in 1927.]] |
| − | == | + | {| class="wikitable" style="float:right; style= "text-align: center" |
| + | |colspan="2"|'''Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe''' | ||
| + | |- | ||
| + | |colspan="2"|[[Haan_de-Swertz|''De Haan-Swertz'']] | ||
| + | |- | ||
| + | |colspan="2"|[[Swertz-Ekker|''Swertz-Ekker'']] | ||
| + | |- | ||
| + | |colspan="2"|[[Swertz-Armee|''Swertz-Armee'']] | ||
| + | |- | ||
| + | |[[Swertz,_Familie|Swertz]] | ||
| + | |[[Armee,_Familie|Armee]] | ||
| + | |} | ||
| − | + | Deze pagina beschrijft de levens van Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz (1862), Catharina Paulina (Cato) Armee (1864), hun huwelijk en hun gezin. | |
| − | + | ==Frits Swertz (1862) en Cato Armee (1864)== | |
| − | + | [[File:Swertz frits en carel v4.jpg|thumb|left|475px|Hoewel niet bevestigd is dit hoogstwaarschijnlijk de ca. 38/39-jarige Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz met zijn tweede zoon [[Swertz-Verlinden|Johan Carel Maria (Carel) Swertz]]. Foto ca. 1900/1901, privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.]] | |
| − | + | '''Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz''', zoon van [[Swertz,_Familie#Johann_Carl_Swertz_.281815.29|Johann Carl Swertz]], is geboren op 22 juli 1862 in Amsterdam. Zijn voorouders worden beschreven op de pagina's [[Swertz,_Familie|familie Swertz]]. Zijn vader geeft hem bij de burgerlijke stand op als ''Johan Friedrich August'', maar de Duitse variant komt verder niet meer terug is zijn leven. | |
| + | |||
| + | Op 24 januari 1888, als hij 25 jaar oud is, huwt hij '''Catharina Paulina (Cato) Armee''' in Utrecht. | ||
| + | |||
| + | Cato Armee is geboren in 1864 in Utrecht en eerste van twee dochters van [[Armee,_Familie#Johannes_Armee_.281830.29|Johannes Armee]] en Anna Catharina Sophia Cohu, een familie met verre Belgische wortels, maar al geruime tijd in Utrecht woonachtig. Cato's voorouders worden beschreven op de pagina's [[Armee,_Familie|familie Armee]], [[Cohu,_Familie|familie Cohu]] en [[Brieder_de,_Familie|familie de Brieder]]. | ||
Cato en Frits krijgen pas 9 respectievelijk 11 jaar na hun trouwen kinderen, beiden in Utrecht geboren: | Cato en Frits krijgen pas 9 respectievelijk 11 jaar na hun trouwen kinderen, beiden in Utrecht geboren: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | {| class="wikitable" | |
| + | | | ||
| + | # [[Swertz-Ekker#Jeugd_van_Jan_Swertz|'''''Joannes Maria Antonius (Jan) Swertz''''']] (5 april 1897 - 24 september 1941, Groesbeek)) | ||
| + | # ''[[Swertz-Verlinden|Johan Carel Maria (Carel) Swertz]]'' (25 oktober 1899 - 24 mei 1962, Utrecht)) | ||
| + | |} | ||
| − | + | Frits overlijdt op een leeftijd van 66 jaren (1929) in Amsterdam. Zijn vrouw Cato, die al sinds 1908 gescheiden woont van haar man, overlijdt als ze 75 jaren oud is (1940) in Utrecht. | |
| − | == | + | == Frits en de remplaçant == |
| − | + | Volgens het militierapport van de ca. 20-jarige Frits Swertz in 1882 is hij 1,73 m lang, 5 cm meer dan gemiddeld voor die tijd. Hij heeft een | |
| − | + | {| style="color: black; background-color: #f2f2f0;" | |
| − | : '' | + | | |
| − | + | : ''ovaal aangezigt, hoog voorhoofd, blaauwe oogen, gewone neus, ... mond, ronde kin, blond haar en wenkbraauwen, en geen merkbare teekenen''. | |
| − | + | |} | |
| − | + | Hij is als jongvolwassene winkelbediende en woont in Utrecht, terwijl zijn ouders in Amsterdam wonen. | |
| − | + | [[File:Frits Swertz militierapport.jpg|thumb|550px|Uitsnede van het militierapport van Frits Swertz met de aantekeningen over zijn vervanger.]] | |
| − | + | Zijn militierapport meldt dat er een ''remplaçant'' voor hem is gestrikt, een plaatvervanger voor zijn militaire dienst. | |
| − | + | Hans Bergsma neemt het over en wordt op 5 mei 1882 ingelijfd in het 7e Regiment van de Infanterie. | |
| − | + | Frits wordt pas ''finaal vrijgesteld'' als deze Hans Bergsma zijn dienstplicht heeft vervuld. Blijkbaar duurt het even, want Frits krijgt pas in 1888, zes jaar later, de aantekening ''gepasporteerd'' hetgeen betekent dat hij aan de dienstplicht heeft voldaan. | |
| − | + | {| style="color: black; background-color: #f2f2f0;" | |
| − | + | | | |
| + | Frits heeft nog van het remplaçantenstelsel gebruik kunnen maken voordat het in 1898 wordt afgeschaft en vervangen door de persoonlijke dienstplicht. In de praktijk kochten vooral de welgestelde families de dienstplicht af voor hun kinderen, hetgeen andere jonge mannen de kans bood een extra zakcentje eraan over te houden; huisvesting, voeding en kleding werden immers in het leger gratis verstrekt. | ||
