Beijen Doens, Familie
(→Sappige zalmen van 1,5 meter) |
(→Sappige zalmen van 1,5 meter) |
||
| Regel 288: | Regel 288: | ||
Bij de ''staalvisserij'' werden geen netten gebruikt zoals bij de drijfvisserij (sleepnetten) en de zegenvisserij (netten van oever tot oever). Men plaatste een aantal lange stokken (stalen) aan de rand van de rivier, waartussen fuiken werden bevestigd. Eén stok aan het einde waar de vis gevangen zit | Bij de ''staalvisserij'' werden geen netten gebruikt zoals bij de drijfvisserij (sleepnetten) en de zegenvisserij (netten van oever tot oever). Men plaatste een aantal lange stokken (stalen) aan de rand van de rivier, waartussen fuiken werden bevestigd. Eén stok aan het einde waar de vis gevangen zit | ||
| − | en twee bij de geleiders waarlangs de vis de fuik ingaat. Een slim geplaatste steek (een vlechtwerk van wilgenteen) vormde een barriere voor stroomopwaarts zwemmende vissen (vaak zalm), waarna de vissen listig de fuiken in | + | en twee bij de geleiders waarlangs de vis de fuik ingaat. Een slim geplaatste steek (een vlechtwerk van wilgenteen) vormde een barriere voor stroomopwaarts zwemmende vissen (vaak zalm), waarna de vissen listig de fuiken in werden geloodst waar ze niet meer uitkwamen. |
| − | In de [https://nl.wikipedia.org/wiki/Rijn-Maas-Scheldedelta Rijn-Maas-Scheldedelta] werd op deze manier veel op zalm gevist, die vroeger net zo overvloedig voorkwam als in Noorse wateren. Als de | + | In de [https://nl.wikipedia.org/wiki/Rijn-Maas-Scheldedelta Rijn-Maas-Scheldedelta] werd op deze manier veel op zalm gevist, die vroeger net zo overvloedig voorkwam als in Noorse wateren. Als de zalmen na hun verblijf op zee weer de rivieren opzwommen om te paaien konden volwassen exemplaren wel 1.50 meter lang worden en 30 kilo wegen. Zalm werd vroeger veel gegeten, hoewel het duurder was dan 'volksvoedsel' haring. |
Er is veel onderzoek gedaan naar de vraag waarom er vrijwel geen zalm meer te vinden in in Nederlandse wateren. De boosdoener heeft lang overbevissing en watervervuiling geheten, maar ecologen denken tegenwoordig dat de massale introductie van watermolens [http://historiek.net/komt-watermolen-deed-nederlandse-zalm-de-das-om/60756/ de zalm de das omdeed]. | Er is veel onderzoek gedaan naar de vraag waarom er vrijwel geen zalm meer te vinden in in Nederlandse wateren. De boosdoener heeft lang overbevissing en watervervuiling geheten, maar ecologen denken tegenwoordig dat de massale introductie van watermolens [http://historiek.net/komt-watermolen-deed-nederlandse-zalm-de-das-om/60756/ de zalm de das omdeed]. | ||
Versie van 12 dec 2016 om 23:18
| Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe |
|---|
| de Haan |
| Swertz |
| Ekker |
| Rijshouwer |
| van der Sijden |
| Koornneef > Hoogendijk |
| Beijen Doens |
Deze pagina beschrijft de voorouders van Neeltje Cornelisdr., dochter van Cornelis Doensz. (rond 1485). Zij is voorouder van Elizabeth Frederika (Bob) Ekker.
Door haar huwelijk met Dirck Cornelisz. Koornneef verdwijnt het patroniem Beijens van haar voorouders bij haar verdere nakomelingen.
Beije van de eilanden
De achternamen Beijen, Beijens, Beyen en Beyens zijn ontstaan uit het patroniem Beije(n)szoon of Beije(n)sz.
De voornaam Beije of Beye is nu vrijwel vergeten, maar was lang geleden gemeengoed op de Zuid-Hollandse eilanden vooral op Voorne-Putten, IJsselmonde en in de Hoekse Waard. Niet toevallig liggen daar ook de plaatsen Oud-, Nieuw- en Zuid-Beijerland.
Pachten en bedijken
De Beijens, vroeger vaak als Beyens gespeld, behoren tot het midden van de 15e eeuw tot een vooraanstaande familie in de heerlijkheid Putten. De Beijens bezitten zelf grond en pachten grond dat in leen is gegeven door de Heren van Putten, de adellijken die Putten in eigendom hebben.
Ook zijn ze betrokken bij het bedijken van stukken land en dragen zo bij aan de inpoldering van het Zuid-Hollandse deel van de Rijn-Maas-Scheldedelta. Ze zijn terug te vinden op twee vroege Zuid-Hollandse eilanden behorend tot Putten (eiland) en gescheiden door de Maas:
|
De vroegste generaties
De vroegste generaties van vader op zoon:
|
Rughezand was vermoedelijk geen gors of kwelder, maar een plaat met „rughe zant", dus ruig zand, later de polder Roozand in Pernis.
