Stolberg von, Familie

Uit FamilieWiki
Ga naar: navigatie, zoeken
Over de edele voorouders van stammoeder Anna van Stolberg; het Saksische geslacht van de graven Von Stolberg (of deftiger; Zu Stolberg) uit het ruige Harz, diep in Duitsland, met beroemde nazaten Willem van Oranje en zowat alle koningshuizen van Europa. En dan graaf Botho de Gelukzalige, diplomaat van formaat, die klusjes klaart voor keizer Karel V. Diezelfde Botho, voorzichtig manoeuvrerend naar de Reformatie toe die, eenmaal overwonnen, vurig wordt verdedigd door zijn kinderen als Juliana van Stolberg. Daarna gaat het bergafwaarts; de teloorgang van onze Stolbergtak zonder erfopvolgers die haar graafschappen verliest door gegoochel en van hand tot hand gaan en het financieel moeilijk krijgt. Hoe graaf Wolf von Stolberg tot zijn dood toe een ongetrouwde LAT-relatie erop nahoudt met Catharina die een leven lang beklijft en die zelfs al zijn bastaardkinderen erkent en zijn naam meegeeft; voor die tijd ongekend. En dan zijn dochter Anna van Stolberg die haar twaalf kinderen inclusief man verliest aan de pest en weer van scratch af aan een gezin opbouwt.
Zie gerelateerde pagina's in Categorie Stolberg en Nassau


Het wapen van het adellijke geslacht Stolberg van 1597. Het bestaat uit de 11 graafschappen en andere territoria van de familie in Duitsland en België.
Uitleg deels van het wapen; 1) Stolberg = hert in geel vlak), 2) twee forellen = Wernigerode, 3) leeuw = Königstein.
Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe
Ekker
Stork
von Döhren
Burchtorff
Von Stolberg
Von Wied

Op deze pagina wordt de afstamming beschreven van Anna von Stolberg (1586), voorouder van Elizabeth Frederika (Bob) Ekker. Door haar (tweede) huwelijk met Henrich Burchtorff verdwijnt de achternaam von Stolberg bij haar verdere nakomelingen.

Inhoud

Henrietta en Willem van Oranje

De vier opa's en oma's van Willem van Oranje] (de Zwijger) (wikipedia) zijn ook voorouders van Anna von Stolberg. Portret van Willem de Zwijger uit 1555 van Antonis Mor.

Anna von Stolberg stamt af van Karel de Grote, maar verrassender 'bijvangst' is dat de vier grootouders van Willem van Oranje (de Zwijger) (wikipedia) (1533) ook tot haar voorouders behoren. De historicus Wimersma Greidanus publiceert erover in De Nederlandsche Leeuw vol. 98 (1981), via de Storklijn; Anna's nazaat Henrietta Rosina Dorothea von Döhren is namelijk vrouw van Jurriaan Engelbert (Juriaan) Stork (1737). Een fragment:

(...) Ook de Twentse leden van het geslacht Stork blijken de keizer aantoonbaar onder hun kwartieren te hebben.
Doordat de „doorbraak" naar de middeleeuwse adel die altijd nodig is om uiteindelijk bij Karel de Grote als bewezen voorvader terecht te komen hier circa twee en een halve eeuw later ligt dan bij De Monchy, heeft de opgaande lijn vanuit Stork de aantrekkelijkheid van een veel groter „bijproduct": niet alleen het voorouderschap van Karel de Grote is bewijsbaar, maar tevens dat van talloze aanzienlijken van het middeleeuwse Europa.
Om ter illustratie slechts één voorbeeld te noemen: alle vier voorouders van Willem de Zwijger behoren tot de Stork-kwartieren. Overigens stel ik mij voor hier niet diep op al deze graven, hertogen en koningen in te gaan: elders is daaromtrent materiaal in overvloed te vinden.

Willems oom trouwt met Willems nicht

De voorvader van Henrietta van Döhren en neef van Willem van Oranje waar het hier om gaat, is Wolf Ernst Graf von Stolberg (1546 - 1616), (wikipedia). Bij zijn voorvaders zijn er ook nog eens 34 'lijntjes' naar Karel de Grote; afzonderlijke personen die te herleiden zijn tot de keizer.

De relatie tussen de neven Willem de Zwijger (rechtsonder) en Wolf Ernst Graf von Stolberg (rechtsboven), voorvader van Henrietta van Döhren. Kort door de bocht; ze delen dezelfde grootouders. Willems oom Wolfgang trouwt met Willems nicht Genoveva. Klik op het plaatje voor meer detail.

De vader van deze Wolf Ernst, namelijk Wolfgang Graf zu Stolberg 1501 - 1552), is de broer van Juliana von Stolberg, (wikipedia), de moeder van Willem de Zwijger. Koningin Wilhelmina vernoemde haar dochter naar haar.

De andere voormoeder waar het hier om gaat is Genoveva von Wied Runkel, echtgenote van voornoemde Wolf Ernst Graf von Stolberg, en dochter van Willems tante Elisabeth van Nassau (1488). Het plaatje in deze paragraaf maakt het inzichtelijker.

De afstamming van Henrietta Rosina Dorothea von Döhren (1754) voert langs de lijn van de familie von Döhren en de familie Burchtorff (of Borchtorff) naar het huis van de Stolbergs, deels langs de vrouwelijke lijn. Op de pagina Familie von Nassau volgen we de lijn terug naar de Nassaus.

De Stolbergs; Graven in het diepe Duitsland

De centrale ligging van de Harz in Duitsland

Het Graafschap Stolberg dateert van de 13e eeuw en is gesitueerd in het diepe midden van Duitsland; de Harz in het Bundesland Sachsen Anhalt. Gaandeweg verwerft de familie meerdere goeden en groeit uit tot een adellijk geslacht van betekenis. In 1893 telt de familie pas echt mee in het Duitse rijk als het geslacht von Stolberg - Stolberg in de vorstelijke stand wordt verheven.

De Harz, de oorsprong van de Stolbergs, kent bergen, diepe valleien met rijke bossen, mysterieuze grotten, heldere bergmeren en watervallen. Het is een nationale vakantiebestemming, tot 1989 dubbel zelfs, omdat de regio was verdeeld tussen West-en Oost-Duitsland. Van beide zijden van het IJzeren Gordijn hadden de vakantiekampen er politieke betekenis.

Het Kreis Harz in Bundesland Sachsen - Anhalt, waar veel gebeurtenissen zich afspelen in het leven van de families Stolberg, Burchtorff en van Dohren. Omcirkeld de locaties die op deze pagina genoemd worden.

De Harz kent een rijke historie.

Onder keizer Karel de Grote werd de Harz een zogenoemd Reichsbannwald, een beschermd gebied waarin alleen de koning mocht jagen en waarin ridders alleen met ontspannen boog en aangelijnde honden mochten reizen. Dat heeft niet verhinderd dat eeuwen later de laatste beer geschoten werd (1705) bij de Brocken, de hoogste berg van de Harz, en de laatste wolf bij de Plessenburg (1798).

