Nispen van, Familie

Uit FamilieWiki
(Verschil tussen bewerkingen)
Ga naar: navigatie, zoeken
(Abraham Adriaens (overl. 1638))
(Dispuut over de afstamming)
 
(282 tussenliggende versies door één gebruiker worden niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{| style="color: black; background-color: #FF3800;" width="55%"
+
[[File:wapen Nispen.jpg|thumb|475px|Het wapen van de familie Van Nispen; In zilver een roodgetongde en genagelde groene leeuw, gedekt met een antieke rode kroon van vijf punten. Helm met groen zilveren wrong en zilver groen dekkleed. Helmteken: De leeuw uitkomende. Het dorpje [https://nl.wikipedia.org/wiki/Nispen Nispen] heeft het in 1998 ook maar tot stadswapen gebombardeerd.]]
|'''UNDER CONSTRUCTION'''
+
Inderdaad: flarden tekst en ontbrekende passages. Er wordt aan gewerkt. Keer terug naar de [[Hoofdpagina|Hoofdpagina]] en kom later graag eens terug!
+
|}
+
 
+
[[File:wapen Nispen.jpg|thumb|450px|tekst]]
+
  
{| class="wikitable" style="float:right; style= "text-align: center; width: 30%"
+
{| class="wikitable" style="float:right; style= "text-align: center"
 
| colspan="2"|'''Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe'''
 
| colspan="2"|'''Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe'''
 
|-
 
|-
Regel 24: Regel 19:
 
|}
 
|}
  
Deze pagina beschrijft de voorouders van '''Maycke Abrahamsdr. van Nispen''', overleden voor 1662, dochter van [[Nispen_van,_Familie#Abraham_Adriaens_.28overl._1638.29|Abraham Adriaens]] (overl. 1638). Maycke van Nispen is voorouder van [[Swertz-Ekker|Elizabeth Frederika (Bob) Ekker]].  
+
Deze pagina beschrijft de voorouders van '''Maycke Abrahamsdr. van Nispen''', overleden vóór 1662, dochter van [[Nispen_van,_Familie#Abraham_Adriaens_.28overl._1638.29|Abraham Adriaens]] (overl. 1638). Maycke van Nispen is voorouder van [[Swertz-Ekker|Elizabeth Frederika (Bob) Ekker]].  
  
 
Door Maycke's huwelijk met [[Haak,_Grave,_Families#Grave|Heyndrick Grave]] verdwijnt de achternaam Van Nispen bij haar verdere nakomelingen.
 
Door Maycke's huwelijk met [[Haak,_Grave,_Families#Grave|Heyndrick Grave]] verdwijnt de achternaam Van Nispen bij haar verdere nakomelingen.
Regel 30: Regel 25:
 
== Dispuut over de afstamming ==
 
== Dispuut over de afstamming ==
  
[[File:Nispen dordtse tak SK-A-1717.jpg|thumb|400px|left|Met de ''Dordtrechtse tak'' van de Van Nispens waar de afgebeelde Margaretha van Nispen toe behoort, is tot nu toe geen connectie gevonden. Het ligt gezien de beperkte kliek van gegoede ''Van Nispens'' in de Zuidelijke Nederlanden wel voor de hand dat er enige relatie is met onze ''Vlissingse tak''. Portret van de reder Gillis Hooftman (1521) met zijn echtgenote Margaretha van Nispen (1545). Ze staan in een kamer voor een tafel waarop een klok, handschoenen en een brief liggen (Maerten de Vos, 1570, [http://hdl.handle.net/10934/RM0001.collect.6484 Rijksmuseum]).]]
+
[[File:Nispen dordtse tak SK-A-1717.jpg|thumb|450px|left|Met de ''Dordtrechtse tak'' van de Van Nispens waar de afgebeelde Margaretha van Nispen toe behoort, is geen connectie gevonden. Het zou gezien de beperkte kliek van gegoede ''Van Nispens'' in de Zuidelijke Nederlanden wel voor de hand liggen dat er enige relatie is met onze ''Vlissingse tak''. Portret van de reder Gillis Hooftman (1521) met zijn echtgenote Margaretha van Nispen (1545). Ze staan in een kamer voor een tafel waarop een klok, handschoenen en een brief liggen (Maerten de Vos, 1570, [http://hdl.handle.net/10934/RM0001.collect.6484 Rijksmuseum]).]]
  
De oorsprong van het patricisch en adellijk geslacht [https://nl.wikipedia.org/wiki/Van_Nispen Van Nispen] is in nevelen gehuld. Wel staat vast dat Christiaen Abrahamsz., zoon van onze voorouder [[Nispen_van,_Familie#Abraham_Adriaens_.28overl._1638.29|Abraham Adriaens]] (overl. 1638), de eerste is die zich ''Van Nispen'' noemt, van waaruit voornoemde adellijke tak zich ontwikkelt.
+
De oorsprong van het patricisch en adellijk geslacht [https://nl.wikipedia.org/wiki/Van_Nispen Van Nispen] is omstreden. Wat vaststaat is dat Christiaen Abrahamsz., zoon van onze voorouder [[Nispen_van,_Familie#Abraham_Adriaens_.28overl._1638.29|Abraham Adriaens]] (overl. 1638), de eerste is die zich consequent ''Van Nispen'' noemt, van waaruit de Nederlandse adellijke tak zich ontwikkelt.
  
In de zeventiende eeuw gaat een lid van de familie aan de Universiteit van Leuven studeren en bekeert zich tot het katholicisme. Zijn nazaten huwen met katholieke regenten- en adelsgeslachten.
+
In de 17e eeuw gaat een van zijn nazaten aan de Universiteit van Leuven studeren en bekeert zich tot het katholicisme. Zijn nazaten op hun beurt huwen binnen katholieke regenten- en adelsgeslachten.
 
   
 
   
Van wie precies [[Nispen_van,_Familie#Abraham_Adriaens_.28overl._1638.29|Abraham Adriaens]], vader van Christiaen Abrahamsz. van Nispen, afstamt, is niet onomstotelijk vastgesteld. Complicerende factor is dat Abraham nergens de naam Van Nispen hanteert en het onduidelijk is of de toevoeging Adriaans een patroniem of geslachtsnaam is.
+
Van wie precies [[Nispen_van,_Familie#Abraham_Adriaens_.28overl._1638.29|Abraham Adriaens]], vader van Christiaen Abrahamsz. van Nispen, afstamt, is niet onomstotelijk vastgesteld. Complicerende factor is dat Abraham, op één uitzondering na, nooit de naam Van Nispen hanteert en het daarom onzeker is of de toevoeging Adriaans een [https://nl.wikipedia.org/wiki/Patroniem patroniem] of geslachtsnaam is.
  
 
Er zijn drie solide onderbouwde reconstructies gemaakt van Abrahams afstamming, allen gepubliceerd in [http://nl.wikipedia.org/wiki/De_Nederlandsche_Leeuw De Nederlandsche Leeuw]. Rijksarchivaris [https://nl.wikipedia.org/wiki/Johan_Fox ''Johan Fox''], werkt zijn versie uit (1990) in reactie op een eerder artikel van ''Mr. G.J .J . van Wimersma Greidanus'' (1989), die op zijn beurt weer reageert op ''H.L. Kruimel'' (1983). Het is een lastig dispuut; alle drie komen ze tot andere voorouders.
 
Er zijn drie solide onderbouwde reconstructies gemaakt van Abrahams afstamming, allen gepubliceerd in [http://nl.wikipedia.org/wiki/De_Nederlandsche_Leeuw De Nederlandsche Leeuw]. Rijksarchivaris [https://nl.wikipedia.org/wiki/Johan_Fox ''Johan Fox''], werkt zijn versie uit (1990) in reactie op een eerder artikel van ''Mr. G.J .J . van Wimersma Greidanus'' (1989), die op zijn beurt weer reageert op ''H.L. Kruimel'' (1983). Het is een lastig dispuut; alle drie komen ze tot andere voorouders.
  
Voorlopig hangen we hier de versie van ''Johan Fox'' aan. Deze stelt zich als buitenstaander objectief op en baseert zich op meer vanzelfsprekende en realistische aannames dan Kruimel (vooringenomen) en Wimersma Greidanus (speculatief en vergezocht).
+
[[File:Bergen op Zoom Blaeu 1652 vismarkt v3.jpg|thumb|475px|Kaart van Bergen op Zoom van Blaeu uit 1652. In de uitsnede de Vismarkt en bij de rode pijl het hoekhuis ''Hof van Gelre'' waar Jan Claeszn., broer van Aert Claeszn., woonde.]]
  
== Aert Claussone (overl. 1527 of eerder) ==
+
Voorlopig hangen we hier de versie van ''Johan Fox'' aan met [[Nispen_van,_Familie#Aert_Claussone_.28ca._1480.29|Aert Claussone]] (ca. 1480) als ''aartsvader''. Fox stelt zich als buitenstaander objectief op en baseert zich op vanzelfsprekendere en realistischere aannamen dan Kruimel en Wimersma Greidanus. Laatgenoemde heren lijken geforceerd een verband aan te tonen met andere gegoede Nispentakken, zoals de ''Dordtrechtse tak''.
  
'''Aert Claussone''' (zoon van Claus) huwt '''Magdalene Petersdr.''' Hun kinderen zijn:
+
== Aert Claussone (ca. 1480) ==
 +
 
 +
'''Aert Claussone''' (zoon van Claus) is vermoedelijk ruim rond 1480 geboren in of rond Bergen op Zoom. Van zijn broer Jan Claussone, timmerman van beroep, staat in ieder geval vast dat hij afkomstig is uit het 14 km oostelijker gelegen dorpje [https://nl.wikipedia.org/wiki/Nispen Nispen], wat de latere geslachtsnaam Van Nispen mooi zou verklaren.
 +
 
 +
Aert Claussone wordt 12 februari 1501 ingeschreven als poorter van Bergen op Zoom en huwt '''Magdalene Petersdr.''' Hun kinderen zijn, volgorde onzeker:
 +
 
 +
[[File:Hof van gelder Bergen op zoom 1.jpg|thumb|335px|left|Zo ziet het pand in Bergen op Zoom waar Jan Claeszn. woonde, broer van Aert Claeszn., er nu uit. Hij had het van 1518 tot 1549 in eigendom, heette het ''Hof van Gelre'' en was gelegen aan de Vismarkt. Tegenwoordig staat het bekend als ''Hof van Gelder''. De Vismarkt, oorspronkelijk de Huidenmarkt,  veranderde rond 1930/40 van naam in Sint-Catharinaplein. ]]
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|
 
|
 
# ''Jan Aertzn.''
 
# ''Jan Aertzn.''
# '''''Adriaen Aertzn.'''''
+
# [[Nispen_van,_Familie#Adriaen_Aertzn._.28ca._1515.29|'''''Adriaen Aertzn.''''']] (ca. 1515 - tussen 1568 en 1584), huwt mogelijk tweemaal; 1) Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten, 2) onbekende vrouw.
 
# ''Lynken Aertzn.''
 
# ''Lynken Aertzn.''
 
# ''Heylken Aertzn.''
 
# ''Heylken Aertzn.''
 
|}
 
|}
  
Aert Claussone overlijdt vòòr 7 februari 1527 volgens een volgens een rentebrief uit Bergen op Zoom. Zijn vier kinderen zijn dan nog minderjarig kinderen en komen onder voogdij van Aert Claussone's broer Jan Claussone (van Nispen), volgens een akte uit Bergen op Zoom:
+
Aert Claussone overlijdt ergens vóór 7 februari 1527 volgens een rentebrief uit Bergen op Zoom. Zijn vier kinderen zijn dan nog minderjarig en komen onder voogdij van Aert Claussone's broer Jan Claussone, volgens een akte uit Bergen op Zoom:
  
 
{|style="color: black; background-color: #f2f2f0;"
 
{|style="color: black; background-color: #f2f2f0;"
Regel 61: Regel 62:
 
|}
 
|}
  
Broer Jan Claeszn., geboren rond 1477, is timmerman van beroep. Hij wordt van 1518 tot 1549 vermeld als eigenaar van het huis het ''Hof van Gelre'' aan de Vismarkt in Bergen op Zoom.
+
Broer Jan Claeszn is geboren rond 1477 en timmerman van beroep. Hij wordt van 1518 tot 1549 vermeld als eigenaar van het huis het ''Hof van Gelre'' aan de Vismarkt in Bergen op Zoom.
  