Beije Rutgersz. (ca. 1324)
Beije Rutgersz., zoon van Rutgher Diddericsz., is geboren omstreeks 1324. Hij huwt ca. 1349 met een vrouw, wiens naam niet achterhaald is. Alle gebeurtenissen, geboorten, huwelijken en overlijden binnen de familie vinden plaats in Poortugaal. De kinderen die de volwassenheid behalen:
|
Uit de vele transacties waar Beije Rutgersz. bij betrokken is zien we hem als pachter van land en bieraccijns en als eigenaar van land. Het is allemaal nauwkeurig vastgelegd:
|
In 1379 verpacht het bestuur van Poortugaal dus bieraccijnzen aan Beije Rutgersz. Voor een vast bedrag verwerft hij daarmee het recht om accijns (belastingpenningen) te heffen op bier.
|
De gangbare praktijk in de laatmiddeleeuwen was dat geïnteresseerden enkele malen per jaar konden bieden op de pacht van bieraccijns. Het ging om flinke bedragen, oplopend tot duizenden ponden, en daarom alleen weggelegd voor burgers in goeden doen. Er moest ook vooraf contact afgerekend worden, de reden wellicht waarom Beije een keer tegen 20 pond borg staat voor kort bij kas zittende collega Willem Wissensz . Aan het innen van bieraccijns kon je je geen buil vallen. In de middeleeuwen dronk iedereen elke dag (slap) bier: kinderen, volwassenen, zwervers en notabelen. Water uit de grachten of rivieren was niet veilig, bier daarentegen wel, en koffie en thee bestonden nog niet. Voor vele stadsbesturen was bieraccijns een van de belangrijke bronnen van inkomsten. |
Beije Beijensz. (ca. 1350)
Beije Beijensz., zoon van Beije Rutgersz. (ca. 1324), is geboren rond 1350. Hij huwt rond 1381 Elizabeth (Lijsbeth), geboren in 1354. Alle gebeurtenissen, geboorten, huwelijken en overlijden vinden plaats in Poortugaal. Hun kinderen zijn:
|
Beije Beijensz. overlijdt vóór 8 juni 1408.
Beije Beijensz. wordt vermeld als leenman van Putten. In 1395 en 1396 pacht hij land van Zweder van Abcoude, heer van Gaasbeek, Putten en Strijen. Het land ligt bij Poortugaal; de strook grond langs de dijk tussen Poortugaal en Deijffel.
Hij betaalt een kapoen (gecastreerde haan) per jaar tussen 1395 en 1398 voor een hofstad gelegen op de droge dijk tussen Poortugaal en de Eyffel voor zijn weg. De enige weg die op deze dijk uitkomt is de Puttenpoelse weg (later Poortugaalse weg).
De memorielanden
Beije en zijn latere familieleden stichten memorielanden in Poortugaal en omstreken. Beije Beijensz. zelf sticht met zijn moeder een memorie in de Vernellenhouck, ook Vernelle Hoek genoemd.
Het blokje land meet 2 gemet, ca. een hectare, en ligt tussen de Puttenpoelse weg en de Jachtdijk ten noorden van de Varleweg en ten zuiden van de watering de Lange Fluit, die dit land scheidt van het blokje, waarin het land de Cleyne Hole ligt. Zijn zoon Doen Beijensz. vestigt ook zijn memorie op 2 gemet land in Vernellenhouck, te versterven op zijn beurt op zijn zoon Beije Doensz.
|
In de late middeleeuwen komt het vaak voor dat gegoede burgers een eigen memorieland of vicarieland stichten. Van zo'n land diende een deel van de opbrengst aangewend te worden om de onkosten te dekken van een jaarlijkse zielenmis op de sterfdag van de stichter. Deze moet namelijk in memorie gehouden worden. Tegelijkertijd kregen de levenden ook aandacht; er werd brood uitgedeeld aan de armen. Het wordt wel gezien als de oorsprong van het latere stelsel met prebendes waarmee de gelden opgebracht moesten worden voor het levensonderhoud van geestelijken. De stichter bepaalde in de regel dat memorielanden, nadat ze in eigendom overgingen aan de nakomelingen van de stichter, na. een of twee generaties aan de kerk zou komen, als een daad van barmhartigheid. Na de reformatie worden de inkomsten uit de memorielanden gebruikt voor hulp aan de armen die door de kerk of de diaconie worden onderhouden. Vanaf 1827 worden de memorielanden in Poortugaal beschouwd als normaal te verhandelen eigendom. |
Bij de Beijens blijven de memories lang mede-eigendom in de familie en worden gestaag uitgebreid, blijkt uit de registers; zoon Doen Beijensz. wordt bijvoorbeeld genoemd als belender (mede-eigenaar) in de blaffaard (register) van de memorielanden van zijn vader.