Maarten Luther werd er geboren en stierf er, en het was de locatie van veel kunstschatten die werden gestolen tijdens de Tweede Wereldoorlog, inclusief de verloren oranje kamer uit Rusland. Veel is nog niet gevonden.

Vroegste generaties

De opsomming van de vroegste generaties in deze paragraaf is summier. Er zijn veel publicaties waar de geschiedenis van de Stolbergs wordt beschreven met uitgebreide stambomen en al, zoals deze.
Krijgsgevangene Christoph Graf zu Stolberg-Stolberg, Generalmajor na de Tweede Wereldoorlog. Hij gebruikt ook liever het deftigere zu dan het mindere von. Of het geholpen heeft weten we niet (foto 1945).

De exacte oorsprong van het huis Stolberg is nog onduidelijk; Heinrich III zu Stolberg (1259 - 1345) is de eerste graaf waarvan bekend is dat hij regeerde over het graafschap.

Naast von Stolbergs zijn er ook zu Stolbergs. Alle telgen van het geslacht dragen sowieso het predikaat von dat in Duitsland op adellijke afkomst duidt, en zelfs wettelijk beschermd is. Het voorvoegsel zu is plaatsbepalend en geeft aan of een persoon daadwerkelijk in Stolberg resideerde, vaak de heersende graaf. Het geeft meer statuur. Het onderscheid is tegenwoordig verwaterd en de meeste Stolbergs in Duitsland noemen zich zu Stolberg, een großer Fehler; men hecht meer aan cachet dan aan historische correctheid.

De oudste afstammingslijn:

  1. Ilger II Graf von Hohnstein-Ilfeld overleed in 1190. Hij trouwde met Lutrade Grafin von Ballenstedt Hohnstein.
  2. Ilger III Graf von Hohnstein-Ilfeld overleed in 1219. Hij trouwde met Aude.
  3. Heinrich I Graf zu Stolberg overleed in 1240.
  4. Heinrich II Graf zu Stolberg werd geboren in 1210. Hij overleed in 1275 op een leeftijd van 65 jaar. Hij trouwde met Adelheid von Henneberg. Adelheid werd geboren in 1220. Zij overleed in 1259 op een leeftijd van 39 jaar. Zij was de dochter van Poppo Vii Graaf von Henneberg en Elisabeth von Wildberg.
  5. Heinrich III Graf zu Stolberg werd geboren in 1259. Hij overleed in 1345 op een leeftijd van 86 jaar. Hij trouwde met Jutta von Hadmersleben. Jutta werd geboren in 1275. Zij overleed in 1305 op een leeftijd van 30 jaar.
  6. Otto Graf zu Stolberg werd geboren in 1312. Hij overleed in 1337 op een leeftijd van 25 jaar. Hij trouwde met Elisabeth von Hohnstein-Heringen. Elisabeth werd geboren in 1320. Zij was de dochter van Diederik III Graaf von Hohnstein-Heringen en Elisabeth von Waldeck.
  7. Heinrich IV der Jüngere zu Stolberg werd geboren in 1336. Hij overleed in 1403 op een leeftijd van 67 jaar. Hij trouwde met Elisabeth von Mansfeld. Elisabeth werd geboren in 1335. Zij overleed na 1391 als ze 56 jaar of ouder is. Zij was de dochter van Gerhard III Graf von Mansfeld Querfurt en Liutgarde von Falkenstein. Botho II der Ältere zu Stolberg (ca. 1390) is hun zoon.

Botho II der Ältere zu Stolberg (ca. 1390)

Botho II wordt alvast als toekomstig graaf van Wernigerode gehuldigd. Hij wordt het pas als de laatste graaf van Wernigerode in 1429 sterft (romantisch schilderij van latere datering in slot Wernigerode)

Botho II der Ältere Graf zu Stolberg is geboren rond 1390, zoon van Heinrich IV der Jüngere zu Stolberg. Als hij 50 jaar oud is (1431) huwt hij Anna von Schwarzburg, geboren in 1416 en dochter van Heinrich Xxiv Graf von Schwarzburg Blankenburg en Catharina von Brunswijk Lüneburg. Anna schenkt hem twee kinderen:

  1. Heinrich XV der Ältere zu Stolberg (1436 - 1511), die zijn vader opvolgt als graaf.
  2. Elisabeth von Stolberg (1428 – 1520/21), gehuwd met II Herzog von Braunschweig-Wolfenbüttel und Calenberg-Göttingen.

Botho II overlijdt in 1455 op een leeftijd van rond 65 jaren, zijn vrouw in 1481 op een leeftijd van 65 jaren. Zij zijn begraven in de crypte van de Sint Martin Kirche in Stolberg.

Slot Wernigerode. Reconstructie van hoe het er in de 13e eeuw uitzag.

Botho II is ook bekend onder de naam Bodo VII. Hij verkrijgt in 1429 het graafschap Wernigerode in de noordelijke Harz als de laatste graaf van Wernigerode sterft. Het graafschap wordt in 1449 weer een leen van Brandenburg totdat een verdelingsverdrag het graafschap weer toebedeelt aan de Stolbergs, nu zijn achterkleinzoon Wolfgang Graf zu Stolberg (1501).

Weinig is bekend van Botho's jeugd. Mogelijk bracht hij die door aan het hof van Schwarzburg of Sondershausen. Als zijn vader overlijdt regeert hij samen met zijn broer Heinrich totdat deze overlijdt in 1416. Botho wordt pas genoemd als alleenheerser in 1403, als hij het keizerlijke gerief Rosperwenda verkrijgt. Belangrijke prestatie van Botho lijkt het verdrag te zijn waarin het erfrecht van de graafschappen Schwarzburg en Hohnstein geregeld worden (1433).

Heinrich XV der Ältere zu Stolberg (1436)

Grafsteen van dochter Katharina zu Stolberg in de kloosterkerk van Drübeck. Zij was daar abdis. (Foto: Klaus-Peter Voigt)

Heinrich XV der Ältere Graf zu Stolberg, zoon van Botho II der Ältere zu Stolberg (ca. 1390), is geboren in 1436.

Zijn eerste vrouw is Mechteld von Mansfeld, geboren in 1436, dochter van Volrad II von Mansfeld en Margaretha von Sagan. Uit dit huwelijk worden de volgende kinderen volwassen:

  1. Anna von Stolberg (1458 - 1526)
  2. Katharina von Stolberg (1463 - 1535)
  3. Heinrich der Jüngere von Stolberg (1467 - 1508, Leeuwarden), tweelingbroer van Botho III der Glückselige. Hij was stadhouder van Friesland.
  4. Botho III der Glückselige, Graf zu Stolberg (1467 - 1538), tweelingbroer van Heinrich der Jüngere.
  5. Brigitte von Stolberg (1468 - 1518)

Heinrichs vrouw Mechteld sterft in 1468 op een leeftijd van 32 jaren, vermoedelijk in of kort na het kraambed van het laatste kind Brigitte.

Hij hertrouwt met Elisabeth von Württemberg. Heinrich overlijdt in 1511 op een leeftijd van 75 jaren.

Botho III der Glückselige zu Stolberg (1467)

Graaf Botho III 'der Glückselige' en zijn vrouw Anna von Eppstein-Königstein. Nageschilderd van origineel.