== Adriaen Aertzn. (overl 1584 of eerder) ==
+
== Adriaen Aertzn. (ca. 1515) ==
  
'''Adriaen Aertzn.''', alias ''Arents'' of ''Arentsen'', zoon van Aert Claussone, huwt mogelijk '''Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten''', mogelijk zijn tweede vrouw. Zij is de dochter van Marinus Janszn. van Oosten en mogelijk een vouw genaam Digne.
+
'''Adriaen Aertzn.''', alias ''Arents'' of ''Arentsen'', zoon van [[Nispen_van,_Familie#Aert_Claussone_.28ca._1480.29|Aert Claussone]] (ca. 1480), moet ergens ruim rond 1515 geboren zijn. Zijn tweede vrouw is mogelijk '''Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten''', dochter van Marinus Janszn. van Oosten, timmerman, wiens vrouw misschien Digne heet.  
  
'''Abraham Adriaens''' is hun kind.
+
[[File:bergen op zoom 1628.jpg|thumb|450px|Kaart met Bergen op Zoom en Steenbergen en de nieuwe vestingwerken. De kaart moet een kwartslag met de klok mee gedraaid worden om het Noorden boven te krijgen. De fortificaties waren onderdeel van de [https://nl.wikipedia.org/wiki/Linie_van_de_Eendracht Eendrachtslinie], een van de oudste verdedigingslinies van Nederland om de omgeving tegen aanvallen van Spaanse troepen te beschermen vanuit Noord-Brabant (maker Claes Jansz Visscher, 1628)]]
  
Adriaen Aertzn. is afkomstig van Bergen op Zoom, en wordt op 2 april 1540 poorter van Vlissingen. In 1559 wordt hij in Vlissingen vermeld als kramer en deken van de schutterij. Hij woont in een huurhuis aan de Lange Noordstraat in Vlissingen. Hij wordt ook genoemd als leverancier van spijkers aan koning Philips II in 1568 ten behoeve van herstelwerkzaamheden aan de gevangenis.
+
Marinus Janszn. van Oosten is gegoed burger van Bergen op Zoom (poorter in 1548) en deken van het timmerliedengilde. Van de kinderen van Adriaen Aertzn. en Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten is alleen bekend:
 
+
Adriaen Aertzn. overlijdt vòòr 1 mei 1584.
+
 
+
 
+
 
+
42. Aangehaalde kohieren van 1577 en 1578, respectievelijk blz. 75 met verwijzing n a ar fol. 16 verso en blz. 57 met verwijzing n a a r fol. 18. Dank zij de van de gemeente-archivaris van Vlissingen ontvangen fotocopieën viel vast te stellen, da t de getaxeerde huurwaarde van ruim 33 pond aanzienlijk beneden die van het huis van Christiaen Marinussen blijft. Vgl. noot 24 en P. K. Dommisse (1913), blz. 112, noot 1. Zie tevens noot 52 hierna.
+
 
+
43. C. de Waard kon vaststellen, gelijk vermeld, da t Adriaen Aerts in zijn hoedanigheid van deken van de schutterij 30 oktober 1559, toen Vlissingen een nieuw stadhuis nodig had, betrokken
+
 
+
== Abraham Adriaens (overl. 1638) ==
+
 
+
[[File:handtekening Abraham Adriaens 1622 Christiaen Abrahams van Nispen 1631.jpg||thumb|400px|De handtekeningen van Abraham Adriaens (boven, in 1622), respectievelijk zijn zoon Christiaen Abrahamsz. van Nispen (in 1631).]]
+
 
+
'''Abraham Adriaens''', zoon van [[xxx]] (overl. voor 1579), is geboren in Vlissingen. Hij huwt '''Digna Bollaert''' in 1588 in Middelburg. Digna Bollaert, dochter van Anthonis Anthoniszn Bollaert en Digna Piggen, is gedoopt in 1565 in de St. Walburgis in Antwerpen.
+
 
+
Hun kinderen zijn (volgorde onzeker):
+
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|
 
|
# ''Adriaen Abrahamsz. van Nispen'', overleden vóór 27 maart 1637.
+
# [[Nispen_van,_Familie#Abraham_Adriaens_van_Nispen_.28ca._1565.29|'''''Abraham Adriaens van Nispen''''']] (ca. 1565 - 1638), huwt Digna Bollaert.  
# '''''Maria (Maycke) Abrahamsdr. van Nispen''''', overleden voor 1662, huwt [[Haak,_Grave,_Families#Grave|Heyndrick Grave]].
+
# ''Christiaen Abrahamsz. van Nispen'', overleden in 1652 in Vlissingen, lakenkoopman in Vlissingen, huwt Josina van de Steenkiste.
+
 
|}
 
|}
  
Digna Bollaert overlijdt vroeg, op ca. 34-jarige leeftijd (1596) in Vlissingen. Abraham Adriaens overlijdt in 1638, ook in Vlissingen.
+
Adriaen Aertzn. is afkomstig van Bergen op Zoom, en wordt op 2 april 1540 poorter van Vlissingen, waar hij in een huurhuis woont aan de Lange Noordstraat; Zijn verhuizing heeft misschien te maken met de verslechterde economische omstandigheden in Bergen op Zoom.
  
==== NL 1990 ====
+
{|style="color: black; background-color: #f2f2f0;"
 +
|
 +
Rond 1533 komt er een einde aan de periode van rust en economische bloei van Bergen op Zoom, die de stad kende door zijn bekende jaarmarkten.  De handel loopt terug omdat de stad  te lijden krijgt van oorlogen en verzanding van de Oosterschelde. Antwerpen, nu beter bereikbaar via water door de Westerschelde, neemt de rol van Bergen op Zoom over.
 +
|}
  
De ouders van Abraham Adriaens van Nispen,
+
In Vlissingen wordt Adriaen Aertzn. vermeld als kramer en deken van de schutterij, in welke laatste hoedanigheid hij op 30 oktober 1559 betrokken wordt als Vlissingen een nieuw stadhuis nodig heeft.
door J . Fox.
+
  
I. Het belang van een kwartierstaat.
+
[[File:Handtekening Adriaen Arts 1570.jpg|thumb|left|400px|Handtekening en koopmansmerk van Adriaen Arts, ''kramar tot Vlissingen'' (kramer in Vlissingen) onder een borgstelling uit ca. 1570. Adriaen treedt in het plaatsje Axel op als borg op voor Joorys Schepyns (ook Schepen). Bron: Gemeente-archief Axel.]]
Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het Koninklijk
+
Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde
+
werd in 1983 in het Museum Meermanno-Westreenianum
+
te ’s-Gravenhage een genealogisch-heraldische tentoonstelling
+
gehouden. Menig lid zal hier interessante indrukken
+
hebben opgedaan. Als bezoeker kon men o.a. kennismaken
+
met A. van Nispen’s „Quartierboeck” , een manuscript uit de
+
tweede helft van de zeventiende eeuw uit het bezit van de Hoge
+
Raad van A d e l'. „Een goed voorbeeld van onopzettelijke maar
+
uiterst misleidende informatie in de kwartierstaat van de
+
Zeeuwse pastoor Abraham van Nispen (1646-1694)” , zo luidde
+
het bijgevoegde commentaar. „Op de linkerpagina zien we de
+
kwartieren van zijn vader, waarin hij bij de grootouders al
+
dusdanige vergissingen heeft gemaakt, dat van de acht overgrootouders
+
zeker zeven, maar waarschijnlijk acht niet kloppen”
+
.
+
  
Het opengeslagen böek vertoonde aan de linkerzijde op blz.
+
Bij de uitoefening van zijn beroep begeeft hij zich in dezelfde markt als zijn zwager [[Nispen_van,_Familie#Christiaen.2C_kramer_en_voogd|Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten)]]. Hij wordt namelijk ook genoemd als leverancier van spijkers aan koning Philips II in 1568, in zijn geval ten behoeve van herstelwerkzaamheden aan de gevangenis:
2 de kwartieren van Christiaen Abrahams van Nispen, die - naar
+
vaststaat - te Vlissingen 26 mei 1652, althans omstreeks die
+
datum werd begraven. Hij was in feite niet de vader, maar de
+
grootvader van de pastoor die het „Quartierboeck” heeft samengesteld.
+
  
Onze medeleden H. L. Kruimel en Mr. G. J . J . van Wimersma
+
{|style="color: black; background-color: #f2f2f0;"
Greidanus hebben belangwekkende artikelen in dit m aandblad
+
|
gewijd aan de afstamming van Abraham, de vader van
+
: ''Betaelt Adriaen Aertszn. de somme van zesse ponden vijff scellingen zes penningen over de leveringhe van zeeckere nagels bij hem ghelevert binnen tijde dezer rekeninghe, zoe tot behouff van de ghevangenis als anders volgende zijn billiet ende quictancie hier overghelevert, ergo hier de voors (...)
 +
|}
  
1. Hoge Raad van Adel te ’s-Gravenhage, collectie Van Spaen, no. 2 D.
+
Adriaen Aertszn. en zijn vrouw Maeycke Marinusdr. van Oosten staan dus maatschappelijk op vergelijkbare hoogte. Adriaen had een timmerman in Bergen op Zoom tot oom terwijl Maeycke's vader ook timmerman is.
  
3
+
====Mayke van Oostens broers ====
  
SCHEMA
+
[[File:luyken doopsgezinden verbranding.jpg|thumb|500px|Acht doopsgezinden worden in Amsterdam verbrand in 1549. Hetzelfde lot treft Hans Marinuszn. van Oosten met twee geloofsgenoten in 1569 in Amsterdam. Hans, broer van Mayke van Oosten, de vrouw van Adriaen Aertzn., schrijft zijn familie een roerende brief. Afbeelding van Jan Luyken uit 1685, [https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-P-OB-78.424 Rijksmuseum].]]
  
N.B. Deze kwartierstaat kent Christiaen van Nispen een onjuist geboortejaar toe.
+
Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten, vrouw van [[Nispen_van,_Familie#Adriaen_Aertzn._.28ca._1515.29|Adriaen Aertzn.]]  heeft drie broers:
Als we afgaan op het voor zijn moeder betaalde begraafrecht, moet hij vóór
+
17 jan u a ri 1596 het levenslicht hebben aanschouwd. De gekleurde wapens, die
+
de oorspronkelijke kwartierstaat sieren, zijn weggelaten. Van hun status-verhogend
+
effect kan de moderne onderzoeker zich beter distanciëren evenals van
+
het predicaat Dame, d a t aan de vrouwen is vergund.
+
  
Christiaen van Nispen2. Ook de tweede auteur is er echter naar
+
{|style="color: black; background-color: #f2f2f0;"
mijn menig nog niet in geslaagd voor de problemen, waarmede
+
|
hij zich geconfronteerd zag, een bevredigende oplossing te vinden.
+
* [[Nispen_van,_Familie#Jan_levend_verbrand_en_martelaar|''Hans (Jan) Marijnszn van Oosten'']], wagenmaker, geboren rond. ca. 1538.
Het is gebleven bij een hypothetische constructie, die -
+
* [[Nispen_van,_Familie#Christiaen.2C_kramer_en_voogd|''Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten)'']], kramer, overlijdt in 1584; zijn weduwe Digna Porrenaer hertrouwt met Simon Jaspers Parduyn.
zolang bewijs ontbreekt - niet voor de waarheid kan doorgaan.
+
* ''David van Oosten'', gehuwd met ) Janneken Cornelis Lodewijksdr. en 2) Sara Huybrechtsdr. Heeren.
 +
|}
  