| − | + | Het stelsel ging op den duur kraken op zijn grondvesten. Steeds minder mensen melden zich vrijwillig aan als plaatsvervanger omdat de soldijen van een gewone soldaat lager werden. Ook vond men het voor de kwaliteit van de krijgsmacht niet goed dat ''de beste en meest bruikbare elementen'' (lees de afkopers) niet in de krijgsmacht terecht kwamen. | |
| + | |} | ||
| − | == | + | == Achter het stadhuis in Utrecht == |
| − | [[File: | + | [[File:utrecht minrebroederstraat.jpg|thumb|350px|De families Armee en Cohu, en later Frits Swertz, woonden lang in Utrecht ''achter het stadhuis''. De panden aldaar zijn gesloopt in de 20e eeuw. Foto/afbeelding: Panoramio.]] |
| − | + | [[File:agter het stadhuis 1821 1986 v2.jpg|left|thumb|375px|Tweemaal de omgeving van de Korte Minrebroederstraat. In 1821 (boven) was er nog een oud stadhuis en woonden de Armees en Cohu's letterlijk in de ''Agter 't stadhuys''. In 1986 (onder) is e.e.a. gesloopt en staat er de moderne aanbouw van het stadhuis.]] | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | Het ouderlijk huis van Cato Armee is Korte Minnebroederstraat in Utrecht, ook Minrebroederstraat genoemd. Haar voorouders wonen al vanaf minstens 1765 ''agter 't Stadhuys'', dezelfde locatie. In dat jaar woont namelijk stadsessayeur [[Brieder_de,_Familie#Nicolaas_de_Brieder_.281720.29|Nicolaas de Brieder]] op deze locatie. Hij is de betovergrootvader van Cato Armee. Als Cato wordt geboren woont ook haar grootmoeder Catharina Sophia de Brieder, weduwe van Stephanus Cohu, in deze straat; ''Cohu (Wed S.) Korte Minnebroederstraat, Achter 't Stadhuis F14'', vermoedelijk hetzelfde adres. | |
| − | + | Frits zal gaan inwonen op dit adres. In Utrechtse adresboeken wordt hij vermeld als handelsagent op dit adres in 1891 - 1893 en 1897 -1898 dus na zijn trouwen en rond de geboorte van zijn twee kinderen. Het oorspronkelijke pand is samen met het gehele blok huizen gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe aanbouw achter het stadhuis van na de 50-jaren van de 20e eeuw. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | == Ondernemer met een rafelrand == | |
| − | + | [[File:uitstelbrief swertz KLEIN v2.jpg|thumb|400px|Een van de uitstelbrieven waarin Frits Swertz (wederom) aangeeft binnenkort de schuld van ƒ 1150,- te kunnen voldoen.]] | |
| + | |||
| + | Frits Swertz is koopman en krijgt al vroeg te maken met de deurwaarder en een nakend faillisement. Hij lijkt daarin op zijn [[Swertz,_Familie#Kooplieden.2C_handelaars_en_winkeliers|familieleden die ook handelaren zijn]] waarbij het ook soms misloopt. | ||
| + | |||
| + | Uit onderstaand arrest van de rechtbank Amsterdam wordt duidelijk dat Frits op zijn 26e ''agent van buitenlandsche huizen'' is. Uit de archiefstukken komt een beeld naar voren van een jonge ondernemer die de randen van het toelaatbare opzoekt. Bij een schuldeiser roept hij, ondanks te late terugbetaling toch sympathie op, wellicht duidend op enige charismatische uitstraling. Twee zaken: | ||
| + | |||
| + | ==== Zaak Nierop vs. Swertz ==== | ||
| + | |||
| + | De zaak ''Van Nierop vs. Swertz'' speelt van mei tot augustus 1888 en is gedocumenteerd in het [http://stadsarchief.amsterdam.nl/archieven/archiefbank/inventaris/596.nl.html?p=1:309&t=313 archief van Mr. A.H. van Nierop]. Frits is dan 26 jaar oud en een half jaar getrouwd. Hij blijkt nog ƒ 1.150,- (gulden) verschuldigd te zijn aan de Amerikaan John Albers, waarschijnlijk een geëmigreerde Nederlander. Het equivalent aan koopkracht van dit bedrag zou anno 2014 [http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/prijzen/cijfers/extra/prijzen-toen-nu.htm circa € 15.000] zijn. Frits heeft dit bedrag in mei 1888 geleend en zou het aan Albers in juni terugbetalen voordat deze terugkeert naar Etchetah (tegenwoordig Custer County) in de Amerikaanse staat Montana. | ||
| + | |||
| + | Frits verzuimt te betalen, en probeert de zaak te rekken. Hij stuurt verspreid over twee maanden drie uitstelbrieven en vijf telegrammen; de strekking is steeds dat hij het bijna rond heeft of dat hij niet op een afspraak kan verschijnen door overmacht. Eind juli is de maat vol. Albers' zaakgelastigde en procureur Abraham Hendrik van Nierop stuurt de deurwaarder op hem af. Deze treft op 25 juli 1888 op het woonadres van Frits, Warmoesstraat 4 in Amsterdam, alleen de ''inwonende dienstbode M. van Meegen'' aan, die getuigt; ''Meneer is niet te huis''. | ||