Botho III der Glückselige, Graf zu Stolberg (wikipedia), in het Nederlands Botho of Bodo de Gelukzalige, Graaf van Stolberg, is de zoon van Heinrich XV der Ältere zu Stolberg (1436) en zijn eerste vrouw Mechteld von Mansfeld. Botho III is geboren in 1467en huwt in 1499 Anna von Eppstein-Königstein, geboren 1482, en dochter van Philips von Eppstein uit het adellijk geslacht Eppstein, en Ludwiga von der Mark.

De originele prent van Graaf Botho III 'der Glückselige'
Het gezin van Botho woonde afwisselend op de kastelen Stolberg in Saksen-Anhalt en op kasteel Hohnstein in het Graafschap Hohnstein. Het kasteel Stolberg, hier afgebeeld, behoorde toen tot een van de fraaiste burchten uit de omgeving. De graven van Stolberg hadden het goed; bronnen vermelden dat bij het huwelijk van graaf Botho III met Anna von Eppstein-Köningstein het kasteel met de duurste kleuren werd geschilderd.

In deze wiki beperken we achternamen en titels tot het hoognodige. Het volledig uitschrijven zou wel goed zijn voor de bladvulling; zo heet zoon Ludwig von Stolberg (1505 - 1574) voluit:

Ludwig Graf zu Stolberg-Königstein und Diez, Rochefort (Belgien), Wertheim und Wernigerode, Herr zu Eppstein, Münzenberg, Agimont (Aigremont) und Breuberg.

Van hun kinderen bereiken tien de volwassenheid. Naast de stamvader Wolfgang wordt een aantal daarvan ook beschreven in volgende paragrafen. Het nageslacht van Botho en Mechteld mengt zich met zowat alle koningshuizen van Europa, beschreven op de pagina Koninklijke sporen, en heeft een grote stempel gedrukt op de Duitse en Europese geschiedenis.

  1. Wolfgang Graf zu Stolberg (1501, Stolberg - 1552, Allstedt). Tweemaal gehuwd; eerst met Dorothea Gräfin von Regenstein, vervolgens met Genoveva von Wied Runkel, geboren 1488.
  2. Anna von Stolberg (1504 - 1574), abdis van Quedlinburg; ze introduceert de Lutherse doctrine in haar kerken en kloosters onder haar hoede.
  3. Ludwig von Stolberg (1505 - 1574), raadgever en gezant van drie keizers, huwt Walburga zu Wied dochter van Johann III zu Wied en Elisabeth van Nassau (1488).
  4. Juliana von Stolberg (1506 - 1580), moeder van prins Willem van Oranje (oude tak) en stammoeder van de Nederlandse koninklijke familie (nieuwe tak).
  5. Maria Margaretha von Stolberg (1507 - 1571), huwt graaf Kuno II von Leiningen-Westerburg
  6. Heinrich von Stolberg (1509 -1572), decaan in Keulen. Hij huwt Elisabeth, dochter van Graf Hektor I. von Gleichen.
  7. Magdalena von Stolberg (1511- 1546), huwt Ulrich IX Graf von Regenstein und Blankenburg, komt om in een brand.
  8. Katharina von Stolberg (1514 -1577), huwt Graf Albrecht von Henneberg.
  9. Albrecht Georg von Stolberg (1516 -1587), Graf von Stolberg in Schwarza.
  10. Christoph von Stolberg (1524 - 1581), domproost, Graf von Stolberg in Königstein, Gedern und Ortenberg.

Botho regeert met zijn tweelingbroer Heinrich der Jüngere 4 jaar over Stolberg, Hohnstein, en (kort) Wernigerode. Deze ongewone constructie bedenkt hun vader nadat Botho zich achtergesteld voelt na enkele jaren alleenbestuur van zijn broer Heinrich. Als Heinrich door Hertog Georg van Saksen benoemd wordt tot stadhouder van Friesland (1506) krijgt Botho het gehele gezag.

Botho ontwikkelt zich tot kundig diplomaat, onderhandelaar en econoom. Onder zijn hoede wordt Stolberg financieel gereorganiseerd en gesaneerd, reden voor de keizer om hem meermaals voor andere klusjes in te huren. In 1493 neemt hij als 26-jarige deel aan een 10 maanden durende reis naar Jeruzalem. Vanaf 1501 dient hij de hertog George van Saksen enkele jaren als kapitein, gelegerd in Coburg.

Elisabeth ll von Regenstein und Blankenburg, dochter van Magdalena von Stolberg, het zevende kind van Botho.

Zijn historische betekenis dankt hij echter aan zijn relatie met een van de grootste prelaten van het koninkrijk; kardinaal Albrecht, aartsbisschop van Maagdenburg en Mainz. Van 1515 tot het einde van zijn leven is hij adviseur en plaatsvervanger van de bisschop. Geconfronteerd met de Reformatie stelt hij zich mild en verzoenend op.

Portret van Anna von Stolberg, dochter van Heinrich von Stolberg, het zesde kind van Botho. Anna is de derde Stolberg die abdis van Quedlinburg wordt, 10 jaar na haar naamgenoot Anna von Stolberg elders beschreven op deze pagina.
Het slot Stolberg tegenwoordig.

Bodo treedt ook op als raadslid voor de keizers Maximiliaan I en Karel V, die hem bedanken met speciale ceremonies. Als Reichsgraf is Botho in 1520 met zijn oudste zonen aanwezig bij de kroning van Karel V in Aken. In 1521 wordt hij in Rijksdag van Worms benoemd tot Raad van de keizer. Het aanbod van Karel V om lid te worden van de keizerlijke regering in Neurenberg, slaat Botho echter af.

Botho en zijn vrouw waren lid van de Rooms-katholieke Kerk maar stonden open voor de nieuwe ideeën van de opkomende Reformatie. Een van Luthers aanhangers, Tileman Platner, werd door graaf Botho aangesteld als hofkapelaan en onderwijzer, waardoor hun kinderen een lutherse opvoeding genoten. Dit zal later zijn invloed hebben op dochter Juliana en haar zoon Willem de Zwijger.

Het gezin woonde afwisselend op de kastelen Stolberg in Saksen-Anhalt en op kasteel Hohnstein in het Graafschap Hohnstein, kastelen in de gebieden waarover Botho regent was. Botho III der Glückselige overlijdt in 1538 op een leeftijd van 71 jaren. Zijn vrouw Anna von Eppstein-Königstein overlijdt in 1538, 56 jaren oud.

Wolfgang zu Stolberg (1501)

Wolfgang Graf zu Stolberg

Wolfgang Graf zu Stolberg (wikipedia), zoon van Botho III der Glückselige, Graf zu Stolberg (1467) is geboren in 1501 in Stolberg. De connectie met de Nassaus en Willem van Oranje verloopt via zijn zus Juliana von Stolberg. Wolfgangs tak heeft hier verder niets meer mee van doen.

Wolfgang huwt zijn eerste vrouw Dorothea Gräfin von Regenstein in 1541. Na een dood kind gebaard te hebben (Wolfgang, 1544) overlijdt Dorothea een jaar later (1545).