Vandaar, dat een nieuwe poging pas geeft. Christiaen's kwartierstaat
+
===== Jan levend verbrand en martelaar =====
hier gereproduceerd moge door de twee genoemde
+
auteurs buiten beschouwing zijn gelaten, mijns inziens kan ik
+
me geen beter uitgangspunt wensen. Deze staat biedt ons de
+
opvatting, die de familie zelf in de tweede helft van de zeventiende
+
eeuw over haa r afstamming had.
+
  
Met betrekking tot de ouders van Abraham Adriaens van Nispen
+
Broer Hans Marinuszn. van Oosten, ook Jan Marijnszn genoemd, wordt vanwege zijn doopsgezinde geloof met twee geloofsgenoten veroordeeld tot de brandstapel.
heeft de familieoverlevering zich lang gehandhaafd. De ouders
+
uit de kwartierstaat fungeren nog in Nederland’s Adelsboek
+
1949 als de stamouders van hun geslacht. Men leest hier namelijk
+
op blz. 253: „I. Adriaen van Nispen, tr. omstreeks 1550 Maria
+
van Oosten, beiden t vóór 1588” .
+
  
Dat de gegevens die de redactie van Nederland’s Adelsboek
+
De  drie ''vrome schaepkens en navolgers Christi'' waaronder ook Hendrik Alewijnsz, een rondtrekkende prediker uit Vlissingen, en Gerrit Duynherder worden in 1569 gevangen genomen en na gemarteld te zijn op 9 februari 1569 in Middelburg levend verbrand.
ons hier aanbiedt, uiterst mager zijn, valt niet te loochenen.
+
Man noch vrouw voeren een patronym, hoewel dat in de zestiende
+
eeuw toch heel gebruikelijk was. Elke plaatsaanduiding
+
ontbreekt. De tijdsaanduiding inzake beider overlijden houdt
+
kennelijk verband met het huwelijk van hun zoon Abraham, dat
+
te Middelburg 7 augustus 1588 werd gesloten3. De bruidegom
+
wordt bij deze gelegenheid een vrij jonggezel zonder ouders of
+
voogden genoemd. Opmerkelijk is vooral, dat de redactie
+
klaarblijkelijk geen enkele akte op het spoor is gekomen, waarin
+
man of vrouw met name w orden vermeld. Is dit afdoende reden
+
om het echtpaar de plaats aan het hoofd van de stamreeks,
+
waarop het aanspraak maakt, te ontnemen?
+
  
De beide auteurs die ik aanhaalde, hebben dit in feite gedaan.
+
[[File:luyken doopsgezinden vrouw afscheid.jpg|thumb|left|325px|De doopsgezinde Jacques d'Auchy neemt in 1558 in de gevangenis te Leeuwarden afscheid van zijn vrouw voordat hij terechtgesteld wordt.
 +
Afbeelding van Jan Luyken uit 1685, [https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-P-OB-44.281 Rijksmuseum].]]
  
2. H. L. Kruimel, De oudste generaties van het geslacht Van Nispen en
+
Hans (of Jan) Marinuszn. van Oosten is pas dertig jaar oud en schrijft een roerende brief enkele dagen voor hij de vuurdood moet ondergaan ''die hy uyt sijn gevangenis aen sijn lieve broeders en susters gesonden heeft''. Hij laat een vrouw en dochter achter:
hun verwanten, de geschiedenis van een onderzoek, in De Nederlandsche
+
Leeuw 100ste jrg .-1983, kol. 225-254. G. J . J . van Wimersma Greidanus,
+
Het laatste woord over de Van Nispen-afkomst? in 106de jrg .-1989, kol.
+
66-78. Alle genealogische gegevens zijn voor zover niet anders opgegeven
+
aan het tweede artikel ontleend.
+
  
4
+
{|style="color: black; background-color: #f2f2f0;"
 +
|
 +
: ''(...) ick bidde u doch vriendelijcken: wilt doch mijn kindt mede wat gade slaen, alsoo vele als gij maer kondt ende ick heb ’et Suster tot Vlissingen oock gebeden ende Christiaen oock (...)
 +
|}
  
Mijns inziens verdient het aanbeveling het waarheidsgehalte
+
Hij refereert in zijn brief expliciet naar zijn zuster Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten, die in Vlissingen woont, en zijn broer [[Nispen_van,_Familie#Christiaen.2C_kramer_en_voogd|Christiaen]].
van Christiaen van Nispen’s kwartierstaat en hiermede tevens het
+
waarheidsgehalte van de familieoverlevering te toetsen.
+
  
Gemakshalve beginnen we dan met de kwartieren van moederskant.
+
{|style="color: black; background-color: #f2f2f0;"
Volgens Nederland’s Adelsboek voornoemd heet
+
|
Christiaen van Nispen’s moeder Digna Bollaert, heten h a a r ouders
+
De mennonieten winnen aanhangers in Middelburg en Zierikzee als [https://nl.wikipedia.org/wiki/Leenaert_Bouwens Leenaert Bouwens], een doopsgezinde oudste, bij zijn zwerftochten in 1557 terecht komt  in Zeeland. In 1566 volgt een korte periode waar andersdenkenden zich in de openbaarheid wagen. landvoogdes [https://nl.wikipedia.org/wiki/Margaretha_van_Parma Margaretha van Parma] lijkt genegen de geloofsverboden te versoepelen (de zogenaamde [https://nl.wikipedia.org/wiki/Plakkaat plakkaten]) naar aanleiding van een [https://nl.wikipedia.org/wiki/Smeekschrift_der_Edelen Smeekschrift] van 200 edelen.
Anthonis Bollaert en Digna Godevaertsdr. Piggen. De heer Kruimel,
+
die archiefonderzoek te Antwerpen heeft gedaan en aan het
+
slot van zijn artikel een Bollaert-bijlage heeft toegevoegd, bevestigt
+
deze gegevens. We mogen ze in de kwartierstaat goed
+
rekenen. Dat Bollaertz hier op een „z” eindigt en Pigge de letter
+
„n” moet missen, kan ons niet deren. We weten nu eenmaal,
+
dat zulke namen in vroeger eeuwen niet altijd in identieke
+
vorm plegen op te treden . Met betrekking tot de ouders van
+
Anthonis Bollaert Anthonissone - om het patronym maar meteen
+
toe te voegen - en Digna Piggen valt ons oordeel ongunstiger
+
uit. De vader van Anthonis, die in de kwartierstaat Cornelis heet,
+
is kennelijk onjuist. Hetzelfde geldt voor de ouders van Digna
+
Piggen, naa r de heer Kruimel bevond: Godevaert Gysbrechts Piggen
+
en Johanna van Breuseghem. Wie de moeder van Anthonis Bollaert
+
Anthonisz. was, is de heer Kruimel onbekend gebleven. De
+
naam Anne van Daele, die de kwartierstaat geeft, is op zijn minst
+
verdacht. Het komt erop neer, dat we alle vier grootouders
+
van Digna Bollaert voor onjuist moeten houden, voor zover Anne
+
van Daele betreft behoudens bewijs van het tegendeel.
+
  
Digna Bollaert stond als huisvrouw van Abraham Adriaensen te
+
Het is van korte duur. De bevolking klaagt over kooplieden, waaronder ook buitenlandse, die in Middelburg de gevoelens van deze ''sekte'' zijn toegedaan. De machthebbers voeren de vervolging op en gaan in 1567 stelselmatig (weer) op zoek naar gereformeerden maar ook mennonieten, met als resultaat de hechtenis en verbranding van Hans Marinuszn. van Oosten en zijn geloofsgenoten. Ze worden tegenwoordig beschouwd als martelaren.
Vlissingen 17 jan u ari 1596 op het punt te worden begraven
+
|}
na een huwelijk, dat nog geen zeveneneenhalfjaar had geduurd.
+
Het moet uitgesloten worden geacht, dat zij voor haa r dood
+
haa r eigen naam en de namen van haa r ouders aan h a a r toen
+
nog zeer jeugdige nageslacht heeft kunnen doorgeven. Ha ar
+
echtgenoot Abraham heeft haa r meer dan veertig ja a r overleefd,
+
al is hij niet in 1643, zoals de kwartierstaat stelt, doch v ijfjaar
+
eerder overleden. Aan hem moet het te danken zijn, dat de
+
nagedachtenis van zijn vrouw en van zijn schoonouders bij
+
  
3. Als datum van Abraham’s huwelijk heeft de genealogische littera tu u r tot
+
===== Christiaen, kramer en voogd =====
voor kort 7 augustus 1588 aangehouden. Zo N ederland’s Adelsboek sedert
+
1915; Jh r. E. van Nispen tot Sevenaer in De Nederlandsche Leeuw 44ste
+
jrg .-1926, kol. 346; H. L. Kruimel (1983), kol. 237. G. J . J . van W imersma
+
Greidanus (1989), kol. 67 introduceert een dubium: 7 of 8 aug. 1588. De
+
verwijzing voor laatstgenoemde datum luidt: Centr. Bur. v. Genealogie,
+
Coll. Van Oordt van Bunschoten 4e, HS-dossier Van Oosten I, extract
+
uit brief dd. 14 aug. 1893 van Jh r. Mr. Leo van Nispen tot Sevenaer aan
+
de adjunct-archivaris van Antwerpen. Voor zover de situatie zich laat
+
overzien, staat dit extract volstrekt alleen, staat het niet alleen in kwantitatief,
+
maar ook in kwalitatief opzicht bij de andersluidende vermeldingen
+
ten achter. Typerend is, d a t de inzender in De Nederlandsche Leeuw
+
van 1926 zich beroept op een voor hem liggend „afschrift van den burgerlijken
+
stand der gemeente Middelburg... uittreksel uit het trouwboek der
+
Hervormde Kerk a ld a ar” . Na ar mijn vaste overtuiging verdient het gesignaleerde
+
dubium dan ook geen stand te houden.
+
  
Opmerkelijk is in dit verband, da t 7 augustus 1588 een zondag was.
+
[[File:Vlissingen vogelvlucht beursstraat 1669 v2.jpg|thumb|550px|Zicht op Vlissingen vanuit zee door Petrus Segaers, 1669 ([https://nl.wikipedia.org/wiki/Zeeuws_maritiem_muZEEum Zeeuws Maritiem muZEEum]). Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten) woonde in 1577  in het huis ''de Flessche'' aan de Zuidstraat in Vlissingen. Deze straat is ergens in de zestiende eeuw hernoemd naar Beursstraat naar het daar opgetrokken [https://nl.wikipedia.org/wiki/Beursgebouw_(Vlissingen) Beursgebouw] (zie uitsnede). Christiaen Cramer moet ergens links/achter de voorloper van het huidige Beursgebouw gewoond hebben.]]
Als vooraanstaand lid van de Hervormde gemeente te Middelburg stelde
+
Anthonis Bollaert, de vader van de bruid, er uiteraard prijs op voor het
+
huwelijk van zijn dochter de hele gemeente ter gelegenheid van de zondagse
+
eredienst in de kerk bijeen te hebben. We vinden Anthonis Bollaert
+
voor het eerst als ouderling vermeld 20 augustus 1578, als diaken 1
+
december 1582: F. Nagtglas, De algemeene Kerkeraad der Nederduitsch-
+
Gereformeerde gemeente te Middelburg van 1574-1860 (Middelburg,
+
1860), blz. 70 en 147.
+
  
4. Zo werd Christiaen van Nispen’s moeder bij gelegenheid van h a a r huwelijk
+
Broer Christiaen komt voor als Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten), zo genoemd vanwege zijn beroep van kramer, ook  uitgeoefend door zijn zwager [[Nispen_van,_Familie#Adriaen_Aertzn._.28ca._1515.29|Adriaen Aertzn.]].
in 1588 als Digneke Bollarts ingeschreven, Bollarts in de betekenis van
+
Bollart’s dochter: G. J . J . van Wimersma Greidanus (1989), kol. 67. Vgl.
+
De Nederlandsche Leeuw van 1926 als vermeld in noot 3.
+
  
5
+
Afkomstig uit Bergen op Zoom wordt hij poorter van Vlissingen in 1569 en komt in 1579 voor als deken van de schutterij aldaar. In 1577 en 1578 blijkt hij als eigenaar het huis ''de Flessche'' aan de Zuidstraat in Vlissingen te bewonen.
  