| + | |||
| + | [[File:wissel Swertz Albers.jpg|thumb|400px|left|Swertz heeft al eerder geld geleend van de Nederlandse Amerikaan John Albers. In december 1887 leent hij ƒ 750,- (nu ca. € 10.000,-), wellicht in het kader van een onroerendgoedtransactie]] | ||
| + | |||
| + | Er wordt in augustus beslag gelegd op zijn roerende goederen. Uit andere archiefstukken blijkt dat Frits op dat moment in Utrecht staat ingeschreven met zijn vrouw; het Amsterdamse ''woonadres'' kan mogelijk zakelijk gebruikt zijn, maar dan is de aanwezigheid van een dienstbode apart. Ook opmerkelijk is dat er uit de inventarislijst die de deurwaarder opmaakt ten behoeve van het ''conservatoir beslag op de roerende goederen'' een compleet burgerlijk ingericht huis naar voren komt: | ||
| + | |||
| + | In bijna alle kamers (zijkamer, binnenkamer, insteekkamer, slaapkamer, achterslaapvertrek) staat wel een mahoniehouten tafel met overkleedje, met bijpassende stoelen en een ''Brusselsch vloerkleed''. Er staan enkele buffetkasten met spiegels of spiegeldeuren en ''Japansche vaasjes, bronzen vazen en porseleinen vazen'', zelfs een '' punch bowl''. Typische gebruiksgoederen uit die tijd ontbreken niet zoals kolenbakken, een rookstel, een pendule op marmeren voetje, een handnaaimachine, en een enkele ''photographie in lijst''. In het magazijn staat kantoormeubilair en het achtermagazijn staan stellingkasten met stukken meubelstoffen, wollen stoffen en vitrages, zo'n 60 tot 80 in totaal. | ||
| + | |||
| + | ===== Schoonvader springt in ===== | ||
| + | |||
| + | De deurwaarder stelt de goederen in bewaring bij ene ''Westerman'', maar tot een daadwerkelijke faillietverklaring zal het niet komen. De schoonvader van Frits Swertz, [[Armee,_Familie#Johannes_Armee_.281830.29|Johannes Armee]] (1830), fourneert het verschuldigde geld, meer dan ƒ 1.000,-, op het nippertje. Een brief van Van Nierop aan Albers verklaart alles: | ||
| + | |||
| + | [[File:telegram Swertz.jpg||thumb|325px|Een telegram van Frits Swertz, 28 juni 1888, in de zaak van de terugbetaling van fl. 1150. aan Albers; ''kan door latere terugkomst van mijn schoonvader eerst zaterdag tot u komen = Swertz'']] | ||
| + | |||
| + | {| style="color: black; background-color: #f2f2f0;" | ||
| + | | | ||
| + | : ''22 Aug. 88'' | ||
| + | |||
| + | : ''Weledele heer!'' | ||
| + | |||
| + | : ''Eerst gisteren is het mij gelukt de u toekomende gelden van den Heer Swertz te ontvangen. Telken male beloofde hij ze op een bepaalden tijd te geven, doch telkens werd ik teleurgesteld. Na ontvangst van uw brief van 12 juli jl. heb ik echter Swertz geen uitstel meer verleend, maar strenge rechtmaatregelen aangewend die tot resultaat hebben gehad dat de schoonvader van den Heer Swertz het gehele bedrag voldaan heeft. | ||
| + | |||
| + | : ''Ik verzoek u niet euvel te duiden dat ik aan Swertz ...(onleesbaar) ... meende te handelen. Bij uw vertrek zeidet gij mij toch Swertz niet al te hard aan te pakken, waartoe ik echter na ontvangst van uw brief meende te moeten overgaan. Ik heb derhalve voor u ontvangen fl 1150,-, mijne kosten in deze bedragen fl 60,-, zodat voor uwe rekening blijft fl 1090,- welk bedrag ik (...) | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | ==== Zaak Armee: Slachtoffer van haar eigen goedheid ==== | ||
| + | |||
| + | [[File:armee EM 61 jaar.JPG|thumb|285px|left|Elisabeth Maria Armee op ca. 61-jarige leeftijd bij het huwelijksbanket van haar neef Jan Swertz en Elisabeth (Bob) Ekker.]] | ||
| + | |||
| + | In een andere faillissementszaak is naast zowel Frits Swertz ook zijn schoonzus Elisabeth Maria Armee (1866) betrokken, de twee jaar jongere zus van Cato Armee. Elisabeth Maria Armee wordt ook ''tante Bets'' of ''Tattie'' genoemd. Een annonce uit 1908: | ||
| + | |||
| + | [[File:faillisement E M Armee v2.jpg|thumb|240px|Annonce over het faillissement van Elisabeth Armee, mei 1908]] | ||
| + | |||
| + | {| style="color: black; background-color: #f2f2f0;" | ||
| + | | | ||
| + | : ''Door het verbindend worden der enige uitdeelingslijst heeft het faillissement van Mej. E. M. ARMEE, handel gedreven hebbende te Amsterdam, Haarlemmerdijk No. 75, een einde genomen. | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | Elisabeth Armee is onderwijzeres in Utrecht en houdt van handwerk; niet het stereotype om handel te gaan drijven in Amsterdam. Door speurwerk van Carel Swertz (1932, Bennekom) komt een verslag van de curator boven water, en daarmee ook de aap uit de mouw. | ||