Wolfgang hertrouwt in 1546 met Genoveva von Wied Runkel, dochter van Jan III Graaf van Wied en Elisabeth van Nassau (1488). Ze krijgen de volgende kinderen;

  1. Wolf Ernst Graf von Stolberg (1546 - 1606). Zijn partner is Catharina Lappe. Hij verkrijgt het graafschap Wernigerode.
  2. Bodo IX von Stolberg (1548 -1577).
  3. Johann zu Stolberg (1549 - 1612). Hij verkrijgt het graafschap Stolberg.
  4. Anna von Stolberg (1550 - 1623)
  5. Heinrich XI von Stolberg (1551 - 1615). Hij verkrijgt het graafschap Hohenstein maar verliest het in 1598
Genovefa Gräfin von Wied Runkel, Wolfgang Graf zu Stolbergs tweede vrouw.

Wolfgang zu Stolberg volgt zijn vader op na diens dood in 1538 als regerend graaf over de bezitting Königstein (via zijn moeder).

Al op vroege leeftijd is hij Dompropst (domproost) van Halberstadt en Naumburg. In 1521 is hij -als 20-jarige- rector magnificus van de Universiteit van Wittenberg.

Wolfgang Graf zu Stolberg overlijdt in 1552 in Allstedt op een leeftijd van 50 jaren, zijn vrouw in 1556 in Stolberg. Omdat zijn zoons nog minderjarig zijn komt het beheer van de bezittingen in handen van hun ooms Ludwig von Stolberg (1505) en Albrecht Georg.

De families Nassaus (de moeder van Genoveva) en de Stolbergs mengen zich met alle vorstenhuizen in Europa. Hoe die vermenging tussen de vorstenhuizen plaatsvindt is mooi te zien op de pagina Koninklijke sporen door heel Europa. De Nazaten van Genoveva en Wolfgang daarentegen verburgerlijken, waaruit onze tak uit voortkomt.

Zijn zuster Anna von Stolberg (1504)

Anna is de oudste dochter van graaf Botho van Stolberg en de oudere zus van Juliana van Stolberg. Amper dertien jaar oud wordt ze door paus Leo X verkozen tot abdis van de abdij Quedlinburg, daarna bevestigd door keizer Maximiliaan I.

Anna von Stolberg, gebaseerd op originele prent uit ca. 1570.
Grafplaat van Anna von Stolberg in de abdij Quedlinburg.

Anna staat sympathiek tegenover de Lutherse hervorming en neemt een afwachtende houding aan. De meedogenloze katholieke Hertog George van Saksen is echter fel gekant tegen de reformatie en laat monniken van de Augustijner klooster en de pastoor van de stadskerk vervolgen en verdrijven. Hij vervangt hen door getrouwe katholieken.

Pas na het overlijden van Hertog George van Saksen (1539) legt zij zich geheel toe op het nieuwe geloof; ze introduceert de Lutherse doctrine in alle huizen onder haar jurisdictie. Het koor in de abdijkerk wordt verlaten, de katholieke godsdienst geheel afgeschaft, en de monastieke kantoren teruggebracht tot vier.

Als eerste protestantse Princes Abdis had zij negen kerken, twee mannelijke kloosters en een ziekenhuis onder haar hoede. Anna overlijdt in 1574 als ze 70 jaar oud is. Ze is 56 jaar abdis geweest.

Zijn zuster Juliana van Stolberg (1506)

Juliana von Stolberg. Na de dood van haar laatste man Willem de Rijke gaat ze voortaan gekleed met donkere weduwenjapon en witte hoofdkap. Op schoot haar huisdiertje dat een eigen kamer had; een kleine meerkat (aapje). Feudalmuseum Schloss Wernigerode, schilder onbekend (1574)
In latere copies van het schilderij wordt Juliana soberder uitgebeeld, zonder aapje. Het past beter bij haar imago van een opofferingsgezinde en gelovige moeder.

Juliana van Stolberg, geboren in 1506 en het vijfde kind van Botho, is vernoemd naar de heilige van haar geboortedag, de martelares Juliana van Nicomedia. Rond haar dertiende jaar gaat ze naar slot Königstein voor haar opvoeding. Op haar drieëntwintigste jaar is ze al weduwe van haar eerste echtgenoot Philips II graaf van Hanau-Minzenberg en heeft 3 kinderen.

Dillenburg of Dillenberg, een van de kastelen waar Juliana von Stolberg resideerde

Als regentes over het graafschap Hanau leert ze Willem van Nassau kennen, een loensende graaf, niet buitensporig kapitaalkrachtig. De 44-jarige Willem wil een mannelijk erfgenaam en ze trouwen, twintig jaar verschillend.

Na de eerste zoon Willem van Oranje (de Zwijger) (wikipedia) (1533) brengt Juliana nog elf kinderen ter wereld. Ze sticht op Dillenburg een hofschool waar - tegen de gebruiken in - ook meisjes les krijgen.

Het echtpaar staat open voor de hervormingsplannen van Luther, met ernstige gevolgen. De keizer weigert titels en bezittingen over te dragen aan de 10-jarige zoon Willem tenzij zijn ouders afstand doen van de voogdij. Willem vertrekt naar het Roomse hof van Karel V en groeit uit tot een machtige hoveling en vertrouwensman van de keizer.

Willem is korte tijd raadgever van diens zoon koning Filips II van Spanje en de Nederlanden, totdat verwijdering ontstaat als gevolg van het repressieve beleid van Filips II. De separatistische strijd vanaf 1567 tegen den Coninck van Hispaengien, waarvan Willem het boegbeeld is, kost handenvol geld. Juliana beleent juwelen, tafelzilver en meubilair, later ook kostbare, met zilver en goud doorweven Nassause wandtapijten.

Ondanks de dood van haar zoon Adolf bij een veldtocht blijft Juliana haar andere zonen aanvuren de wrede Spaanse soldaten uit de Lage Landen te verjagen. Van haar zonen Lodewijk en Hendrik, die in 1574 bij Mook slag leveren tegen de Spanjaarden, verneemt ze nooit meer iets.

Juliana van Stolberg ondertekent met Juliana Gräfin zu Nassau.

Tot op hoge ouderdom reist Juliana per muilezel of draagkoets naar haar kinderen en kleinkinderen. Ze overlijdt in 1580 op 74-jarige leeftijd, en laat honderdzestig nakomelingen na - de buitenechtelijke kleinkinderen niet meegerekend.

Op de pagina Juliana van Stolberg staan fragmenten uit een artikel van Thera Coppens over Juliana van Stolberg en de gelijkenis met de latere koningin Juliana, overgenomen van de website van het Historisch Toerisme Bureau.