Op de secretarie van Poortugaal werd zorgvuldig geadministreerd wie erfgenamen waren. Dit register is mogelijk de oudste parenteel (afstammingslijst) die we kennen in Nederland. De eeuwenlange vergaring van waardevolle historische gegevens is nu natuurlijk een lust voor genealogen.
Beije Beijens zoon, Doen Beijensz, wordt ook wel aangeduid als de vader van de Hoekse Waard en IJsselmonde. Hoewel de mannelijke lijn na een aantal generaties uitsterft, is hij van vele, zoniet alle boerenfamilies in deze streek een stamvader.
|
De memoriecultuur waar de Beijens zich aan overgeven was een belangrijk onderdeel van de christelijke cultuur van voor het protestantisme. Iemand die geld of diensten had gedoneerd vroeg als tegenprestatie dat men voor hem bad, om de zieleheil van de gulle gever dichterbij te brengen. In reglementen van bijvoorbeeld hofjes voor ouden van dagen stond vaak precies hoe vaak de bewoners voor de overleden stichter moesten bidden, variërend van eenmaal per jaar tot dagelijks. Met de gift voldeed een stichter voor een deel aan de zeven daden van barmhartigheid gericht om de armen te helpen; eten geven aan de hongerigen, drinken geven aan de dorstigen, het kleden van de naakten, onderdak bieden aan de reizigers, het bezoeken van de gevangenen, het verzorgen van de zieken en het begraven van de doden. Je ziel was daarmee verder bevrijd van zorgen en beklemming na de dood, zodat je maar kort in het vagevuur hoefde te vertoeven voordat je in de hemel werd toegelaten. Deze ‘sjacherrelatie’ tot God met de aflaat als uitwas, was een belangrijke reden voor protestanten om zich in de 16e eeuw af te scheiden van het katholieke geloof. |
Doen Beijensz. de Oude (ca. 1382)
Doen Beijensz. de Oude, ook Doedijn genoemd, zoon van Beije Beijensz. (ca. 1350), is geboren rond 1382.
Nadat hij zijn eerste vrouw Margriet Heijndricks (geboren ca. 1386), rond 1407 huwt, hertrouwt hij vermoedelijk na haar overlijden. Het is niet bekend van welke moeder onderstaande kinderen zijn.
Alle gebeurtenissen, geboorten, huwelijken en overlijden vinden plaats in Poortugaal.
|
Doen Beijensz. moet vóór 11 september 1452 overleden zijn, de dag dat zijn zoon Beije Doensz beleend wordt met het leenland van zijn vader. Zijn eerste vrouw Margriet sterft in 1446.
Beleend met Poortugaals land
Tussen 1429 en 1452 is Doen Beijensz. leenman van Putten. Een oorkonde (een van de vele) van Jacob van Gaesbeek legt op 1 april 1429 vast dat hij Doedijn Beyenzoon heeft beleend met een stuk land in Poortugaal 2 gemet groot aan de Hofweg:
|
Tussen 1432 en 1434 en in 1445 komen we Doen Beijensz. tegen als leenmangetuige voor dezelfde Heer van Putten. De belening van het land gaat over van vader op zoon; op 11 September 1452 wordt zijn zoon Beije Doensz beleend met het leenland van zijn vader.
Wederopbouw na de vloed
De heer van Putten noemt Doen Beijensz. de Oude in 1434 een van onsen mannen vant lant van Putte die deel uitmaken van een consortium, dat in 1436, kort na de Sint-Elisabethsvloed (1421), de bedijking van het Oudeland van Strijen op zich neemt.
De voortdurende strijd tegen het water eist regelmatig zijn tol. In de middeleeuwen is het dorp Putten op het gelijknamige eiland na een serie stormvloeden verzwolgen en verloren gegaan.
Een nieuw dieptepunt vormt 1421 als de Sint Elisabethsvloed een groot deel van Brabant en Zuid-Holland in een watervlakte herschept met duizenden doden als gevolg. Door het watergeweld ontstaat het Spui, een nieuwe waterdoorgang die het eiland Putten onder doorsnijdt; het komt deels in de Hoekse Waard te liggen.
Het plaatsje Strijen lag oorspronkelijk aan zee, maar is door inpoldering landinwaarts komen te liggen. Het land van Strijen is rond 11e eeuw een getijdegebied met veel slikken, gorzen en getijdegeulen. Bewoners beginnen met het omkaden van grond en het aanleggen van vliedbergen of ‘hillen’ om gewassen en vee droog op te kunnen slaan.