latere generaties bewaard is gebleven, m aar als Abraham dit
+
Hij overlijdt in 1584 waarna zijn weduwe Digna Porrenaer hertrouwt in Middelburg met [http://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/nnbw/#source=3&page=486&view=imagePane Simon Jaspers Parduyn (Perduyn)], enkele jaren burgemeester van Middelburg en elders op deze pagina afgebeeld.
voor zijn schoonouders heeft kunnen bereiken, dan moeten we
+
aannemen, dat zo’n kennisoverdracht hem met betrekking tot
+
de namen van zijn eigen ouders nog wel zo gemakkelijk zal
+
zijn afgegaan. In het ongunstigste geval zijn Abraham!% ouders
+
hem in zijn prille jeugd ontvallen, maar dan is er toch altijd
+
wel een voogd geweest, die hem tot de j aren des onderscheids
+
gekomen de nodige informatie heeft kunnen verschaffen. Het
+
is ook heel wel denkbaar, dat Abraham nog papieren betreffende
+
zijn ouders ter beschikking heeft gehad. Zulke papieren moeten
+
op Christiaen van Nispen zijn vererfd, de enige zoon, die hem
+
heeft overleefd, en tenslotte op Abraham alias Amandus van Nispen,
+
de samensteller van de kwartierstaat, want deze geldt als de
+
oudste zoon van Christiaen’s oudste zoon.
+
  
Al met al zijn we nu tot de verrassende conclusie gekomen,
+
Christiaen is vermoedelijk daarvoor kort (enkele jaren) voogd van [[Nispen_van,_Familie#Abraham_Adriaens_van_Nispen_.28ca._1565.29|Abraham Adriaens van Nispen]] geweest, zoon van Adriaen Aertzn., en zal hem veel hebben nagelaten.
d a t Abraham!% eigen naam en de namen van zijn ouders, zoals
+
die in de kwartierstaat zijn vermeld, in wezen even correct zijn
+
als de namen van zijn vrouw en van zijn schoonouders. We
+
voelen ons alleen gedrongen ten aanzien van de geslachtsnaam
+
een voorbehoud te maken. Van Abraham is het bekend, dat hij
+
in de uit zijn tijd bewaard gebleven akten zonder de bekende
+
familienaam optreedt. Mogelijk heeft zijn vader hetzelfde gedaan
+
en heeft de samensteller van de kwartierstaat er geen
+
bezwaar in gezien bij beiden - zijn overgrootvader en zijn
+
betovergrootvader - het gevoerde patronym door de geslachtsnaam
+
te vervangen. Duidelijk is, dat we hiermee op een heel
+
ander spoor zijn geraakt dan de wegen, die de eerder genoemde
+
auteurs zich in een woud vol onzekerheden op zoek naar de
+
waarheid hebben gebaand.
+
  
De zorgvuldigheid vereist, dat wij ons op dit punt gekomen
+
[[File:kwitantie Christiaen Marinissen Cramer betaling spijkers.jpg|thumb|375px|left|Eigenhandig geschreven kwitantie van Christiaen Marinissen Cramer van de betaling van spijkers. Foto Rijksarchief Zeeland]]
terdege rekenschap geven van de wederzijdse standpunten. De
+
heer Kruimel heeft ons als potentiële ouders van Abraham voorgesteld:
+
Adriaen Adriaens Daneelssone en Anna van Nispen uit het
+
Dordtse geslacht van die naam. De heer Greidanus heeft overtuigend
+
aangetoond, dat deze hypothese geen stand kan houden:
+
het huwelijk van Adriaen en Anna blijkt gesloten te zijn
+
tussen 9 ju li 1575 en 26 mei 1576; dit maakt dat er in 1588,
+
toen Abraham zijn bruiloft vierde, nog geen sprake kon zijn van
+
een huwbare zoon. Zijnerzijds kwam de heer Greidanus met
+
een ander ouderpaar: Christaen van Nispen uit Dordrecht, een
+
broeder van Anna voornoemd, zou een geheim huwelijk hebben
+
gesloten met Maria van Oosten. Uit deze verbintenis zou Abraham
+
zijn voortgekomen: Merkwaardig doet aan Maria van Oosten,
+
de traditionele moeder, hier aan een heel andere echtgenoot
+
verbonden te zien.
+
  
Het is in feite een heel complex van veronderstellingen, dat
+
Het verklaart tenminste Abrahams plots toegenomen welvaart  en de naamgeving van zijn zoon Christiaen. Blijkbaar blijven de banden ook hecht met Abrahams ''stiefoom''; Simon Jaspers Parduyn is getuige in 1588 bij zijn ondertrouw.
de heer Greidanus ons heeft voorgezet. Adriaen van Nispen als
+
Maria van Oosten’s „vermeende echtgenoot” aangeduid, is voor
+
de auteur een fictie, omdat velen al zo lange tijd tevergeefs
+
n a a r hem hebben gezocht. Christiaen van Nispen moet de rol van
+
vader op zich nemen, hoewel het niet bekend is, d a t hij zijn
+
activiteiten ooit tot Zeeland zou hebben uitgestrekt, en Abraham
+
in zijn lange leven nooit het patronym Christiaens heeft gevoerd.
+
Adriaen Adriaens Daneelssone, als vader van Abraham afgezet, verschijnt
+
in een nieuwe functie: die van Abraham’s pleegvader.
+
Abraham’s toenaam Adriaens(e) zou niet als patronym dienen te
+
worden opgevat: het zou de van zijn pleegvader overgenomen
+
achternaam z ijn 5. Deze laatste veronderstelling is voor de au-
+
  
5. Mr. G. J . J . van Wimersma Greidanus had de goedheid zijn bedoeling
+
Treffend voor de uitoefening van Christiaans  kramersbedrijf  is een rekeningpost uit 1568 die vastlegt dat hij voor ca. 33 pond spijkers voor 'de werken van de koning' (Philips II) heeft geleverd:
op dit p u n t in een a an mij gerichte brief te verduidelijken.
+
  
6
+
{|style="color: black; background-color: #f2f2f0;"
 +
|
 +
: ''Betaelt Christiaen Mariniszn. de somme van driendertich ponden drie scellingen zes penningen over zeeckere leveringe van nagels ende anders, ghelevert tot behouff van ’s konincx wercken tot Vlissinghe binnen ’t jaer dezer rekeninghe, volgende zijn billiet ende quictancie hier overgelevert, ergo hier de voors (...)''
 +
''
 +
|}
  
teur essentieel. Immers: als Abraham het patronym Adriaens zou
+
Ook is er een eigenhandige kwitantie aangetroffen van Christiaen Marinissen Cramer aangetroffen van de betaling van (wederom) geleverde spijkers, deze keer bestemd voor geconfisqueerde huizen in 1576 (afbeelding).
voeren, zou hij nooit een vader met de voornaam Christiaen
+
kunnen hebben. Tenslotte zou Abraham zijn zoon Christiaen,
+
onze kwartierdrager, naa r de grootvader van vaderskant hebben
+
genoemd, hoewel diens oudere broeder Adriaen hier volgens
+
het geldende gebruik toch eerder voor in aanmerking zou zijn
+
gekomen.
+
  
Gewaagd als deze veronderstellingen zijn, hebben zij twijfel
+
== Abraham Adriaens van Nispen (ca. 1565) ==
bij mij opgeroepen. Zouden zij voldoende aansluiten op de
+
toenmalige realiteit?
+
  
Van Christiaen van Nispen uit Dordrecht is bitter weinig bekend.
+
[[File:handtekening Abraham Adriaens 1622 Christiaen Abrahams van Nispen 1631 v2.jpg||thumb|425px|De handtekeningen van Abraham Adriaens (boven, in 1622), respectievelijk zijn zoon Christiaen Abrahamsz. van Nispen (in 1631).]]
O f hij ooit voet aan wal heeft gezet op een van de Zeeuwse
+
eilanden, valt niet meer na te gaan. Anders is het gesteld met
+
de vraag, of Abraham! s toenaam Adriaens(e) als zuiver patronym
+
dient te worden opgevat dan wel als een „tot geslachtsnaam
+
verstard patronym” zoals H. L. Kruimel dit in eerste instantie
+
heeft g ed a an 6. Een onderzoek hiernaar is mogelijk en dus in
+
de gegeven situatie geboden. Uit Kruimel’s artikel kennen wij
+
Adriaen Abrahams „weeze van Abraham Adriaens, daer moeder aff
+
was Dingetje Bollarts” , aldus voorkomend in een akte van 12
+
oktober 16006. Vader en zoon dragen hier beiden het hun
+
toekomende patronym. Dit is naa r mijn oordeel de enig mogelijke
+
conclusie. Zou Adriaens als geslachtsnaam zijn bedoeld,
+
dan had de zoon er ook mee getooid moeten zijn. Evenmin als
+
Adriaen treden de twee andere kinderen van Abraham Adriaens,
+
die zich pas veel later aan ons presenteren, ooit onder de geslachtsnaam
+
Adriaens(e) op. Typerend is in dit verband d a t alle
+
onderzoekers van vóór 1983 de toenaam Adriaens(e) steeds als
+
patronym hebben erkend. Ze vonden dit vanzelfsprekend; ze
+
hebben er nooit een probleem van gemaakt.
+
  
Nu deugdelijk vaststaat, dat Abraham zijn toenaam Adriaens(e)
+
'''Abraham Adriaens van Nispen''', zoon van
niet als geslachtsnaam, maar als patronym heeft gevoerd, kunnen
+
[[Nispen_van,_Familie#Adriaen_Aertzn._.28ca._1515.29|Adriaen Aertzn.]] (ca. 1515), is geboren in Vlissingen, ergens rond 1565. Hij huwt [[Bollaert,_Breuseghem,_Families#Bollaert|'''Digna Bollaert''']] op 8 augustus  1588 in Middelburg. Zij is gedoopt in 1565 in de [https://nl.wikipedia.org/wiki/Sint-Walburgiskerk_(Antwerpen) Sint-Walburgiskerk] in Antwerpen en de dochter van Anthonis Anthoniszn Bollaert, een politiek en religieus fel bewogen calvinist, en Digna Piggen.
we er niet aan ontkomen, dat zijn vader de voornaam
+
Adriaen heeft gedragen. Hiermede komt tevens vast te staan,
+
dat Abraham zijn oudste zoon volgens goed gebruik n a a r de
+
grootvader van vaderskant heeft genoemd. We weten, d a t het
+
stadsarchief van Vlissingen zware verliezen heeft geleden bij
+
gelegenheid van de Britse inval op het eiland Walcheren in
+
1809. Hieraan valt het naa r mijn inzicht te wijten, d a t de
+
langdurige onderzoekingen naa r stamvader Adriaen nog altijd
+
geen bevredigend resultaat hebben opgeleverd, maar ik kan
+
het denkbeeld niet van mij .afzetten, dat menselijk falen hierbij
+
ook een rol heeft gespeeld.
+
  
Als ik wel zie, is de heer Greidanus al te zeer bevangen
+
Zij krijgen de volgende kinderen (volgorde onzeker):
geraakt van het idee, dat voor het probleem van Abraham!s
+
afstamming alleen een ongewone oplossing in aanmerking zou
+
kunnen komen. Dat er met Abraham iets bijzonders aan de
+
hand was, ben ik met deze auteur eens, maar dit bijzondere
+
ligt naa r mijn inzicht nu ju ist in het gegeven, dat door hem is
+
miskend: in het feit, dat Abraham Adriaens zijn hele leven met
+
het voeren van een patronym zonder geslachtsnaam heeft volstaan.
+
Mogelijk heeft zich tegen het eind van Abraham!s leven
+
 