Wolf Ernst von Stolberg (1546)

Wolf Ernst, Graf von Stolberg und Wernigerode (wikipedia), ook Wolfgang genoemd, is de zoon van Wolfgang Graf zu Stolberg (1501). Hij is geboren in 1546 in Stolberg. Met zijn partner Catharina Lappe, ook Katharina Laupe genoemd, een burgermeisje van buiten Wernigerode (vermoedelijk Halberstadt) en ca. 8 jaar jonger, krijgt hij zes kinderen, vermoedelijk allen in Wernigerode geboren:

Wolf Ernst von Stolberg; kwalitatief geen goede reproductie. Naar de originele prent van onbekende kunstenaar wordt nog gezocht
  1. Ernst von Stolberg (ca. 1577 - ca. 1590). Hij overlijdt jong op ca. 13-jarige leeftijd.
  2. Hans von Stolberg (ca. 1579 - 1622). Hans is militair, treedt in het leger van de hertog van Braunschweig, en verliest beide benen bij een slag in Wiesloch in de zuidelijke Pfalz. Hij overlijdt na transport terug naar huis op ca. 43 jarige leeftijd, en laat geen kinderen na.
  3. Wolfgang von Stolberg (Wolf) (ca. 1581 - 1626). Wolf is secretaris van de graven van Wernigerode en nooit gehuwd. Hij wordt vermoord tijdens een overval als hij te paard buiten de stad verkeert en in een hinderlaag terecht komt. Hij overlijdt op ca. 45 jarige leeftijd en laat geen kinderen na.
  4. Maria von Stolberg (1583 - 1647). Ze huwt rond 1603 Georg Könnicke. Ze baart één zoon (Wolf Ernst) en vier dochters. Georg bezit het Freisasse (vrij grondbezit) Ellenstedt, 10 km ten noorden van Halberstadt.
  5. Anna von Stolberg (1586 -1657). Haar eerste man Johann Berendes (huwelijk 1606) en 12 kinderen overlijden in 1626 aan de pest. Met haar tweede echtgenoot Henrich Burchtorff krijgt ze twee kinderen.
  6. Magdalena Genovefa (Genua) von Stolberg (ca. 1589). Na een bewonderaar te hebben gehad in haar jeugd (Anton Rieche), huwt ze laat (1621) met Heinrich Jordan, kanselier in Wernigerode en later Halberstadt. Twee volwassen dochters zijn bekend. Genua leed aan beenschade die ze voor veel geld door een barbier liet oplappen.
Slot Wernigerode. Wolf Ernst is geboren in Stolberg maar gaat in Wernigerode wonen als hij dit graafschap verkrijgt. (prent ca. 1860, collectie Alexander Duncker)

Wolf Ernst overlijdt in 1606 in Wernigerode op een leeftijd van 59 jaren. Hij is de eerste Stolberg die wordt begraven in de Oberpfarrkirche St. Sylvester, nu St. Sylvestrikirche geheten, in Wernigerode; zijn voorouders liggen in Stolberg. Zijn partner Catharina Lappe blijft enige tijd in Wernigerode maar gaat ca. 1630 inwonen bij haar dochter Anna in Goslar. Zij overleeft haar partner met 28 jaar, ziet haar drie oudste zonen overlijden, en overlijdt zelf in Goslar op 80-jarige leeftijd (1634).

Regent en diplomaat

Wolf Ernst von Stolberg

Wolfs vader is vroeg gestorven; daarom regeert Wolf Ernst het Stolbergse land al sedert 1570, eerst alleen maar later met zijn ooms. In 1587 blijft hij, door een deling van de bezitten onder zijn broers, alleen over met het graafschap Wernigerode.

Hij ontwikkelt zich tot kundige regent en diplomaat. Hij wordt vertrouwensman van de Kurfürst (keurvorst) van Brandenburg, die hem vraagt hem te vertegenwoordigen bij allerlei staatsaangelegenheden, zoals bij de Reichstag (Rijksdag) van Regensburg (1596) en aan het Deense hof. In Kopenhagen maakt hij namens de keurvorst de festiviteiten mee ter gelegenheid van de kroning van de Deense koning Christian IV (1596).

Hertog Heinrich Julius von Braunschweig.

Van 1589 tot 1593 is hij stadhouder en Hofrichter, een soort opperste rechter in Wolfenbüttel. Hij doet dit in de plaats van -en in opdracht van- hertog Heinrich Julius von Braunschweig-Lüneburg (1564), in het Nederlands Brunswijk genoemd. Het is een interim job; de hertog is namelijk tijdelijk beschäftigt in zijn hoedanigheid van bischop van Halberstadt. Een andere voorouder, Heinrich Huber (1557), een Zwitserse huursoldaat treedt rond 1600 ook in dienst van dezelfde hertog.

Blijvende roem zal hij echter verwerven door de oprichting van een bibliotheek in het slot Wernigerode. Nadat het slot is herbouwd en verrijkt met een lusthof laat Wolf Ernst boeken aanschaffen op zijn lievelingsonderwerpen geschiedenis, aardrijkskunde, muziek maar ook op het gebied van filosofie, kunst en wetenschap. De collectie omvat nu meer dan 100.000 volumes.

Bij het speuren naar de achtergronden van Wolf Ernst springen de superlatieven van het papier. Hij was niet alleen een betekenisvolle regent en diplomaat van zijn tijd, een hoogstaande kunsten en wetenschap lievende, zijn tijd vooruit zijnde verbindende persoonlijkheid met grote sociale aanleg maar ook een meesterjager. Waar niet of nauwelijks over gerept wordt is zijn ongehuwde relatie met Catharina Lappe, die verder op deze pagina beschreven wordt.

De LAT-relatie van Wolf en Catharina

Catharina Laupe komt mogelijk uit Halberstadt, boven in de afbeelding van de hand van Braun & Hogenberg uit 1599.

Wolf Ernst von Stolberg houdt er 30 jaar lang tot zijn dood een openlijke relatie op na, zonder getrouwd te zijn, met Catharina Lappe. Ze kennen elkaar vanaf zijn 29e jaar; zij is dan 21 of 22 jaar oud. De relatie is voor die tijd zeer afkeurenswaardig, temeer omdat ze zes kinderen verwekken die de graaf erkent, zijn achternaam geeft, en openlijk betrekt aan het hof.

Catharina is van lagere afkomst, maar komt wel uit een burgerlijke familie. Er zijn geen akten gevonden; vermoedelijk komt ze uit Halberstadt of Salzliebenhall (nu Salzgitter). Tot een huwelijk met de linkerhand komt het niet; het morganatisch huwelijk dat vaak in zulke situaties gesloten wordt.

De relatie wordt vanaf eind 17e eeuw vakkundig totgeschwiegen, vooral door toedoen van het Pietisme, een Lutherse beweging die vroomheid, zuiverheid en soberheid predikt. Ook de archieven, voornamelijk in Wernigerode, blijven voor dit onderwerp gesloten. In biografieën van Wolf Ernst die doorgaans zeer positief zijn wordt met geen enkel woord gerept over deze verhouding.

Romantisch Germaans eerherstel

artikel Bornemann

Pas in 1942 is de tijdgeest rijp voor Rudolf Bornemann om een artikel te publiceren dat openlijk ingaat op de menselijke en waardige aspecten van deze relatie. Het leest als een Wiedergutmachung en Bornemann besluit zijn artikel als volgt.

