Swertz-Armee

Versie van 5 jul 2015 om 11:34

Frits Swertz (1862)

Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz, zoon van Johann Carl Swertz, is geboren op 22 juli 1862 in Amsterdam.

Catharina Paulina Cato Armee

Hij huwt Catharina Paulina (Cato) Armee op 24 januari 1888 in Utrecht. Zij is geboren in 1864 in Utrecht en dochter van Johannes Armee en Anna Catharina Sophia Cohu, een familie met verre Belgische wortels, maar al geruime tijd in Utrecht woonachtig. Cato's voorouders worden beschreven op de pagina's Familie Armee en Familie de Brieder

Cato en Frits krijgen pas 9 respectievelijk 11 jaar na hun trouwen kinderen, beiden in Utrecht geboren:

1. Joannes Maria Antonius (Jan) Swertz (3 april 1897 - 24 september 1941, Groesbeek))
2. Johan Carel Maria (Carel) Swertz (25 oktober 1899 - 24 mei 1962, Utrecht))

Frits overlijdt op een leeftijd van 66 jaren (1929) in Amsterdam, zijn vrouw Cato als ze 75 jaren oud is (1940) in Utrecht.

Frits en de remplaçant

Volgens het militierapport van de ca. 20-jarige Frits Swertz in 1882 is hij 1,73 m lang, 5 cm meer dan gemiddeld voor die tijd. Hij heeft een

ovaal aangezigt, hoog voorhoofd, blaauwe oogen, gewone neus, ... mond, ronde kin, blond haar en wenkbraauwen, en geen merkbare teekenen.

Hij is als jongvolwassene winkelbediende en woont in Utrecht, terwijl zijn ouders in Amsterdam wonen.

Zijn militierapport meldt dat hij een remplaçant heeft gestrikt, een plaatvervanger voor zijn militaire dienst. Hans Bergsma neemt het over en wordt op 5 mei 1882 ingelijfd in het 7e Regiment van de Infanterie. Frits wordt pas finaal vrijgesteld als deze Hans Bergsma zijn dienstplicht heeft vervuld (hij mocht eens deserteren) . Blijkbaar duurt het even, want Frits krijgt pas in 1888, zes jaar later, de aantekening gepasporteerd hetgeen betekent dat hij aan de dienstplicht heeft voldaan.

Uitsnede van het militierapport van Frits Swertz met de aantekeningern over zijn vervanger.

Frits heeft nog van het remplaçantenstelsel gebruik kunnen maken voordat het in 1898 wordt afgeschaft en vervangen door de persoonlijke dienstplicht. In de praktijk kochten vooral de welgestelde families de dienstplicht af voor hun kinderen, hetgeen andere jonge mannen de kans bood een extra zakcentje eraan over te houden; huisvesting, voeding en kleding werden immers in het leger gratis verstrekt.

Het stelsel ging op den duur kraken op zijn grondvesten. Steeds minder mensen melden zich vrijwillig aan als plaatsvervanger omdat de soldijen van een gewone soldaat lager werden. Ook vond men het voor de kwaliteit van de krijgsmacht niet goed dat de beste en meest bruikbare elementen (lees de afkopers) niet in de krijgsmacht terecht kwamen.

Achter het stadhuis in Utrecht

De families Armee en Cohu, en later Frits Swertz, woonden lang in Utrecht achter het stadhuis. De panden aldaar zijn gesloopt in de 20e eeuw (midden rechts op de recente foto).

Het ouderlijk huis van Cato Armee is Korte Minnebroederstraat in Utrecht, ook Minrebroederstraat genoemd. Als zij wordt geboren woont ook haar grootmoeder Catharina Sophia de Brieder, weduwe van Stephanus Cohu, in deze straat; Cohu (Wed S.) Korte Minnebroederstraat, Achter 't Stadhuis F14, vermoedelijk hetzelfde adres.