+
6. Bij H. L. Kruimel (1983), kol. 237 was dit overigens logisch, want Adriaen
+
Adriaense, die Adriaense als geslachtsnaam placht te voeren al dan niet
+
gecombineerd met het patronym Daneelssone, was in zijn ogen Abraham’s
+
vader. Voor Abraham’s oudste zoon Adriaen verwijst deze au teu r in kol.
+
238 n a a r een rentebrief van 12 dec. 1600. De ju iste datum blijkt echter
+
12 okt. 1600 te zijn: Rijksarchief Zeeland, Rekenkamer D 6067 „Extracten
+
uu t ’t register van de verlijden ende passeringen der stadt Vlissingen”
+
als bijlage behorend bij de derde rekening van David Oillaertszn. van de
+
40ste, 50ste en 80ste penning geheven in Vlissingen (stad en district).
+
 
+
7
+
 
+
27 m aart 1637 een uitzondering voorgedaan bij gelegenheid
+
van de transactie ten gunste van de Doopsgezinde gemeente
+
te Vlissingen, die ons bekend is: Christiaen Abrahamsz- van Nispen
+
en zijn zwager Hendrik de Greve treden dan als verkopers op
+
van een half huis aan de Peperdijk en Christiaen’s vader Abraham
+
Adriaens van Nispen is er als schenker van de andere helft bij
+
betrokken, maar deze transactie is ons overgeleverd in een
+
aantekening van ruim een eeuw later, zodat ons voorzichtigheid
+
p a s t1.
+
 
+
Abraham Adriaens (van Nispen) onderscheidt zich door in
+
Doopsgezinde eenvoud zijn hele leven of nagenoeg zijn hele
+
leven met een patronym te volstaan opvallend van zijn Dordtse
+
naamgenoten. Hij toont hiermee een m an van andere signatuur
+
te zijn. Nemen we verder in aanmerking, dat niemand tot
+
dusver ooit heeft kunnen aantonen, dat een lid van het Dordtse
+
geslacht in Vlissingen woonachtig zou zijn geweest omstreeks
+
de tijd, waarin Abraham geboren werd, en dat de vernuftige
+
kunstgrepen, die ons Abraham’s afstamming uit genoemd geslacht
+
in de vrouwelijke lijn dan wel door een geheim huwelijk
+
voor ogen stellen, geen vaste grond onder de voet kregen, dan
+
wordt het toch wel heel aannemelijk, dat de Dordtse en de
+
Vlissingse familie onafhankelijk van elkaar, d.w.z. zonder onderling
+
verwant te zijn hun geslachtsnaam aan het dorp Nispen
+
ontlenen. Op zijn minst houdt deze overweging een waarschuwing
+
in: de onderzoeker dient de blik niet eenzijdig op Dordrecht
+
gericht te houden.
+
 
+
J h r. Mr. A. J . M. van Nispen tot Pannerden (1914-1972),
+
die zich intensief met de afstamming van zijn geslacht heeft
+
bezig gehouden, heeft ons in dit verband het goede voorbeeld
+
gegeven. Zijn laatste pennevrucht behandelt „De oudste generaties
+
van Nispen te Bergen op Zoom in de 16de eeuw” (Familievereniging
+
van Nispen 1967). Hier wordt ons als mogelijke
+
stamvader van het geslacht gepresenteerd: Adriaen Arents, poorter
+
van Vlissingen 2 april 1540, afkomstig van Bergen op Zoom.
+
H. L. Kruimel noemt hem in zijn artikel Adriaen Aerts; hier
+
blijkt, dat de familie dit gegeven al in een veel eerder stadium
+
ontvangen had van C. de Waard (1847-1927), die als ambten
+
aa r van het Rijksarchief in Zeeland een goede naam had
+
verworven8. Wat Adriaen1 s stamvaderschap betreft is het in
+
1967 bij een veronderstelling gebleven. Achteraf is het wat
+
triest te beseffen, d a t de verre nazaat zich de oplossing van het
+
afstammingsprobleem, dat hem bezig hield, heeft laten ontgaan.
+
Zijn ongenuanceerde critiek op de genealogen van vroeger
+
eeuwen, Amandus van Nispen incluis, zoals die in zijn Nawoord
+
tot uiting komt, heeft hem het juiste zicht benomen. We
+
kunnen ons beter aan het standpunt houden, dat een kwartier7.
+
 
+
7 G. J . J . van Wimersma Greidanus (1989), kol. 68, noot 10. De heer
+
Greidanus is bij hernieuwd archiefonderzoek, terwijl mijn tekst al nagenoeg
+
gereed was, toch nog op een contemporaine vermelding van Abraham
+
Adriaensen van Nispe(n) gestuit met de bekende geslachtsnaam erbij. Tegen
+
het eind van mijn artikel heb ik hier plaats voor ingeruimd.
+
 
+
8. Da ar de oorspronkelijke poorterboeken van Vlissingen in 1809 met het
+
grootste gedeelte van het toenmalige stadsarchief te niet zijn gegaan,
+
heeft C. de Waard zijn vondst klaarblijkelijk gedaan in de alfabetisch
+
geordende naamlijkst van nieuwe poorters van Vlissingen van de hand
+
van Simon van der Swalme: Gemeentearchief van Vlissingen, bibliotheek
+
no. 4507 met verwijzing n a a r het originele poorterboek, fol. 31. De inschrijving
+
luidt hier: „Aartsen, A d ria a n -v an Bergen - 2 april 1540” . Ik vermocht
+
dit vast te stellen dank zij een fotocopie, die de gemeente-archivaris van
+
Vlissingen zo welwellend was mij met nog enkele andere toe te zenden.
+
Simon van der Swalme heeft zich kennelijk gepermitteerd de spelling van
+
het patronym Aertsen te moderniseren.
+
 
+
8
+
 
+
staat als die van Christiaen van Nispen het „discrimen inter verum
+
et falsum” vergt, dat we kennen als grondslag van de oorkondenleer.
+
Deze methode geeft ons de sleutel in handen, waarmee
+
wij tot de w are identiteit van Abraham’s vader kunnen doordringen.
+
 
+
Afgezien van zijn voornaam Adriaen brengt Adriaen Aerts in
+
1540 vier hoedanigheden mee, die in hun onderling verband
+
zijn stamvaderschap buiten twijfel stellen. Allereerst het patronym
+
Aerts. Christiaen van Nispen’s kwartierstaat moge hemzelf
+
en zijn voorouders het patronym onthouden, Adriaen’s vader
+
draagt hier de voornaam Arnoul. Het staat onomstotelijk vast,
+
dat Aert en Arent, Aernout, Arnold en Arnoldus varianten zijn van
+
dezelfde voornaam9. Abraham Adriaens moet bepaald het patronym
+
van zijn vader hebben gekend en aan het nageslacht hebben
+
doorgegeven. In de kwartierstaat is het kennelijk opgenomen
+
als voornaam van Adriaen’s vader. Het spreekt vanzelf dat
+
de familie de namen van overleden voorouders, die h aa r bekend
+
waren, in zo’n kwartierstaat aan wilde houden. De fantasie
+
kreeg pas vrij spel, waar de kennis der familie ophield. Als
+
nazaat heeft de auteur van 1967 van Arent terecht getuigd:
+
„Een bij de Van Nispen’s verder onbekende voornaam” . Ju ist
+
daarom treft de overeenkomst tussen Arents en Arnoul ons te
+
meer. In het feit, dat Adriaen Aerts in 1540 slechts een patronym
+
en geen geslachtsnaam voert, stemt hij geheel overeen met zijn
+
zoon Abraham, die immers - naar het verrichte onderzoek uitwees
+
— ook zonder geslachtsnaam door het leven ging.
+
 
+
Het poorterschap van Vlissingen past perfect in het beeld.
+
Poorterschap houdt ingezetenschap in en de vader van een in
+
Vlissingen geboren zoon moet bepaald inwoner van de stad
+
zijn geweest. Met betrekking tot Adriaen’s herkomst uit Bergen
+
op Zoom valt te bedenken, dat voor een landman uit Nispen
+
de stad Vlissingen, op de zeevaart ingesteld, wel wat erg ver
+
buiten de horizon ligt. Als dan toch een familie uit Nispen in
+
de persoon van Adriaen Aerts in Vlissingen terechtkomt, dan
+
lijkt Bergen op Zoom het aangewezen tussenstation. De stad
+
voldoet ook in ander opzicht. De nazaat van Adriaen Aerts,
+
wiens publicatie ons tot gids dient, heeft er terecht op gewezen,
+
dat ook de familie van Adriaen’s traditionele echtgenote Maria
+
van Oosten een band had met Bergen op Zoom.
+
 
+
De heer Greidanus, die hier dieper op in is gegaan, brengt
+
ons in kennis met vier manlijke leden van dit geslacht:
+
 
+
Marinus Jansz■ van Oosten, poorter van Bergen op Zoom in
+
1548, deken van het timmerliedengilde in 1560, daa r ter stede
+
gegoed, vertegenwoordigt de oudste generatie. Hij trouwde
+
Digne N.N., die voorkomt in 1557. Drie zoons dienen zich aan
+
(volgorde onzeker):
+
 
+
1. Hans of Jan Marinusz■ van Oosten, geb. omstreeks 1538, wagenmaker,
+
| als Doopsgezind martelaar op dertigjarige leeftijd
+
Middelburg 9 februari 1569.
+
 
+
9. Helaas is dit nog niet algemeen doorgedrongen. Dit bleek treffend, toen
+
de oudste generaties van het geslacht Levelt in dit maandblad aan de orde
+
kwamen. Herman Levelt, burger van de stad Delden, en zijn vrouw Gertmdis
+
Albertsdr. Stroink lieten volgens de auteur van het betrokken artikel hun
+
vijf kinderen Katholiek dopen, daaronder de oudste zoon Arnoldus 21 april
+
1692. Er zou echter nog een zesde kind zijn geweest met de naam Arent
+
(doop niet gevonden): De Nederlandsche Leeuw 99ste jrg.-1984, kol.
+
338-339. Hier moeten we ons realiseren, da t een pastoor geconfronteerd
+
met een vader, die zijn zoontje Arent wilde noemen, trouw p lacht te blijven
+
aan zijn kerklatijn en „Arnoldus” in het doopboek schreef, m.a.w. Arnoldus
+
en Arent zijn in dit geval identiek: Arent’s levensloop begint met zijn doop
+
als- Amoldusl
+
 
+
9
+
 
+
2. Christiaen Marinisz., kramer; diens weduwe Digna Porrenaer
+
uit Vlissingen hertrouwt Middelburg 25 mei 1586 Simon
+
Jaspers Perduyn10.
+
 
+
3. David Marinusz■ van Oosten trouwt als weduwnaar van Janneken
+
Cornelis Lodewijksdr. Bergen op Zoom 28 februari 1588
+
Sara Huybrechtsdr. Heeren11.
+
 
+
Moge het tot dusver niet gelukt zijn de naam van Maria van
+
Oosten in de beschikbare bronnen te vinden, de auteur heeft
+
h a a r niettemin als zuster van de drie broeders en als moeder
+
van Abraham Adriaens erkend. Naar mijn overtuiging volkomen
+
terecht. Hans van Oosten gedenkt in een afscheidsbrief, geschreven
+
enkele dagen voor hij de vuurdood moest ondergaan, zonder
+
h a a r naam te vermelden een zuster, die te Vlissingen -
+
Abraham’s geboorteplaats — woonachtig was. Bovendien blijkt
+
Abraham Adriaens in later tijd met de onderhavige familie een
+
band te onderhouden, die op verwantschap wijst. De feiten
+
spreken in dit verband een duidelijke taal. Simon Jaspers (Perduyn)
+
is te Middelburg in 1588 als getuige bij Abraham'’s ondertrouw
+
opgetreden, te Bergen op Zoom 9 april 1589 bij de doop
+
van Maeyken Davidsdr. van Oosten. Dezelfde David van Oosten liet
+
te Bergen op Zoom in 1602 zijn zoontje Abraham d o p e n 12. De
+
doop van Huybrecht, kennelijk naar zijn grootvader van moederskant
+
genoemd, geschiedde te Bergen op Zoom 30 mei 1607.
+
Hierbij treffen we Abraham Adriaens in eigen persoon als getuige
+
aan, hoewel hij als Doopsgezinde bezwaarlijk een voorstander
+
van de kinderdoop kan zijn geweest.
+
 