Wir wünschen selbst, dermaleinst von den Nachfahren gerecht beurteilt zu werden. Dann haben wir aber auch selbst die Plicht, unseren Vorfahren gegenüber geschichtliche Gerechtigkeit walten zu lassen!

Bornemann levert in zijn Forschung veel relevante feiten over de relatie en hun kinderen, elders verwerkt, maar verliest zich soms in (licht seksistisch) Germaanse nostalgische romantiek. Hij beredeneert dat Catharina van uitzonderlijke schoonheid moet zijn geweest en behept met een sterke persoonlijkheid; hoe kan het anders dat een eenvoudige vrouw zo lang een relatie doet standhouden met een hoogstaande graaf? Zij moet hem wel bezaubert hebben!

Hij heeft ook Catharina's handschrift en dat van haar kinderen grafologisch laten onderzoeken door een wissenschaftlich geprüften Graphologin Frau von Kugelgen. Hier verliest de auteur mij geheel. Het handschrift bewijst Sauberheit, Klarheit und Schönheit, Wirklichheittsinn, Vitalität, Tatendrang en uneingeengten Lebensraum und Naturfreude. De feiten wijzen in ieder geval wel op een sterke persoonlijkheid; Catharina nodigt hoogstpersoonlijk hooggeplaatste mensen uit voor de doopplechtigheid van haar jongste (onwettige) dochter.

Ook Wolfs handschrift is onder de loep genomen; er blijkt een warme gevoelsmens te schuilen in de graaf; Man muss den Schreiber des Briefes auffassen als ein vollblutig leidenschaftlichen Menschen, bei dem alles, was das Gemüt betrifft, eine grosse Rolle spielt.

Vrouwelijke trekje worden geïnterpreteerd als kunstzinnig; Eine Beimisschung von Feminität last sich nicht leugnen, und dies bewirft, dass er künstlerische Talente besitzt. En het gaat maar door; mahlerische Begabung, ausgeprägtes Stilgefühl. Dit is allemaal blijkbaar combineerbaar met zijn directheid en recht door zee mentaliteit: Er geht ohne Umwege, und ohne sich zertreuen zu lassen auf das Ziel zu.

Los van de speculatieve dromerij van Rudolf Bornemmann, zijn de meeste op deze pagina opgetekende wederwaardigheden van het echtpaar en hun kinderen wel gebaseerd op het feitenmateriaal dat Bornemann heeft kunnen achterhalen en verwerkt in zijn artikel.

Schijnhuwelijk met een vertrouweling

Wolf Ernst von Stolberg verblijft in het kasteel Wernigerode (hier afgebeeld). Daar is geen plaats voor zijn geliefde Catharina die hun kinderen opvoedt beneden in het adellijk hof in Wernigerode. Het huidige slot lijkt in weinig meer op de originele burcht. Zwaar beschadigd aan het einde van de 30-jarige oorlog (1648) werd het in de 18e en 19e eeuw omgebouwd tot een barok, romantisch en duur paleis. Foto/afbeelding: Dieter Oemler.

Er zijn aanwijzigingen dat de graaf eigenlijk voor een standesgemas huwelijk ging, en dat dat op niets uitliep. Twee gestrande huwelijksaanzoeken zijn bekend; die met Barbara, prinses van Württemberg en weduwe Waldeck, en met een vorstin von Kirchberg. Het niet geheel betrouwbare en slecht leesbare Burchtorffichen Familien und Hausbuch, gebaseerd op overleveringen, meldt dat Catharina en Wolf Ernst toch getrouwd zijn geweest en daarna weer gescheiden, maar dat is niet aannemelijk.

Hoe dat ook; de relatie van de graaf met Catharina Lappe duurde voort tot zijn dood. Terwijl vader Wolf in het kasteel Wernigerode verblijft, voedt Catharina haar kinderen op in het adellijk hof aan de Oberengengasse 12 in het stadje Wernigerode,

Oberengengasse 12 in Wernigerode waar Catharina haar kinderen opvoedde, nu een bed and breakfast. Het originele huis ging verloren bij een brand in 1751.

Als Wolf Ernst voor een tijd naar Wolfenbüttel verhuist, trouwt Catharina in 1589 met Gabriël Homburg, een vertrouwensman van de graaf. Het is een schijnhuwelijk waarmee Catharina formele standing en (indirect) rechten verwerft. Vrouwen waren in die tijd niet rechts- und geschaftsfahig (rechts- of zakelijk bevoegd). Het kan zijn dat Wolf zijn partner niet meeneemt omdat hij verplicht was het grootste deel van zijn tijd in Wolfenbüttel te resideren, in een dienstwoning kleiner en minder comfortabel dan het hof in Wernigerode.

Ook kende het hof een lastig persoon Hans Von Der Heide, vorige eigenaar van het hof aan de Oberengengasse 12 die zich onvrijwillig van het hof had laten verdringen. Hij zou wellicht in afwezigheid van de graaf wel eens lastig kunnen worden, omstandigheden die noopten tot versteviging van de positie van Catharina.

Het huwelijk met Homburg was pure schijn; Catharina bleef na het trouwen de relatie onderhouden met de graaf en kreeg geen kinderen meer. Homburg was niet alleen vertrouwensman maar ook stroman van de graaf en regelde de financiën voor Catharina en de kinderen. Uit de stukken blijkt dat het Homburg ook financiële voordelen opleverde. De huwelijksacte is verdwenen.

De zorg voor Catharina

Wolf Ernst zorgde goed voor zijn ongetrouwde partner Catharina Lappe, blijkens de vele giften; naast geld en huizen ook een berg; de Harburgberg. Rechts op de achtergrond het slot Wernigerode.

Geliefden werden in het algemeen wel geaccepteerd aan het hof, maar waren praktisch vogelvrij als de man eerder overleed, wat het geval was bij Wolf Ernst. Een ongetrouwde vrouw kon op weinig meer rekenen; rechteloos, zonder bezittingen, een mogelijke speelbal van de wraak of afrekening van de zijde van de officiële familie, en kansloos in de rechtbank.

Catharina was echter Bis zum Tode reich beschenkt door Wolf Ernst. Hij had het goed geregeld tijdens zijn leven. Hij schonk haar gedurende 20 jaar geld en goederen zoals het adellijke hof in Wernigerode (in 1588) met alle rechten en pertinenties.

Wolf Ernst doet haar een grote schenking van 2000 Reichstaler in 1591, tweemaal zijn jaarsalaris als stadhouder, waarvan een deel gereserveerd was voor zijn kinderen om bij hun huwelijk uitgekeerd te krijgen. Daarnaast huizen, hoven en zelfs een berg; de Harburgberg.

De markt van Goslar rond 1895, het stadje waar Catharina rond 1630 gaat inwonen bij haar dochter Anna, ruim na de dood van haar partner Wolf Ernst von Stolberg.

De schenkingen kwamen uit het huisvermogen van de Stolbergs, maar ook uit zijn inkomsten als stadhouder ad interim. Verwonderlijk als je bedenkt dat de financiële situatie van Wolf Ernst gespannen was, en allengs verslechterde.