| + | |||
| + | Het verslag doet uit de doeken waarom Elisabeth Armee rond 1904 de behangers- en stoffeerderszaak aan de Haarlemsedijk 75 in Amsterdam heeft overgenomen, een aantal maanden nadat Frits, Cato en zoon Carel (1903) van Utrecht naar dit adres in Amsterdam zijn verhuisd. | ||
| + | |||
| + | [[File:cato EM katrien gien carel en vrouw v2.JPG|thumb|435px|Beide zusters Armee: links Elisabeth Maria Armee (1866) en rechts Catharina Paulina (Cato) Armee (1864). In het midden [[Feldhaus-Swertz|Liesbeth) Swertz]] (1932), kleindochter van Cato Armee via haar zoon Jan Swertz. Foto ca. 1935, privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.]] | ||
| + | |||
| + | {| style="color: black; background-color: #f2f2f0;" | ||
| + | | | ||
| + | : ''Mijne curanda werd 4 maart 1909 buiten hare schuld in staat van faillissement verklaard. Zij is namelijk het slachtoffer geworden van haar eigen goedheid.'' | ||
| + | |||
| + | : ''Ten einde het gezin van haren zwager voor ondergang te bewaren nam zij, tegen hoogen prijs ongeveer 5 jaar geleden huurde het huis waarin de zaak werd gedreven, zijnde perceel aldaar en waarin genoemde zwager door haar als zetbaas werd geplaatst. | ||
| + | |||
| + | : ''Door slechte boekhouding van deze en andere omstandigheden werd echter steeds met verlies gewerkt, al wat mijne curanda en hare ouders bezaten is respectievelijk verbruikt, zij allen werden doodarm doordat steeds werd getracht het tekort aan te zuiveren. (...) | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | [[File:Carolus Wilhelmus (1864).jpeg|thumb|295px|left|Carolus Wilhelmus (1864), broer van Frits Swertz, gaat het schip in voor ƒ 1.200,-. Hij is een ongetrouwde zakenman die zijn neven en nichten veel geld nalaat bij zijn dood in 1947. Foto: privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.]] | ||
| + | |||
| + | Het verslag leest als een litanie van gevallen van slechte boekhouding, dubieuze vorderingen, geheimgehouden verliezen die zich blijven ophopen, en pogingen van familie om de tekorten aan te zuiveren. | ||
| + | |||
| + | Zo leent [[Armee,_Familie#Johannes_Armee_.281830.29|Johannes Armee]] zijn schoonzoon ƒ 1.746,- (gulden) die hij nooit meer terug zal zien. Hetzelfde geldt voor de ƒ 1.200,- van Frits' broer [[Swertz,_Familie#Zoon_Carolus_Wilhelmus_Swertz|Carolus Wilhelmus Swertz]], en de ƒ 432,- van zijn zwager Henri Hoobroeckx, gehuwd met Frits' zus Maria Carolina Theresia Swertz (1859). | ||
| + | |||
| + | Mogelijk is de passage ''(...) zij allen werden doodarm'' aangedikt; de curator is duidelijk op de hand van zijn ''curanda'', maar het is een schrijnende zaak, die vermoedelijk beslissend is voor de verwijdering tussen Frits en Cato, immers de zus van Elisabeth Armee. In het jaar na het faillissement verhuizen Cato en haar tweede zoon weer terug naar Utrecht, terwijl Frits in Amsterdam achterblijft. | ||
| + | |||
| + | == Feitelijke scheiding Frits en Cato == | ||
| + | |||
| + | [[File:jan en carel swertz klein V3.jpeg|thumb|425px|De twee kinderen van Frits en Cato Swertz; [[Swertz-Verlinden|Johan Carel Maria (Carel)]] (links) is bijna 3 en [[Swertz-Ekker#Jeugd_van_Jan_Swertz|Joannes Maria Antonius (Jan)]] is net 5. Foto gedateerd 26 juni 1902, privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.)]] | ||
| + | |||
| + | Op 27 juli 1903 worden Frits, zijn vrouw Cato en kind Carel ingeschreven in Amsterdam, Haarlemmerdijk 75. Het is bizar dat ze er voor kiezen maar één van hun kinderen mee te nemen en de ander (Jan) achter te laten. Zes jaar later (28 april 1909) worden Cato en kind Carel echter weer ingeschreven in Utrecht ... zonder Frits. | ||
| + | |||
| + | Zeer vermoedelijk is de relatie ernstig verstoord geraakt door het [[Swertz-Armee#Slachtoffer_van_haar_eigen_goedheid|faillissement]] van Cato's ongetrouwde zuster Elisabeth Maria Armee (1866) door toedoen van Frits Swertz in 1908. | ||
| + | |||
| + | Cato keert met haar kind terug in de schoot van haar ouders; ze gaan wonen aan de Neude 4 bis, sinds 1904 het adres van grootouders Armee en Elisabeth, Cato's zus. Het kind Jan Swertz is al die tijd waarschijnlijk bij zijn grootouders Armee gebleven. | ||
| + | |||