+
Zonder twijfel is Hans Marijnsz■ van Oosten als Doopsgezind
+
martelaar een figuur van historische betekenis 13. Aan de passage
+
in zijn roerende afscheidsbrief van 3 februari 1569, aan
+
zijn medestanders van de Doopsgezinde gemeente te Middelburg
+
gericht, de passage, die in genealogisch opzicht van essentieel
+
belang is, mogen we niet al te snel voorbijgaan: „Ende
+
 
+
10. De ondertrouwdatum is 26 april, de trouwdatum 25 mei 1586: Centraal
+
Bureau voor Genealogie, Fiches Vermast, bevattende extracten uit de
+
doop- en trouwboeken van Middelburg. De heer Greidanus tro f Symon
+
Jaspers Perduyn als getrouwd hebbende de weduwe van Christiaen Marinissen
+
Cramer a an in het archief van de landsvierschaar van Vlissingen in een
+
akte van 18 december 1587: Rijksarchief Zeeland, Archieven van de
+
rechtbanken enz. der Zeeuwse eilanden inv. no. 1263, fol. 27verso. Cramer
+
duidt niet alleen op Christiaen’s beroep, m aa r fungeert tevens als achternaam,
+
zoals nog blijken zal.
+
 
+
11. J . A. van Felius behandelt David Marinusz■ van Oosten, zijn loopbaan, zijn
+
tweede huwelijk en zijn nakomelingen in de m anlijke lijn in De Nederlandsche
+
Leeuw 101ste jrg.-1984, kol. 194-196. David is meermalen schepen
+
van Bergen op Zoom geweest. Het lijdt geen twijfel, d a t hij Hervormd
+
was. Mogelijk stamt David uit een tweede huwelijk van zijn vader. Afgezien
+
van het grote leeftijdsverschil met zijn oudste broeder, de Doopsgezinde
+
martelaar, valt namelijk op, da t hij geen van zijn dochters de naam Digne
+
heeft gegeven, die zijn vaders echtgenote 5 oktober 1557 blijkt te dragen.
+
 
+
12. Gaan we op De Nederlandsche Leeuw af, dan is Abraham van Oosten 24
+
november 1602 gedoopt: 106de jrg.-1989, kol. 70 of wel 29 november
+
1602: 101ste jrg .-1984, kol. 195-196. De eerste datum is ju is t blijkens een
+
fotocopie, die de gemeente-archivaris van Bergen op Zoom zo goed was
+
mij te zenden.
+
 
+
13. W. en J . W. te Water gedenken hem in hun Kort Verhaal der Reformatie
+
van Zeeland in de zestiende eeuw (Middelburg, 1766), blz. 147-148.
+
Bovendien komt hij voor in The Mennonite Encyclopedia, Vol. II (Scottdale,
+
Pennsylvania etc., 1956), blz. 650 en in Mennonitisches Lexikon,
+
Dritter Band (Karlsruhe, Baden 1958), blz. 57. Men vindt in deze naslagwerken
+
niet vermeld, da t Hans alias Jan van Oosten, te Bergen op Zoom
+
opgegroeid, ten Gemeente-archieve a ldaar in 1566 voorkomt als gezworene
+
van het gilde van „de meerse”, d. w.z. het K ramers- o f Koopliedengilde.
+
Kennelijk dateert zijn vestiging als wagenmaker te Middelburg van later
+
tijd.
+
 
+
10
+
 
+
ick bidde u doch vriendelijcken: wilt doch mijn kindt mede
+
wat gade slaen, alsoo vele als gij maer kondt ende ick heb ’et
+
Suster tot Vlissingen oock gebeden ende Christiaen oock... ” 14.
+
 
+
Hans van Oosten heeft deze brief gericht - het zij herhaald -
+
aan de Doopsgezinde gemeente te Middelburg, niet die van
+
Vlissingen, zoals H. P. Winkelman indertijd ten onrechte heeft
+
gemeend 15. Verreweg de meeste personen in de brief genoemd
+
moeten dan ook als inwoners van Middelburg worden beschouwd.
+
Van de „Suster tot Vlissingen” is de woonplaats een
+
van anderen afwijkend, voor haa r typerend kenmerk. H a a r
+
identificatie met Maria van Oosten is n a a r mijn inzicht boven
+
alle twijfel verheven, maar het zal de lezer duidelijk zijn, dat
+
ik de heer Greidanus niet meer volgen kan, als hij in genoemde
+
Christiaen haa r echtgenoot ziet en deze met Christiaen van Nispen
+
uit Dordrecht vereenzelvigt. Man en vrouw zijn één. Ware een
+
echtpaar bedoeld, dan zou Hans van Oosten naa r mijn oordeel
+
stellig hebben geschreven, „ick heb ’et Suster ende Swager tot
+
Vlissingen oock gebeden”. Aan man en vrouw in zo’n geval
+
twee verzoeken van gelijke strekking te richten gaat niet aan.
+
Waarom Hans van Oosten zijn zwager Adriaen Aerts in dit verband
+
niet noemt, moet in het onzekere blijven. Wellicht waren de
+
zwagers het in geloofszaken niet met elkaar eens. Spijtig genoeg
+
valt dit niet op te helderen.
+
 
+
De genoemde Christiaen behoort tot acht personen buiten de
+
gevangenis, die uitsluitend met hun voornamen worden aangeduid.
+
De ontvangers van de brief moeten terdege hebben geweten,
+
wie ermee bedoeld werd. Het thans levende nageslacht
+
kan er slechts n a a r g issen 16. We mogen er intussen de ogen
+
niet voor sluiten, dat Christiaen in aansluiting aan de „Suster
+
tot Vlissingen” een bijzondere plaats inneemt. Ik heb een sterk
+
vermoeden, dat we hier met Maria van Oosten’ s broeder, de
+
kramer Christiaen Marinisz. hebben te doen, die overigens nog
+
nader aan de orde zal komen.
+
 
+
Abraham Adriaens heeft behalve twee zoons een dochter Maeycke
+
gehad, die haa r voornaam zeker niet aan de familie Bollaert
+
ontleent. De heer Greidanus concludeert dan ook terecht, dat
+
Abraham deze dochter naa r zijn eigen moeder heeft genoemd.
+
Als we er nu rekening mede houden, dat deze moeder Maria
+
van Oosten ons tot dusver in geen enkele akte voor ogen is
+
getreden, dan lijkt het verkieslijk haa r in het vervolg als Maeycke
+
Marinusdr. (van Oosten) aan te duiden. Dame Marie van Oosten,
+
zoals zij in de kwartierstaat heet, verliest aldus het status verhogende
+
effect, w aarop het streven van het nageslacht zo onmiskenbaar
+
was gericht, ten gunste van een eenvoudiger realiteit.
+
 
+
Met de blik opnieuw op Christiaen van Nispen’s kwartierstaat
+
gericht wordt het nu wel tijd de balans van de kwartieren van
+
vaderskant op te maken. We dienen Aernout en Adriaen van
+
 
+
14. Thieleman Jansz. van Braght, Het Bloedigh Tooneel der Doops-Gesinde,
+
en weereloose Christenen, die om het getuygenisse Je su hares Salighmaeckers
+
geleden hebben en gedoodt zijn van Christi tijdt a f tot dese onse
+
laetste tijden toe... zijnde een vergrootinge van den voorgesenden Martelaers-
+
Spiegel .. (Dordrecht, 1660), Tweede deel, blz. 488-489. Vgl. de
+
Tweede uitgave v an dit w erk van 1685, Tweede deel, blz. 405-406, alwaar
+
de tekst in taal en spelling gemoderniseerd is. De Universiteitsbibliotheek
+
te Amsterdam bezit een afschrift van de betrokken brief, blijkens het
+
lettertype uit de achttiende eeuw, dat helaas inferieur bleek a an de gedrukte
+
tekst: Handschriftenverzameling, afdeling Brieven I I B 23.
+
 
+
15. H. P. Winkelman, De Doopsgezinde gemeente te Vlissingen in Doopsgezinde
+
Bijdragen 1875, blz. 32-33. Het misverstand, waar de au teu r blijk
+
van geeft, is blijven voortwoekeren en bij mijn weten n immer rechtgezet.
+
 
+
16. Alleen moet met Geertgen a an het slot van de brief wel de vrouw van de
+
schrijver bedoeld zijn. Deze identificatie lijdt mijns inziens geen twijfel.
+
  
 +
{| class="wikitable"
 +
|
 +
# ''Adriaen Abrahamsz. van Nispen'', overleden vóór 27 maart 1637.
 +
# '''''Maria (Maycke) Abrahamsdr. van Nispen''''' (vóór 1596 - vóór 1662), huwt [[Haak,_Grave,_Families#Grave|Heyndrick Grave]].
 +
# ''Christiaen Abrahamsz. van Nispen'', overleden in 1652 in Vlissingen, lakenkoopman in Vlissingen, huwt Josina van de Steenkiste.
 +
|}
  
 +
Digna Bollaert wordt begraven na een huwelijk dat amper zeveneneenhalfjaar heeft geduurd; ze overlijdt op ca. 34-jarige leeftijd (1596) in Vlissingen.  Abraham Adriaens overleeft haar meer dan veertig jaar en overlijdt in 1638, ook in Vlissingen.
  
==== REST ====
+
[[File:Parduyn, Simon Jasperse 4.jpg|thumb|left|300px|[http://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/nnbw/#source=3&page=486&view=imagePane Simon Jaspers Parduyn (Perduyn)], enkele jaren burgemeester van Middelburg en door Prins Willem van Oranje kort voor hij door moordenaarshand valt tot notaris benoemd.Hij is getuige in 1588 bij Abrahams ondertrouw. Hij huwt de weduwe van Abrahams oom Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten), broer van zijn moeder Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten. Zeeuwsch Museum.]]
  
 +
Als Abraham Adriaens van Nispen huwt wordt getuigd dat hij ''een vrij j.g. was sonder ouders en voogden'' (een vrij jonggezel zonder ouders of voogden). Hij moet zijn ouders ergens vóór 1 mei 1584 verloren hebben; hun namen komen namelijk niet voor in de kerkrekeningen die vanaf die datum geregistreerd  worden.
  
koopman aldaar, pachter van de bierimpost 1588/'89, vermeld als poorter van Middelburg 5 mei 1601, kocht een boomgaard in West-Souburg (1603) en land in Groede en omgeving, gekozen tot gezworene van het waterschap 15 aug. 1618, schonk zijn deel van een perceel grond in Vlissingen aan de Doopsgezinde Gemeente aldaar 27 maart 1637
+
Na het overlijden van zijn moeder Maeycke, moet haar broer [[Nispen_van,_Familie#Christiaen.2C_kramer_en_voogd|Christiaen Marinissen Cramer]] (van Oosten) zich over hem ontfermd hebben als voogd van moederskant tot zijn meerderjarigheid. Denkbaar is dat er bij het overlijden van vader Adriaen geen familielid van zijn kant bij de hand is om zijn plaats in te nemen en Abraham hierdoor nooit een voogd van vaderszijde heeft gehad.
  
Adriaen Aertszn. en zijn vrouw Maeycke Marinusdr. van Oosten staan maatschappelijk op vergelijkbare hoogte. Adriaen had een timmerman in Bergen op Zoom tot oom terwijl Maeycke's vader ook timmerman is.
+
Dit verklaart mogelijk ook het feit dat Abraham maatschappelijk en financieel de meerdere is van zijn vader Adriaen. Abraham kan zijn fortuin te danken hebben aan deze (kinderloze) oom en voogd [[Nispen_van,_Familie#Christiaen.2C_kramer_en_voogd|Christiaen Marinissen Cramer]] (van Oosten); het stelde hem in staat zich maatschappelijk op te werken. Dit laat onverlet dat zijn vaders positie als deken van een van de drie schuttersgilden in Vlissingen niet  onderschat moet worden.
  