Als Wolf Ernst in 1606 overlijdt blijft Catharina in Wernigerode wonen. Alleen haar jongste dochter Genua blijft nog in huis bij haar moeder wonen tot deze in 1621 huwt met de Grafischen Kanzler Jordan. Onenigheid over de bruidsschat vertroebelt de relatie met haar schoonzoon, maar die wordt klaarblijkelijk weer gerepareerd.

Als in 1626 haar zoon Wolf plots overlijdt en in 1630 haar schoonzoon Jordan overgaat naar het katholieke geloof, en kanselier in Halberstadt wordt, vallen twee belangrijke mannelijke steunen voor Catharina weg. Van haar wettige man Homburg is sinds Wolf Ernsts overlijden niets meer vernomen; het vermoeden is dat hij in 1615 of kort daarna ook is gestorven. Catharina Lappe gaat ca. 1630 inwonen bij haar dochter Anna in Goslar en overlijdt daar op 80-jarige leeftijd (1634). Zij overleeft haar partner met 28 jaar.

Teloorgang van een dynastie

Echt voorspoedig is deze tak van de Stolbergs niet. De dynastie raakt in grote financiële problemen door verkeerde investeringen in de mijnbouw. Ook sterven de takken uit van zowel Wolf Ernst als zijn broers Johann en Heinrich. Geen van hen produceert wettige mannelijke opvolgers. De bezittingen Wernigerode, Stolberg en Hohenstein gaan over in andere handen; neven en ooms.

Anna von Stolberg (1586)

De markt van Wernigerode rond 1890, de lokatie van het huwelijksfeest van Anna von Stolberg. Het afgebeelde raadhuis van 1544 is bijna onveranderd, het stadsgezicht in 1606 zal hier veel op geleken hebben.

Anna von Stolberg, dochter van Wolf Ernst Graf von Stolberg (1546) en Catharina Lappe, is geboren in 1586 in Wernigerode.

Zij is officieel een bastaard want niet geboren uit een wettig huwelijk. Haar vader erkent echter de kinderen en laat ze delen in de erfenis.

Anna huwt haar eerste man Johann Berendes in 1606, als ze ca. 20 jaar oud is. Johann is medisch dokter, kanunnik en senior van het stift (klooster) St. Simonis et Judae te Goslar. Het huwelijksfeest vindt plaats in het huis van burgemeester Buelmann aan de markt in Wernigerode.

Aan de huidige graaf Johann vraagt Anna’s stiefvader Gabriël Homburg, of deze Wildbrett (wildgebraad) wil aanvoeren. Anna en Johann krijgen 12 kinderen.

Weggevaagd door de plaag

Met kerstmis 1626 wordt het gezin getroffen door de pest. Alle 12 kinderen en de echtgenoot van Anna von Stolberg overlijden eraan. Hoewel ook ziek geworden herstelt Anna en krabbelt ze weer op.

Dokter Snavel van Rome, een bekende 17de eeuwse Duitse pestmeester met beschermende kleding van leer. In het masker zitten smeulende kruiden om zogenaamde pestdampen onschadelijk te maken. Gravure van Paul Fürst uit Neurenberg (1656).

De meeste slachtoffers van de Zwarte Dood vallen tijdens de epidemieën van de late middeleeuwen. Het is niet bewezen maar algemeen wordt verondersteld dat het ging om de pest, een bacteriële infectie die wordt overgebracht door rattenvlooien of mensenvlooien.

Europa wordt in de veertiende eeuw hard getroffen; in een paar jaar tijd sterft meer dan een kwart van de Europeanen aan de builenpest en andere pestvormen. Deze epidemieën hadden een dramatisch effect op de Europese bevolking en ontwrichtte de maatschappij. De snelle besmetting is niet geheel verklaarbaar door ratten en vlooien; mogelijk schaarde men ook andere besmettelijke ziekten, zoals tyfus, onder de noemer pestilentie.

De pest in diverse vormen, zoals builenpest en longpest, blijft daarna nog lang de kop opsteken maar eist relatief minder slachtoffers. Tot het einde van de 17e eeuw worden steden met een zekere regelmaat van 5 tot 10 jaar getroffen.

De vanzelfsprekende kennis die we nu genieten over bacteriën en infectieziekten was onze voorouders nog niet gegund, getuige een Pestbeschryving van Paulus Barbette (Amsterdam 1658):

De Pest is een onbegrijpelijcke sieckte, schijnende te komen uyt een geestige en besmettelijcke damp, die de vastigheydt des bloets schielijck los kan maken, om het herte van zijn kracht en leven te berooven’

Haar man en kinderen zijn late slachtoffers van de pest. De ziekte slaat voor het laatst toe in West-Europa omstreeks 1665 en verdwijnt als bij klokslag, vooralsnog een raadsel. Dat de pest in haar verwoestende werking rangen en standen negeert, en dus ook deze familie van hoog aanzien treft bewijst des te meer het spreekwoord:

Jong of oud, arm of rijk, voor de pest is iedereen gelijk.

Anna herpakt haar leven

Anna von Stolberg zal een kort jaar na het overlijden van haar gehele gezin aan de pest hertrouwen. Ze treedt 12 November 1627 in Goslar in het huwelijk met de 17 jaar jongere Henrich Burchtorff (1603) uit Lamspringe). Het verhaal is te lezen op de pagina van de familie Burchtorff

Broer Hans de militair

Koning Christian IV van Denemarken en Noorwegen. Hans von Stolberg maakt als 17-jarige zijn kroning mee, terwijl de koning zelf ook nog maar 19 jaar oud is. Christian IV zal later morganatisch trouwen met een vrouw beneden zijn stand.

Hans von Stolberg (1579) is de tweede zoon van Wolf Ernst von Stolberg. Zijn oudste broer Ernst overlijdt jong op ca. 13-jarige leeftijd.

Hans geniet lager onderwijs in Braunsweich, onder andere in Singen und Flötenspiel, en keert in 1589 als 10-jarige terug naar het hof in Wernigerode. Van Hans verwachtte zijn vader de graaf veel; geprivilegieerd gaat hij na privaatonderwijs te hebben genoten als 16-jarige in 1595 studeren aan de Universiteit van Leipzig, voor die tijd een normale leeftijd.

In 1596 neemt vader Wolf Ernst zijn zoon mee naar Kopenhagen om de kroning van de koning Christian IV van Denemarken en Noorwegen bij te wonen. De graaf windt geen doekjes om de deelname van zijn onwettige zoon; Hans zit als ca. 17-jarige officieel in de zwaar opgetuigde delegatie.

Graf Wolf Ernst schrijft aan zijn partner Catharina op zijn terugreis uit Rostock dat hij nog een goed onderkomen zoekt voor zijn zoon, maar dat hij anders gewoon mee naar huis komt. Dergelijke reisjes vormden in die tijd essentiële onderdelen van de Ausbildung van jonge edelen uit die tijd; Wolf Ernst weet dat uit eigen ervaring.

Op voorspraak van zijn vader treedt Hans als hij ca. 22 jaar oud is (1601) in dienst van generaal Arndt von Usheim die gevraagd wordt hem mee te nemen naar een Hongaarse veldtocht. Zijn vader zorgt voor een volledige uitrusting met paard. Usheim antwoordt dat hij welkom is, maar het zou appreciëren als hij enkele paarden meer zou meenemen.