| + | [[File:neude utrecht 7.jpg|thumb|300px|left|Gezicht op het Neude, ongeveer dezelfde als dat van de aquarel op deze pagina. Foto ca. 1900.]] | ||
| + | |||
| + | : In huize Armee wordt verder niet meer gepraat over 'opa Swertz', herinneren zich de kinderen van zowel Jan als Carel Swertz. Frits Swertz is ook niet aanwezig bij het trouwen van zijn zoon Jan Swertz. | ||
| + | |||
| + | [[File:twee adressen armee utrecht.jpg|thumb|777px|center|Twee aquarellen uit de nalatenschap van de Armees. Links de Neude in Utrecht waar de kinderen Swertz opgroeien vanaf hun tienerjaren; hun huis (4b) is het tweede pand van rechts met ''J. ARMEE'' op de deur. Samen met de panden links daarvan (voor de kijker) is het gesloopt ten behoeve van één groot nieuwbouwpand van ABN-AMRO. Het pand aan de rechterkant is ongeschonden en huist nog steeds drogisterij Woortman. De rechteraquarel uit 1900 beeldt het gesloopte ouderlijk huis uit van Cato Armee aan de Korte Minnebroederstraat in Utrecht [[Swertz-Armee#Achter_het_stadhuis_in_Utrecht|''agter 't Stadhuys'']]. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.]] | ||
| + | |||
| + | == De kuierlatten ... of niet == | ||
| + | |||
| + | [[File:jeugdfoto jan en carel swertz.jpg|thumb|left|450px|Jeugdfoto van Carel Swertz (2e links) en Jan Swertz (rechts). Foto: privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.]] | ||
| + | |||
| + | [[Haan_de-Swertz|Gien Swertz]], kleindochter van Frits Swertz herinnert zich dat het volgende verhaal de ronde ging over haar opa. Zij was 10 jaar toen haar oma overleed; | ||
| + | |||
| + | {| style="color: black; background-color: #f2f2f0;" | ||
| + | | | ||
| + | : ''Mij werd verteld dat opa Swertz een brief ging posten waarin hij oma de wacht aanzegde, en vervolgens nooit meer terugkwam. Dat werd een gevleugelde uitspraak in onze familie voor iemand die de kuierlatten nam.'' | ||
| + | |} | ||
| + | {| style="color: black; background-color: #f2f2f0;" | ||
| + | | | ||
| + | : ''Opa Swertz is gaan wonen in Amsterdam bij zijn nicht, naar men zegt. We hebben natuurlijk altijd gedacht dat dit zijn vriendin was, maar zeker weten we het niet.'' | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | De overlevering van 'even een brief posten' klopt niet met de feiten. In feite was het omgekeerd; Cato neemt de kuierlatten, vermoedelijk zeer gedesillusioneerd, en keert terug naar Utrecht. | ||
| + | |||
| + | [[file:1912 swertz handschrift v2.jpg|thumb|150px|Fr. Swertz adverteert voor schoonschrift (1912); is dit Frits Swertz of zijn broer [[Swertz,_Familie#Zoon_Frans_Swertz|Frans Swertz]]?]] | ||
| + | |||
| + | Maar mogelijk is Frits al eerder uit huis gegaan in Amsterdam. Cato neemt alleen de opvoeding van haar kinderen op zich, als ze respectievelijk 13 en 10 jaar oud zijn. Het verhaal over ''opa'' kan bedoeld zijn om de jonge kinderen niet de pijnlijke ware toedracht te vertellen. | ||
| + | |||
| + | Frits blijft wonen in Amsterdam. In 1912 staat hij geregistreerd op de Keizersgracht nr 485, in 1916 op de He(e)rengracht 300. Hij blijkt nog 7 maal verhuisd te zijn daarna. In het Amsterdams Archief staat dat hij eerst handelsagent was en daarna leraar schoonschrijven. Vanuit het adres Keizersgracht nr 485 worden zo'n 70 advertenties voor schoonschrijven geplaatst in diverse bladen tussen 1913 en 1915 namens ene ''Fr. Swertz''. Het is niet bekend of dit Frits is of zijn broer [[Swertz,_Familie#Zoon_Frans_Swertz|Franciscus Carolus Henricus (Frans) Swertz]] (1852). | ||
| + | |||
| + | Frits overlijdt op een leeftijd van 66 jaren (1929), zijn vrouw Cato (Catharina) als ze 75 jaren oud (1940). [[Swertz,_Katrien|Katrien Swertz]] is vernoemd naar deze grootmoeder. Elisabeth Maria Armee, de ongetrouwde inwonende zus van Cato, wordt 88 jaar oud. Ze overlijdt in 1954. | ||
==Fotogalerij Frits en Cato Swertz== | ==Fotogalerij Frits en Cato Swertz== | ||
| − | <gallery | + | <gallery> |
| + | |||
| + | image:ancestors Cato Armee.jpg|Stamboom met de direkte voorouders van Catharina Paulina (Cato) Armee. Haar voorouders worden apart beschreven op de pagina's [[Armee,_Familie|familie Armee]], [[Cohu,_Familie|familie Cohu]] en [[Brieder_de,_Familie|familie de Brieder]]. | ||
| + | |||
| + | image:cato en frits swertz annonces.jpg|Onorthodoxe annonce van de ondertrouw van 'Frits en Cato' en de officiële annonce van het huwelijk van Frederik en Catharina (1888) | ||
| + | |||