Abraham Adriaense moet zijn ouders vóór 1 mei 1584 verloren hebben, omdat de kerkrekeningen, waarin het begraafrecht verantwoord is, op deze d atum een aanvang nemen en hun namen in deze rekeningen niet voorkomen. Toen moeder Maeycke overleden was - misschien reeds vóór 1580, maa r op zijn laatst niet lang da arn a - moet h a ar broeder Christiaen van Oosten alias Cramer als voogd van moederskant zijn opgetreden. Denkbaar is, da t er bij het overlijden van vader Adriaen geen familielid van zijn kant bij de hand was om zijn plaats in te nemen en Abraham hierdoor nooit een voogd van vaderszijde heeft gehad.  
+
Abraham Adriaens van Nispen is rond en na zijn huwelijk (1586) koopman in Vlissingen, pachter van de bierimpost (1586-1589) en collecteur van de verse vistol (1590). Hij is gegoed in Vlissingen en Breskens, Groede en West-Souburg, en gezworene van het waterschap Groede en Baanst (1618).
  
H. L. Kruimel heeft opgemerkt, dat Abraham’s maatschappelijke positie boven die van Adriaen Aerts alias Arents uitstak. Vader Adriaen stond in financiële welstand onmiskenbaar bij zijn zoon  Abraham, maar ook bij zijn zwager Christiaen van Oosten ten a c h te r42. Aan de andere kant dient Adriaen’s maatschappelijke positie als deken van een der drie schuttersgilden te Vlissingen toch niet te worden o nderschat43. Nageslacht van Christiaen van Oosten is niet bekend. Het heeft er alle schijn van, dat hij geen kinderen heeft nagelaten en dat Abraham zijn fortuin aan oom Christiaen te danken had. Mijns inziens lijdt het geen twijfel, dat het fortuin, dat we bij vader Adriaen nog missen, maar dat de zoon Abraham volop ter beschikking had, de m a a tschappelijke opgang van het geslacht in hoge mate heeft bepaald.
+
In 1637 schenkt hij zijn helft van een huis aan de Peperdijk te Vlissingen aan de Doopsgezinde gemeente in die stad.
  
==== Van doopsgezind naar katholiek naar adel====
+
==== Van doopsgezind via katholiek naar adel====
  
 
[[File:Adriaen van Nispen.jpg|thumb|400px|3e generatie Adriaen van Nispen, kleinzoon van Abraham Adriaens via zijn zoon Christiaen Abrahamsz. van Nispen, is geboren in Vlissingen maar verhuist naar Leiden (poorter in 1643) waar hij lakenkoopman wordt.]]
 
[[File:Adriaen van Nispen.jpg|thumb|400px|3e generatie Adriaen van Nispen, kleinzoon van Abraham Adriaens via zijn zoon Christiaen Abrahamsz. van Nispen, is geboren in Vlissingen maar verhuist naar Leiden (poorter in 1643) waar hij lakenkoopman wordt.]]
Regel 710: Regel 211:
 
#G.J.J. van Wimersma Greidanus, Het laatste woord over de Van Nispen-afkomst?, jrg. 106 (1989), 66 - 78.
 
#G.J.J. van Wimersma Greidanus, Het laatste woord over de Van Nispen-afkomst?, jrg. 106 (1989), 66 - 78.
 
#J. Fox, De ouders van Abraham Adriaens van Nispen, jrg. 107(1990), 2-21
 
#J. Fox, De ouders van Abraham Adriaens van Nispen, jrg. 107(1990), 2-21
#G.J.J. van Wimersma Greidanus, Het laatste woord over de Van Nispen-afkomst?, jrg. 107 (1990), 21-35.
+
#G.J.J. van Wimersma Greidanus, Het laatste woord over de Van Nispen-afkomst? (bis), jrg. 107 (1990), 21-35.
  
 
[[Category:Inhoud]]
 
[[Category:Inhoud]]
 
[[Category:Familie]]
 
[[Category:Familie]]
[[Category:Under Construction]]
 

Huidige versie van 22 aug 2017 om 17:23

Het wapen van de familie Van Nispen; In zilver een roodgetongde en genagelde groene leeuw, gedekt met een antieke rode kroon van vijf punten. Helm met groen zilveren wrong en zilver groen dekkleed. Helmteken: De leeuw uitkomende. Het dorpje Nispen heeft het in 1998 ook maar tot stadswapen gebombardeerd.
Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe
Ekker
Stork
Craan
Breekpot
Grave > Haak
van Nispen
Breuseghem > Bollaert

Deze pagina beschrijft de voorouders van Maycke Abrahamsdr. van Nispen, overleden vóór 1662, dochter van Abraham Adriaens (overl. 1638). Maycke van Nispen is voorouder van Elizabeth Frederika (Bob) Ekker.

Door Maycke's huwelijk met Heyndrick Grave verdwijnt de achternaam Van Nispen bij haar verdere nakomelingen.

Inhoud

[bewerken] Dispuut over de afstamming

Met de Dordtrechtse tak van de Van Nispens waar de afgebeelde Margaretha van Nispen toe behoort, is geen connectie gevonden. Het zou gezien de beperkte kliek van gegoede Van Nispens in de Zuidelijke Nederlanden wel voor de hand liggen dat er enige relatie is met onze Vlissingse tak. Portret van de reder Gillis Hooftman (1521) met zijn echtgenote Margaretha van Nispen (1545). Ze staan in een kamer voor een tafel waarop een klok, handschoenen en een brief liggen (Maerten de Vos, 1570, Rijksmuseum).

De oorsprong van het patricisch en adellijk geslacht Van Nispen is omstreden. Wat vaststaat is dat Christiaen Abrahamsz., zoon van onze voorouder Abraham Adriaens (overl. 1638), de eerste is die zich consequent Van Nispen noemt, van waaruit de Nederlandse adellijke tak zich ontwikkelt.

In de 17e eeuw gaat een van zijn nazaten aan de Universiteit van Leuven studeren en bekeert zich tot het katholicisme. Zijn nazaten op hun beurt huwen binnen katholieke regenten- en adelsgeslachten.

Van wie precies Abraham Adriaens, vader van Christiaen Abrahamsz. van Nispen, afstamt, is niet onomstotelijk vastgesteld. Complicerende factor is dat Abraham, op één uitzondering na, nooit de naam Van Nispen hanteert en het daarom onzeker is of de toevoeging Adriaans een patroniem of geslachtsnaam is.

Er zijn drie solide onderbouwde reconstructies gemaakt van Abrahams afstamming, allen gepubliceerd in De Nederlandsche Leeuw. Rijksarchivaris Johan Fox, werkt zijn versie uit (1990) in reactie op een eerder artikel van Mr. G.J .J . van Wimersma Greidanus (1989), die op zijn beurt weer reageert op H.L. Kruimel (1983). Het is een lastig dispuut; alle drie komen ze tot andere voorouders.

Kaart van Bergen op Zoom van Blaeu uit 1652. In de uitsnede de Vismarkt en bij de rode pijl het hoekhuis Hof van Gelre waar Jan Claeszn., broer van Aert Claeszn., woonde.

Voorlopig hangen we hier de versie van Johan Fox aan met Aert Claussone (ca. 1480) als aartsvader. Fox stelt zich als buitenstaander objectief op en baseert zich op vanzelfsprekendere en realistischere aannamen dan Kruimel en Wimersma Greidanus. Laatgenoemde heren lijken geforceerd een verband aan te tonen met andere gegoede Nispentakken, zoals de Dordtrechtse tak.

[bewerken] Aert Claussone (ca. 1480)

Aert Claussone (zoon van Claus) is vermoedelijk ruim rond 1480 geboren in of rond Bergen op Zoom. Van zijn broer Jan Claussone, timmerman van beroep, staat in ieder geval vast dat hij afkomstig is uit het 14 km oostelijker gelegen dorpje Nispen, wat de latere geslachtsnaam Van Nispen mooi zou verklaren.

Aert Claussone wordt 12 februari 1501 ingeschreven als poorter van Bergen op Zoom en huwt Magdalene Petersdr. Hun kinderen zijn, volgorde onzeker:

Zo ziet het pand in Bergen op Zoom waar Jan Claeszn. woonde, broer van Aert Claeszn., er nu uit. Hij had het van 1518 tot 1549 in eigendom, heette het Hof van Gelre en was gelegen aan de Vismarkt. Tegenwoordig staat het bekend als Hof van Gelder. De Vismarkt, oorspronkelijk de Huidenmarkt, veranderde rond 1930/40 van naam in Sint-Catharinaplein.
  1. Jan Aertzn.
  2. Adriaen Aertzn. (ca. 1515 - tussen 1568 en 1584), huwt mogelijk tweemaal; 1) Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten, 2) onbekende vrouw.
  3. Lynken Aertzn.
  4. Heylken Aertzn.

Aert Claussone overlijdt ergens vóór 7 februari 1527 volgens een rentebrief uit Bergen op Zoom. Zijn vier kinderen zijn dan nog minderjarig en komen onder voogdij van Aert Claussone's broer Jan Claussone, volgens een akte uit Bergen op Zoom:

als voight ende tot behoeff van Aerde Claussoene zijns broeders vier weeskinderen geheeten Jan, Adriaen, Lynken ende Heylken, dair moeder aff is Magdalene Petersdochter.

Broer Jan Claeszn is geboren rond 1477 en timmerman van beroep. Hij wordt van 1518 tot 1549 vermeld als eigenaar van het huis het Hof van Gelre aan de Vismarkt in Bergen op Zoom.

[bewerken] Adriaen Aertzn. (ca. 1515)

Adriaen Aertzn., alias Arents of Arentsen, zoon van Aert Claussone (ca. 1480), moet ergens ruim rond 1515 geboren zijn. Zijn tweede vrouw is mogelijk Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten, dochter van Marinus Janszn. van Oosten, timmerman, wiens vrouw misschien Digne heet.

Kaart met Bergen op Zoom en Steenbergen en de nieuwe vestingwerken. De kaart moet een kwartslag met de klok mee gedraaid worden om het Noorden boven te krijgen. De fortificaties waren onderdeel van de Eendrachtslinie, een van de oudste verdedigingslinies van Nederland om de omgeving tegen aanvallen van Spaanse troepen te beschermen vanuit Noord-Brabant (maker Claes Jansz Visscher, 1628)

Marinus Janszn. van Oosten is gegoed burger van Bergen op Zoom (poorter in 1548) en deken van het timmerliedengilde. Van de kinderen van Adriaen Aertzn. en Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten is alleen bekend:

  1. Abraham Adriaens van Nispen (ca. 1565 - 1638), huwt Digna Bollaert.

Adriaen Aertzn. is afkomstig van Bergen op Zoom, en wordt op 2 april 1540 poorter van Vlissingen, waar hij in een huurhuis woont aan de Lange Noordstraat; Zijn verhuizing heeft misschien te maken met de verslechterde economische omstandigheden in Bergen op Zoom.

Rond 1533 komt er een einde aan de periode van rust en economische bloei van Bergen op Zoom, die de stad kende door zijn bekende jaarmarkten. De handel loopt terug omdat de stad te lijden krijgt van oorlogen en verzanding van de Oosterschelde. Antwerpen, nu beter bereikbaar via water door de Westerschelde, neemt de rol van Bergen op Zoom over.

In Vlissingen wordt Adriaen Aertzn. vermeld als kramer en deken van de schutterij, in welke laatste hoedanigheid hij op 30 oktober 1559 betrokken wordt als Vlissingen een nieuw stadhuis nodig heeft.

Handtekening en koopmansmerk van Adriaen Arts, kramar tot Vlissingen (kramer in Vlissingen) onder een borgstelling uit ca. 1570. Adriaen treedt in het plaatsje Axel op als borg op voor Joorys Schepyns (ook Schepen). Bron: Gemeente-archief Axel.

Bij de uitoefening van zijn beroep begeeft hij zich in dezelfde markt als zijn zwager Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten). Hij wordt namelijk ook genoemd als leverancier van spijkers aan koning Philips II in 1568, in zijn geval ten behoeve van herstelwerkzaamheden aan de gevangenis:

Betaelt Adriaen Aertszn. de somme van zesse ponden vijff scellingen zes penningen over de leveringhe van zeeckere nagels bij hem ghelevert binnen tijde dezer rekeninghe, zoe tot behouff van de ghevangenis als anders volgende zijn billiet ende quictancie hier overghelevert, ergo hier de voors (...)