Het oorspronkelijke pand is gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe aanbouw achter het stadhuis van na de 50-jaren van de 20e eeuw.

Frits zal later gaan inwonen op dit adres. In Utrechtse adresboeken wordt hij vermeld als handelsagent op dit adres in 1891 - 1893 en 1987 -1998 dus na zijn trouwen en rond de geboorte van zijn twee kinderen.

Voorouders van Cato Armee wonen als vanaf minstens 1765 agter 't Stadhuys. In dat jaar woont stadsessayeur Nicolaas de Brieder op deze locatie. Hij is de over-overgrootvader van Cato Armee.

Feitelijke scheiding Frits en Cato

Op 27 juli 1903 worden Frits, zijn vrouw Cato en kind Carel ingeschreven in Amsterdam, Haarlemmerdijk 75. Zes jaar later (28 april 1909) worden Cato en kind Carel weer ingeschreven in Utrecht ... zonder Frits. Ze gaan wonen aan de Neude 4 bis, sinds 1904 het adres van grootouders Armee en Elisabeth Maria Armee (1866), de ongetrouwde zus van Cato. Het kind Jan Swertz is al die tijd waarschijnlijk bij zijn grootouders Armee gebleven.

De twee kinderen van Frits en Cato Swertz; Johan Carel Maria (Carel) (links) en Joannes Maria Antonius (Jan) (foto 1902)

Alles duidt erop dat het op een gegeven moment niet meer boterde tussen Frits en Cato. Na het vermoedelijk mislukte avontuur van Cato en Frits in Amsterdam, keert Cato met haar kind terug in de schoot van haar ouders. Het is bizar dat ze er voor kiezen maar één van hun kinderen mee te nemen, en de ander achter te laten. In huize Armee wordt verder niet meer gepraat over 'opa Swertz', herinneren zich de kinderen van zowel Jan als Carel Swertz. Frits Swertz is ook niet aanwezig bij het trouwen van zijn zoon Jan Swertz. Gien Swertz, de kleindochter van Frits Swertz herinnert zich over het volgende. Zij was 10 jaar toen haar oma overleed;

Mij werd verteld dat opa Swertz een brief ging posten waarin hij oma de wacht aanzegde, en vervolgens nooit meer terugkwam. Dat werd een gevleugelde uitspraak in onze familie voor iemand die de kuierlatten nam. Opa Swertz is gaan wonen in Amsterdam bij zijn nicht, naar men zegt.

We hebben natuurlijk altijd gedacht dat dit zijn vriendin was, maar zeker weten we het niet.

De overlevering van 'even een brief posten' kan niet worden bevestigd, en kan gefantaseerd of aangedikt zijn vanwege de onmin met 'opa'. In feite was het omgekeerd; Cato neemt de kuierlatten, vermoedelijk gedesillusioneerd, en keert terug naar Utrecht. Zij neemt verder alleen de opvoeding van haar de kinderen op zich, als ze respectievelijk 13 en 10 jaar oud zijn.

Frits blijft wonen in Amsterdam, in 1912 staat hij geregistreerd op de Keizersgracht nr 485. Hij overlijdt op een leeftijd van 66 jaren (1929), zijn vrouw Cato (Catharina) als ze 75 jaren oud is. Katrien Swertz is vernoemd naar deze grootmoeder. Elisabeth Maria Armee, de ongetrouwde inwonende zus van Cato, wordt 88 jaar oud. Ze overlijdt in 1954.

Fotogalerij Frits en Cato Swertz

• 

  Stamboom met de direkte voorouders van Catharina Paulina (Cato) Armee. Haar voorouders worden aparg beschreven op de pagina's familie de Brieder en ?? en ??.

• 

  onorthodoxe annonce van de ondertrouw van 'Frits en Cato' en de officiële annonce van het huwelijk van Frederik en Catharina (1888)

• 1912 swertz handschrift 3.jpg

  Fr. Swertz adverteert voor schoonschrift (1912).