| + | Image:Jan en carel swertz kinderen.JPG|Van links naar rechts: Carel Swertz (1899) en Jan Swertz (1897) op jonge leeftijd. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom. | ||
| + | |||
| + | Image:jan en carel swertz tieners twintigers.JPG|Van links naar rechts: Carel Swertz (1899) en Jan Swertz (1897) als jongvolwassenen. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom. | ||
| − | + | Image:broers swertz.jpg|Van links naar rechts: Carel Swertz (1899) en Jan Swertz (1897). Datum foto onbekend. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom. | |
| − | + | Image:broers swertz en geestelijke - Version 2.jpg|Van links naar rechts: Carel Swertz (1899), Jan Swertz (1897) en een onbekende geestelijke. Datum foto onbekend. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom. | |
| − | + | Image:cato armee oud v2.jpg|Cato Armee (1864) op latere leeftijd. Foto: privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom. | |
</gallery> | </gallery> | ||
Huidige versie van 28 okt 2018 om 22:42
| Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe | |
| De Haan-Swertz | |
| Swertz-Ekker | |
| Swertz-Armee | |
| Swertz | Armee |
Deze pagina beschrijft de levens van Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz (1862), Catharina Paulina (Cato) Armee (1864), hun huwelijk en hun gezin.
Inhoud |
[bewerken] Frits Swertz (1862) en Cato Armee (1864)
Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz, zoon van Johann Carl Swertz, is geboren op 22 juli 1862 in Amsterdam. Zijn voorouders worden beschreven op de pagina's familie Swertz. Zijn vader geeft hem bij de burgerlijke stand op als Johan Friedrich August, maar de Duitse variant komt verder niet meer terug is zijn leven.
Op 24 januari 1888, als hij 25 jaar oud is, huwt hij Catharina Paulina (Cato) Armee in Utrecht.
Cato Armee is geboren in 1864 in Utrecht en eerste van twee dochters van Johannes Armee en Anna Catharina Sophia Cohu, een familie met verre Belgische wortels, maar al geruime tijd in Utrecht woonachtig. Cato's voorouders worden beschreven op de pagina's familie Armee, familie Cohu en familie de Brieder.
Cato en Frits krijgen pas 9 respectievelijk 11 jaar na hun trouwen kinderen, beiden in Utrecht geboren:
|
Frits overlijdt op een leeftijd van 66 jaren (1929) in Amsterdam. Zijn vrouw Cato, die al sinds 1908 gescheiden woont van haar man, overlijdt als ze 75 jaren oud is (1940) in Utrecht.
[bewerken] Frits en de remplaçant
Volgens het militierapport van de ca. 20-jarige Frits Swertz in 1882 is hij 1,73 m lang, 5 cm meer dan gemiddeld voor die tijd. Hij heeft een
|
Hij is als jongvolwassene winkelbediende en woont in Utrecht, terwijl zijn ouders in Amsterdam wonen.
Zijn militierapport meldt dat er een remplaçant voor hem is gestrikt, een plaatvervanger voor zijn militaire dienst.
Hans Bergsma neemt het over en wordt op 5 mei 1882 ingelijfd in het 7e Regiment van de Infanterie.
Frits wordt pas finaal vrijgesteld als deze Hans Bergsma zijn dienstplicht heeft vervuld. Blijkbaar duurt het even, want Frits krijgt pas in 1888, zes jaar later, de aantekening gepasporteerd hetgeen betekent dat hij aan de dienstplicht heeft voldaan.
|
Frits heeft nog van het remplaçantenstelsel gebruik kunnen maken voordat het in 1898 wordt afgeschaft en vervangen door de persoonlijke dienstplicht. In de praktijk kochten vooral de welgestelde families de dienstplicht af voor hun kinderen, hetgeen andere jonge mannen de kans bood een extra zakcentje eraan over te houden; huisvesting, voeding en kleding werden immers in het leger gratis verstrekt. Het stelsel ging op den duur kraken op zijn grondvesten. Steeds minder mensen melden zich vrijwillig aan als plaatsvervanger omdat de soldijen van een gewone soldaat lager werden. Ook vond men het voor de kwaliteit van de krijgsmacht niet goed dat de beste en meest bruikbare elementen (lees de afkopers) niet in de krijgsmacht terecht kwamen. |
[bewerken] Achter het stadhuis in Utrecht
Het ouderlijk huis van Cato Armee is Korte Minnebroederstraat in Utrecht, ook Minrebroederstraat genoemd. Haar voorouders wonen al vanaf minstens 1765 agter 't Stadhuys, dezelfde locatie. In dat jaar woont namelijk stadsessayeur Nicolaas de Brieder op deze locatie. Hij is de betovergrootvader van Cato Armee. Als Cato wordt geboren woont ook haar grootmoeder Catharina Sophia de Brieder, weduwe van Stephanus Cohu, in deze straat; Cohu (Wed S.) Korte Minnebroederstraat, Achter 't Stadhuis F14, vermoedelijk hetzelfde adres.