Adriaen Aertszn. en zijn vrouw Maeycke Marinusdr. van Oosten staan dus maatschappelijk op vergelijkbare hoogte. Adriaen had een timmerman in Bergen op Zoom tot oom terwijl Maeycke's vader ook timmerman is.

[bewerken] Mayke van Oostens broers

Acht doopsgezinden worden in Amsterdam verbrand in 1549. Hetzelfde lot treft Hans Marinuszn. van Oosten met twee geloofsgenoten in 1569 in Amsterdam. Hans, broer van Mayke van Oosten, de vrouw van Adriaen Aertzn., schrijft zijn familie een roerende brief. Afbeelding van Jan Luyken uit 1685, Rijksmuseum.

Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten, vrouw van Adriaen Aertzn. heeft drie broers:

[bewerken] Jan levend verbrand en martelaar

Broer Hans Marinuszn. van Oosten, ook Jan Marijnszn genoemd, wordt vanwege zijn doopsgezinde geloof met twee geloofsgenoten veroordeeld tot de brandstapel.

De drie vrome schaepkens en navolgers Christi waaronder ook Hendrik Alewijnsz, een rondtrekkende prediker uit Vlissingen, en Gerrit Duynherder worden in 1569 gevangen genomen en na gemarteld te zijn op 9 februari 1569 in Middelburg levend verbrand.

De doopsgezinde Jacques d'Auchy neemt in 1558 in de gevangenis te Leeuwarden afscheid van zijn vrouw voordat hij terechtgesteld wordt. Afbeelding van Jan Luyken uit 1685, Rijksmuseum.

Hans (of Jan) Marinuszn. van Oosten is pas dertig jaar oud en schrijft een roerende brief enkele dagen voor hij de vuurdood moet ondergaan die hy uyt sijn gevangenis aen sijn lieve broeders en susters gesonden heeft. Hij laat een vrouw en dochter achter:

(...) ick bidde u doch vriendelijcken: wilt doch mijn kindt mede wat gade slaen, alsoo vele als gij maer kondt ende ick heb ’et Suster tot Vlissingen oock gebeden ende Christiaen oock (...)

Hij refereert in zijn brief expliciet naar zijn zuster Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten, die in Vlissingen woont, en zijn broer Christiaen.

De mennonieten winnen aanhangers in Middelburg en Zierikzee als Leenaert Bouwens, een doopsgezinde oudste, bij zijn zwerftochten in 1557 terecht komt in Zeeland. In 1566 volgt een korte periode waar andersdenkenden zich in de openbaarheid wagen. landvoogdes Margaretha van Parma lijkt genegen de geloofsverboden te versoepelen (de zogenaamde plakkaten) naar aanleiding van een Smeekschrift van 200 edelen.

Het is van korte duur. De bevolking klaagt over kooplieden, waaronder ook buitenlandse, die in Middelburg de gevoelens van deze sekte zijn toegedaan. De machthebbers voeren de vervolging op en gaan in 1567 stelselmatig (weer) op zoek naar gereformeerden maar ook mennonieten, met als resultaat de hechtenis en verbranding van Hans Marinuszn. van Oosten en zijn geloofsgenoten. Ze worden tegenwoordig beschouwd als martelaren.

[bewerken] Christiaen, kramer en voogd
Zicht op Vlissingen vanuit zee door Petrus Segaers, 1669 (Zeeuws Maritiem muZEEum). Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten) woonde in 1577 in het huis de Flessche aan de Zuidstraat in Vlissingen. Deze straat is ergens in de zestiende eeuw hernoemd naar Beursstraat naar het daar opgetrokken Beursgebouw (zie uitsnede). Christiaen Cramer moet ergens links/achter de voorloper van het huidige Beursgebouw gewoond hebben.

Broer Christiaen komt voor als Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten), zo genoemd vanwege zijn beroep van kramer, ook uitgeoefend door zijn zwager Adriaen Aertzn..

Afkomstig uit Bergen op Zoom wordt hij poorter van Vlissingen in 1569 en komt in 1579 voor als deken van de schutterij aldaar. In 1577 en 1578 blijkt hij als eigenaar het huis de Flessche aan de Zuidstraat in Vlissingen te bewonen.

Hij overlijdt in 1584 waarna zijn weduwe Digna Porrenaer hertrouwt in Middelburg met Simon Jaspers Parduyn (Perduyn), enkele jaren burgemeester van Middelburg en elders op deze pagina afgebeeld.

Christiaen is vermoedelijk daarvoor kort (enkele jaren) voogd van Abraham Adriaens van Nispen geweest, zoon van Adriaen Aertzn., en zal hem veel hebben nagelaten.

Eigenhandig geschreven kwitantie van Christiaen Marinissen Cramer van de betaling van spijkers. Foto Rijksarchief Zeeland

Het verklaart tenminste Abrahams plots toegenomen welvaart en de naamgeving van zijn zoon Christiaen. Blijkbaar blijven de banden ook hecht met Abrahams stiefoom; Simon Jaspers Parduyn is getuige in 1588 bij zijn ondertrouw.

Treffend voor de uitoefening van Christiaans kramersbedrijf is een rekeningpost uit 1568 die vastlegt dat hij voor ca. 33 pond spijkers voor 'de werken van de koning' (Philips II) heeft geleverd:

Betaelt Christiaen Mariniszn. de somme van driendertich ponden drie scellingen zes penningen over zeeckere leveringe van nagels ende anders, ghelevert tot behouff van ’s konincx wercken tot Vlissinghe binnen ’t jaer dezer rekeninghe, volgende zijn billiet ende quictancie hier overgelevert, ergo hier de voors (...)

Ook is er een eigenhandige kwitantie aangetroffen van Christiaen Marinissen Cramer aangetroffen van de betaling van (wederom) geleverde spijkers, deze keer bestemd voor geconfisqueerde huizen in 1576 (afbeelding).

[bewerken] Abraham Adriaens van Nispen (ca. 1565)

De handtekeningen van Abraham Adriaens (boven, in 1622), respectievelijk zijn zoon Christiaen Abrahamsz. van Nispen (in 1631).

Abraham Adriaens van Nispen, zoon van Adriaen Aertzn. (ca. 1515), is geboren in Vlissingen, ergens rond 1565. Hij huwt Digna Bollaert op 8 augustus 1588 in Middelburg. Zij is gedoopt in 1565 in de Sint-Walburgiskerk in Antwerpen en de dochter van Anthonis Anthoniszn Bollaert, een politiek en religieus fel bewogen calvinist, en Digna Piggen.

Zij krijgen de volgende kinderen (volgorde onzeker):

  1. Adriaen Abrahamsz. van Nispen, overleden vóór 27 maart 1637.
  2. Maria (Maycke) Abrahamsdr. van Nispen (vóór 1596 - vóór 1662), huwt Heyndrick Grave.
  3. Christiaen Abrahamsz. van Nispen, overleden in 1652 in Vlissingen, lakenkoopman in Vlissingen, huwt Josina van de Steenkiste.

Digna Bollaert wordt begraven na een huwelijk dat amper zeveneneenhalfjaar heeft geduurd; ze overlijdt op ca. 34-jarige leeftijd (1596) in Vlissingen. Abraham Adriaens overleeft haar meer dan veertig jaar en overlijdt in 1638, ook in Vlissingen.

Simon Jaspers Parduyn (Perduyn), enkele jaren burgemeester van Middelburg en door Prins Willem van Oranje kort voor hij door moordenaarshand valt tot notaris benoemd.Hij is getuige in 1588 bij Abrahams ondertrouw. Hij huwt de weduwe van Abrahams oom Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten), broer van zijn moeder Maria (Mayke) Marinsdr. van Oosten. Zeeuwsch Museum.

Als Abraham Adriaens van Nispen huwt wordt getuigd dat hij een vrij j.g. was sonder ouders en voogden (een vrij jonggezel zonder ouders of voogden). Hij moet zijn ouders ergens vóór 1 mei 1584 verloren hebben; hun namen komen namelijk niet voor in de kerkrekeningen die vanaf die datum geregistreerd worden.

Na het overlijden van zijn moeder Maeycke, moet haar broer Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten) zich over hem ontfermd hebben als voogd van moederskant tot zijn meerderjarigheid. Denkbaar is dat er bij het overlijden van vader Adriaen geen familielid van zijn kant bij de hand is om zijn plaats in te nemen en Abraham hierdoor nooit een voogd van vaderszijde heeft gehad.

Dit verklaart mogelijk ook het feit dat Abraham maatschappelijk en financieel de meerdere is van zijn vader Adriaen. Abraham kan zijn fortuin te danken hebben aan deze (kinderloze) oom en voogd Christiaen Marinissen Cramer (van Oosten); het stelde hem in staat zich maatschappelijk op te werken. Dit laat onverlet dat zijn vaders positie als deken van een van de drie schuttersgilden in Vlissingen niet onderschat moet worden.

Abraham Adriaens van Nispen is rond en na zijn huwelijk (1586) koopman in Vlissingen, pachter van de bierimpost (1586-1589) en collecteur van de verse vistol (1590). Hij is gegoed in Vlissingen en Breskens, Groede en West-Souburg, en gezworene van het waterschap Groede en Baanst (1618).

In 1637 schenkt hij zijn helft van een huis aan de Peperdijk te Vlissingen aan de Doopsgezinde gemeente in die stad.

[bewerken] Van doopsgezind via katholiek naar adel

3e generatie Adriaen van Nispen, kleinzoon van Abraham Adriaens via zijn zoon Christiaen Abrahamsz. van Nispen, is geboren in Vlissingen maar verhuist naar Leiden (poorter in 1643) waar hij lakenkoopman wordt.

Hoewel de familie Van Nispen van oudsher doopsgezind is zullen nazaten van Abraham Adriaens, via zijn zoon Christiaen Abrahamsz. van Nispen overgaan tot het katholieke geloof.

Abraham en zijn zoon Christiaen (2e generatie), lakenkoopman van beroep, zijn nog trouwe mennonieten en schenken in 1637 delen van hun huis aan de Peperdijk in Vlissingen aan de doopsgezinde gemeente.

Op zijn beurt treedt Christiaens zoon Adriaen van Nispen (3e generatie, overleden ca. 1654) op als leraar van de doopsgezinden in Middelburg. Hij is evenals zijn vader lakenkoopman. Gedurende enkele jaren oefent hij zijn bedrijf uit in Leiden, waar hij in 1645 huwt met Johanna van Hoogmade.

4e generatie Christiaen (Christianus Franciscus) van Nispen (1653), want jongste zoon van Adriaen vestigt zich definitief als lakenkoopman in Leiden. Zijn oudste broer Abraham (Amandus) ontfermt zich over hem na de dood van hun ouders. Abraham is in 1671 overgegaan tot het rooms-katholiek geloof en in Leuven gaan studeren, waar hij in 1675 tot priester wordt gewijd.

Vermoedelijk onder invloed van deze broer bekeert ook Christiaen zich in dat jaar tot het rooms-katholicisme, hoewel lijfsbehoud ook een reden kan zijn; als doopsgezinde waren je lijf en goed nooit zeker bij de voortdurende godsdiensttwisten. Nazaten van 4e generatie Christiaen van Nispen zullen huwen met katholieke regenten- en adelsgeslachten.

[bewerken] Bronnen en verantwoording

Uitgaven van De Nederlandsche Leeuw:

  1. H.L. Kruimel, De oudste generaties van het geslacht Van Nispen en hun verwanten, jrg. 100 (1983), 225 - 254.
  2. G.J.J. van Wimersma Greidanus, Het laatste woord over de Van Nispen-afkomst?, jrg. 106 (1989), 66 - 78.
  3. J. Fox, De ouders van Abraham Adriaens van Nispen, jrg. 107(1990), 2-21
  4. G.J.J. van Wimersma Greidanus, Het laatste woord over de Van Nispen-afkomst? (bis), jrg. 107 (1990), 21-35.
Persoonlijke instellingen
Naamruimten
Varianten
Handelingen
Navigatie
Hulpmiddelen