Pas in 1607 horen we weer van Hans von Stolberg, nadat hij terug is gekeerd voor de begrafenis van zijn vader. Hij is waarschijnlijk de voorgaande jaren in vreemde krijgsmacht gebleven. Hij vraagt zijn oom Johann, na de dood van zijn broer regerend vorst en Graf zu Stolberg, om het profijt over de lenen van zijn vader voort te laten duren. De kinderen Stolberg hebben blijkbaar tijdens het leven van hun vader kunnen genieten van de Zehnten; de 10% opbrengsten van de lenen die hun vader aan ondergeschikte leenmannen in leen gaf volgens het feodale leenstelsel.

Christian van Braunschweig, bijgenaamd de dolle hertog, in wiens krijgsdienst Hans von Stolberg strijdt.

Hans wil voortzetting van deze praktijk en baseert zich op een overeenkomst. Zo zeker van zijn zaak is hij niet omdat hij Graf Johann vraagt een beslissing terzake niet verder te vertragen maar definitief en duidelijk een uitspraak te doen zelfs voor zover hij al negatief heeft beschikt, dan toch deze beschikkingen ongedaan te maken.

Dit verzoek ontlokt een weinig sympathiek antwoord van Graf Johann zu Stolberg. Hij ontkent van een dergelijke overeenkomst te weten en verzoekt Hans om deze te overleggen. Er zijn aanwijzingen dat de overeenkomst is opgedoken, maar gefrustreerd door tegenwerking telt Hans zijn knopen en treedt in 1609 in dienst van de hertog von Braunschweig als ‘’Kammerjunker’’; hij begeleidt de hertog op zijn vele reizen.

Rond deze tijd is Hans vermoedelijk getrouwd maar er zijn geen kinderen bekend; ook is onbekend wie zijn vrouw is . Als ze bestond dan was ze in ieder geval al een stuk eerder overleden dan Hans, mogelijk een reden om wederom in krijgsdienst te gaan. In 1619 schrijft hij de burgemeester van Wernigerode dat hij met Fremden Leute in de stad is maar urgent moet doorreizen naar Stolberg. Daar leent hij als Rittmeister 300 Reichstaler van de vigerende Graf Wolf Georg zu Stolberg, vermoedelijk voor een nieuwe wapenuitrusting. Hij is nu namelijk in krijgsdienst van Christian van Braunschweig en maakt veldtochten mee tot ver in de zuidelijke Pfalz. Met deze Christian, bijgenaamd de dolle hertog, heeft ook een andere voorvader, Heinrich Huber te maken gehad.

Op 27 april 1622 woedt de slag bij Wimpfen, hier afgebeeld. Een dag eerder en 10 km noordelijker in Wiesloch verliest Hans von Stolberg zijn beide benen in een gerelateerd gevecht.

Tijdens de veldslagen rond Mingolsheim in de Pfalz in Zuid-Duitsland (1622) verliest Hans bij het plaatsje Wiesloch beide benen, ondanks het feit dat zijn leger een overwinning behaalt op de (katholieke) graaf Tilly, Brabants generaal in Duitse dienst. Deze slag (Youtube filmpje) vond plaats gedurende de Dertigjarige Oorlog (1618–1648), een grootschalig conflict waar de meeste Europese mogendheden bij betrokken waren.

De Dertigjarige Oorlog staat geboekstaafd als de wreedste oorlog van vóór de Eerste Wereldoorlog en was de culminatie van spanningen tussen katholieke en gereformeerde staten in Europa. De heerschappij van het katholieke Spanje en Oostenrijk in Noord-Europa werd ermee voorgoed doorbroken. Niet voor niets loopt het einde van de oorlog synchroon met die van onze Tachtigjarige Oorlog.

Hans von Stolberg maakt dat niet meer mee; hij overlijdt na transport naar Halberstadt aan zijn zware verwondingen op ca. 43 jarige leeftijd. Zijn moeder houdt hier een uitkering aan over, mede een feit op grond waarvan men vermoedt dat zijn vrouw al overleden is.

Broer Wolf de secretaris - diplomaat

De derde zoon Wolfgang (1581) noemt zichzelf Wolf en gaat zo verder het leven door. Bekend is dat hij, net als zijn ca. 2 jaar oudere broer Hans, een goede opvoeding heeft genoten. Als hij 19 jaar oud is (1600) haalt hij zijn bul aan de universiteit van Helmstedt. Weinig van zijn jeugd is bekend, anders dan een grappig briefje waarin hij zijn vader, in zeer correct handschrift, verzoekt om een Jahrmarkt, waarschijnlijk geld om daar iets te kopen.

Na de dood van zijn vader wordt hij Kammer Secretario en geheimen Rath voor de opvolger van zijn vader, de heersende vorst van Wernigerode. De functie hield meer in dan alleen secretarieel werk; het was een goedbetaalde vertrouwenspositie. Wolf moet bijvoorbeeld in opdracht van de graaf onderhandelingen voeren met Wallenstein.

Wolf behoudt zijn baan onder drie opvolgers van zijn vader; de heersende vorsten van Wernigerode. Dat is opvallend voor een bastaardzoon; wellicht had hij de diplomatieke gaven van zijn vader geërfd.

Op deze route langs het bos tussen Wernigerode en Goslar moet Wolf von Stolberg ergens overvallen en vermoord zijn, waarschijnlijk in de buurt van Bad Harzburg, waar zijn lijk tijdelijk in een kerk wordt gelegd.

In 1626 loopt Wolf tijdens een reis in een hinderlaag en wordt vermoord. Hij is met zijn zwager te paard op weg van Wernigerode naar Goslar om daar een kostuum te kopen. Reizen tijdens de Dertigjarige Oorlog was niet zonder risico's. De omgeving van Goslar was bovendien onveilig nadat Christian von Braunschwieg de Jongere een Kleinkrieg begonnen is tegen Goslar.

Christian von Braunschwieg wil het vrije, en door zijn buren ongeliefde, Goslar dwingen zich aan te sluiten bij de Unie van Staten in de oorlog, en schuwt geen enkel middel daarbij, zoals het inzetten van hinderlagen. Het is dezelfde Christian van Braunschweig, bijgenaamd de dolle hertog in wiens dienst Wolfs broer Hans omkomt en waarmee een andere voorvader, Heinrich Huber te maken heeft gehad.

Wolf rijdt voorop en wordt dodelijk getroffen door een kogel. Hij valt van zijn paard en wordt bis auf die Haut ausgeplündert. Zijn bijrijder wordt echter vrijgelaten. Wolfs lichaam wordt tijdelijk overgebracht naar de kerk in Schwelecke, vlak boven Bad Harzburg, en daarna teruggebracht maar Wernigerode. Hij wordt maar 45 jaar oud en schijnt ongetrouwd te zijn geweest. De lenen van Wolf en daarvoor Hans gaan over naar hun drie zusters von Stolberg.

Persoonlijke instellingen
Naamruimten
Varianten
Handelingen
Navigatie
Hulpmiddelen