Frits zal gaan inwonen op dit adres. In Utrechtse adresboeken wordt hij vermeld als handelsagent op dit adres in 1891 - 1893 en 1897 -1898 dus na zijn trouwen en rond de geboorte van zijn twee kinderen. Het oorspronkelijke pand is samen met het gehele blok huizen gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe aanbouw achter het stadhuis van na de 50-jaren van de 20e eeuw.
[bewerken] Ondernemer met een rafelrand
Frits Swertz is koopman en krijgt al vroeg te maken met de deurwaarder en een nakend faillisement. Hij lijkt daarin op zijn familieleden die ook handelaren zijn waarbij het ook soms misloopt.
Uit onderstaand arrest van de rechtbank Amsterdam wordt duidelijk dat Frits op zijn 26e agent van buitenlandsche huizen is. Uit de archiefstukken komt een beeld naar voren van een jonge ondernemer die de randen van het toelaatbare opzoekt. Bij een schuldeiser roept hij, ondanks te late terugbetaling toch sympathie op, wellicht duidend op enige charismatische uitstraling. Twee zaken:
[bewerken] Zaak Nierop vs. Swertz
De zaak Van Nierop vs. Swertz speelt van mei tot augustus 1888 en is gedocumenteerd in het archief van Mr. A.H. van Nierop. Frits is dan 26 jaar oud en een half jaar getrouwd. Hij blijkt nog ƒ 1.150,- (gulden) verschuldigd te zijn aan de Amerikaan John Albers, waarschijnlijk een geëmigreerde Nederlander. Het equivalent aan koopkracht van dit bedrag zou anno 2014 circa € 15.000 zijn. Frits heeft dit bedrag in mei 1888 geleend en zou het aan Albers in juni terugbetalen voordat deze terugkeert naar Etchetah (tegenwoordig Custer County) in de Amerikaanse staat Montana.
Frits verzuimt te betalen, en probeert de zaak te rekken. Hij stuurt verspreid over twee maanden drie uitstelbrieven en vijf telegrammen; de strekking is steeds dat hij het bijna rond heeft of dat hij niet op een afspraak kan verschijnen door overmacht. Eind juli is de maat vol. Albers' zaakgelastigde en procureur Abraham Hendrik van Nierop stuurt de deurwaarder op hem af. Deze treft op 25 juli 1888 op het woonadres van Frits, Warmoesstraat 4 in Amsterdam, alleen de inwonende dienstbode M. van Meegen aan, die getuigt; Meneer is niet te huis.
Er wordt in augustus beslag gelegd op zijn roerende goederen. Uit andere archiefstukken blijkt dat Frits op dat moment in Utrecht staat ingeschreven met zijn vrouw; het Amsterdamse woonadres kan mogelijk zakelijk gebruikt zijn, maar dan is de aanwezigheid van een dienstbode apart. Ook opmerkelijk is dat er uit de inventarislijst die de deurwaarder opmaakt ten behoeve van het conservatoir beslag op de roerende goederen een compleet burgerlijk ingericht huis naar voren komt:
In bijna alle kamers (zijkamer, binnenkamer, insteekkamer, slaapkamer, achterslaapvertrek) staat wel een mahoniehouten tafel met overkleedje, met bijpassende stoelen en een Brusselsch vloerkleed. Er staan enkele buffetkasten met spiegels of spiegeldeuren en Japansche vaasjes, bronzen vazen en porseleinen vazen, zelfs een punch bowl. Typische gebruiksgoederen uit die tijd ontbreken niet zoals kolenbakken, een rookstel, een pendule op marmeren voetje, een handnaaimachine, en een enkele photographie in lijst. In het magazijn staat kantoormeubilair en het achtermagazijn staan stellingkasten met stukken meubelstoffen, wollen stoffen en vitrages, zo'n 60 tot 80 in totaal.
[bewerken] Schoonvader springt in
De deurwaarder stelt de goederen in bewaring bij ene Westerman, maar tot een daadwerkelijke faillietverklaring zal het niet komen. De schoonvader van Frits Swertz, Johannes Armee (1830), fourneert het verschuldigde geld, meer dan ƒ 1.000,-, op het nippertje. Een brief van Van Nierop aan Albers verklaart alles:
|
[bewerken] Zaak Armee: Slachtoffer van haar eigen goedheid
In een andere faillissementszaak is naast zowel Frits Swertz ook zijn schoonzus Elisabeth Maria Armee (1866) betrokken, de twee jaar jongere zus van Cato Armee. Elisabeth Maria Armee wordt ook tante Bets of Tattie genoemd. Een annonce uit 1908:
|
Elisabeth Armee is onderwijzeres in Utrecht en houdt van handwerk; niet het stereotype om handel te gaan drijven in Amsterdam. Door speurwerk van Carel Swertz (1932, Bennekom) komt een verslag van de curator boven water, en daarmee ook de aap uit de mouw.
Het verslag doet uit de doeken waarom Elisabeth Armee rond 1904 de behangers- en stoffeerderszaak aan de Haarlemsedijk 75 in Amsterdam heeft overgenomen, een aantal maanden nadat Frits, Cato en zoon Carel (1903) van Utrecht naar dit adres in Amsterdam zijn verhuisd.
|
.jpeg)
Het verslag leest als een litanie van gevallen van slechte boekhouding, dubieuze vorderingen, geheimgehouden verliezen die zich blijven ophopen, en pogingen van familie om de tekorten aan te zuiveren.
Zo leent Johannes Armee zijn schoonzoon ƒ 1.746,- (gulden) die hij nooit meer terug zal zien. Hetzelfde geldt voor de ƒ 1.200,- van Frits' broer Carolus Wilhelmus Swertz, en de ƒ 432,- van zijn zwager Henri Hoobroeckx, gehuwd met Frits' zus Maria Carolina Theresia Swertz (1859).
Mogelijk is de passage (...) zij allen werden doodarm aangedikt; de curator is duidelijk op de hand van zijn curanda, maar het is een schrijnende zaak, die vermoedelijk beslissend is voor de verwijdering tussen Frits en Cato, immers de zus van Elisabeth Armee. In het jaar na het faillissement verhuizen Cato en haar tweede zoon weer terug naar Utrecht, terwijl Frits in Amsterdam achterblijft.
[bewerken] Feitelijke scheiding Frits en Cato
Op 27 juli 1903 worden Frits, zijn vrouw Cato en kind Carel ingeschreven in Amsterdam, Haarlemmerdijk 75. Het is bizar dat ze er voor kiezen maar één van hun kinderen mee te nemen en de ander (Jan) achter te laten. Zes jaar later (28 april 1909) worden Cato en kind Carel echter weer ingeschreven in Utrecht ... zonder Frits.
Zeer vermoedelijk is de relatie ernstig verstoord geraakt door het faillissement van Cato's ongetrouwde zuster Elisabeth Maria Armee (1866) door toedoen van Frits Swertz in 1908.
Cato keert met haar kind terug in de schoot van haar ouders; ze gaan wonen aan de Neude 4 bis, sinds 1904 het adres van grootouders Armee en Elisabeth, Cato's zus. Het kind Jan Swertz is al die tijd waarschijnlijk bij zijn grootouders Armee gebleven.
- In huize Armee wordt verder niet meer gepraat over 'opa Swertz', herinneren zich de kinderen van zowel Jan als Carel Swertz. Frits Swertz is ook niet aanwezig bij het trouwen van zijn zoon Jan Swertz.
[bewerken] De kuierlatten ... of niet
Gien Swertz, kleindochter van Frits Swertz herinnert zich dat het volgende verhaal de ronde ging over haar opa. Zij was 10 jaar toen haar oma overleed;
|
|
De overlevering van 'even een brief posten' klopt niet met de feiten. In feite was het omgekeerd; Cato neemt de kuierlatten, vermoedelijk zeer gedesillusioneerd, en keert terug naar Utrecht.
Maar mogelijk is Frits al eerder uit huis gegaan in Amsterdam. Cato neemt alleen de opvoeding van haar kinderen op zich, als ze respectievelijk 13 en 10 jaar oud zijn. Het verhaal over opa kan bedoeld zijn om de jonge kinderen niet de pijnlijke ware toedracht te vertellen.
Frits blijft wonen in Amsterdam. In 1912 staat hij geregistreerd op de Keizersgracht nr 485, in 1916 op de He(e)rengracht 300. Hij blijkt nog 7 maal verhuisd te zijn daarna. In het Amsterdams Archief staat dat hij eerst handelsagent was en daarna leraar schoonschrijven. Vanuit het adres Keizersgracht nr 485 worden zo'n 70 advertenties voor schoonschrijven geplaatst in diverse bladen tussen 1913 en 1915 namens ene Fr. Swertz. Het is niet bekend of dit Frits is of zijn broer Franciscus Carolus Henricus (Frans) Swertz (1852).
Frits overlijdt op een leeftijd van 66 jaren (1929), zijn vrouw Cato (Catharina) als ze 75 jaren oud (1940). Katrien Swertz is vernoemd naar deze grootmoeder. Elisabeth Maria Armee, de ongetrouwde inwonende zus van Cato, wordt 88 jaar oud. Ze overlijdt in 1954.
[bewerken] Fotogalerij Frits en Cato Swertz
Stamboom met de direkte voorouders van Catharina Paulina (Cato) Armee. Haar voorouders worden apart beschreven op de pagina's familie Armee, familie Cohu en familie de Brieder.
Onorthodoxe annonce van de ondertrouw van 'Frits en Cato' en de officiële annonce van het huwelijk van Frederik en Catharina (1888)
Van links naar rechts: Carel Swertz (1899) en Jan Swertz (1897) op jonge leeftijd. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.
Van links naar rechts: Carel Swertz (1899) en Jan Swertz (1897) als jongvolwassenen. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.
Van links naar rechts: Carel Swertz (1899) en Jan Swertz (1897). Datum foto onbekend. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.
Van links naar rechts: Carel Swertz (1899), Jan Swertz (1897) en een onbekende geestelijke. Datum foto onbekend. Privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.
Cato Armee (1864) op latere leeftijd. Foto: privé-archief C. F. A. Swertz, Bennekom.