Ten tijde van de St. Elisabethsvloed worden de dijken rond het drooggevallen land slecht beheerd; ondergraving door het darinckdelven (zoutwinning uit veen) en verwaarlozing vanwege de Kabeljauwse twisten. Door de vloed wordt dan ook het hele gebied weggevaagd.
Voor het herstel wordt geen beroep gedaan op Cisterciënzer monniken, maar op de poorters en boeren uit de omgeving. In 1436 wordt een consortium gevormd met het doel zoveel mogelijk land te heroveren door bedijking en inpoldering. Tot de deelnemers behoren ‘Pieter Renger Willems soon, Doedijn Beijen soon ende Heinric Olerts soon mit horen medegesellen uit Poortegael.
In 1436 wordt de polder Het Oude land van Strijen als eerste herbedijkt, waarmee het één van de oudste polders van de Hoeksche Waard is.
Doen Beijensz. onderhoudt een goede relatie met zijn leenheer, de heer van Putten; in een aantal oorkonden wordt hem land in leen gegeven, zoals in 1455: eenen dijck gelegen an die Moelen binnen onsen lande ende herlicheit van Portegael mitten Zweerdijkcksen dijkck streckende totten ouden Rodensen Dijck. Het leen markeert nu de noordgrens van de Albrandswaardpolder.
Nog meer uit de blaffaard
Uit het register (blaffaard) zijn nog meer gegevens bekend van Doen Beijensz., voornamelijk over de vele memorielanden in zijn familie:
|
Beijen Doensz. (ca. 1410)
Beijen Doensz., zoon van Doen Beijensz. de Oude (ca. 1382), is geboren rond. 1410. Hij huwt ca. 1433 met Lysbeth of Lijsbeth, geboren ca. 1412. Alle gebeurtenissen, geboorten, huwelijken en overlijden binnen de familie vinden plaats in Poortugaal. Hun kinderen zijn:
|
Beijen Doensz. overlijdt vóór 8 jan 1485. Lijsbeth overlijdt op 17 december 1485
Teveel om op te noemen
Er is een overdaad aan gegevens over Beijen Doensz., ondoenlijk om een selectie te maken, dus maar alles opgenomen en wat ingedikt.
Details geven inzicht over wat hen zoal bezig hield qua werk en gezinsleven in de laat-middeleeuwse maatschappij; een zus die aan de pest overlijdt en waarvan de kinderen moeten worden overgenomen, het betalen van een kapoen, het pachten van activiteiten, zoals de staalvisserij, lammertiende en de zwaandrift, die een aardig zakcentje zullen opbrengen.
Hoofdactiviteit zal waarschijnlijk, zoals bij de meeste tijdgenoten, de landbouw en de veeteelt zijn geweest op de landerijen die de Beijens in eigendom hebben of pachten.
|
Sappige zalmen van 1,5 meter
Beijen Doensz. pacht Van 1459 tot 1462 met Jan Mattensz de staalvisserij van Battenoert tegen 37 pond hollands en van 1466 tot 1468 de potinge in die Roden als rietbroek en visserij tegen 5 1/2 pond.
Battenoert, tegenwoordig Battenoord, is een gehucht op het Zuid-Hollandse eiland Overflakkee. Het ligt aan de zuidelijk stromende Grevelingen, en daardoor geschikt voor de visserij.
Bij de staalvisserij werden geen netten gebruikt zoals bij de drijfvisserij (sleepnetten) en de zegenvisserij (netten van oever tot oever). Men plaatste een aantal lange stokken (stalen) aan de rand van de rivier, waartussen fuiken werden bevestigd. Eén stok aan het einde waar de vis gevangen zit en twee bij de geleiders waarlangs de vis de fuik ingaat. Een slim geplaatste steek (een vlechtwerk van wilgenteen) vormde een barriere voor stroomopwaarts zwemmende vissen (vaak zalm), waarna de vissen listig de fuiken in werden geloodst waar ze niet meer uitkwamen.
In de Rijn-Maas-Scheldedelta werd op deze manier veel op zalm gevist, die vroeger net zo overvloedig voorkwam als in Noorse wateren. Als de zalmen na hun verblijf op zee weer de rivieren opzwommen om te paaien konden volwassen exemplaren wel 1.50 meter lang worden en 30 kilo wegen. Zalm werd vroeger veel gegeten, hoewel het duurder was dan 'volksvoedsel' haring.
Er is veel onderzoek gedaan naar de vraag waarom er vrijwel geen zalm meer te vinden in in Nederlandse wateren. De boosdoener heeft lang overbevissing en watervervuiling geheten, maar ecologen denken tegenwoordig dat de massale introductie van watermolens de zalm de das omdeed.
Zwanendrift niet meer van deze tijd
Beijen pacht de zwaandrift in Poortugaal van 1466 tot 1468 tegen een niet gering bedrag van 2 pond. Bij deze aparte vorm van pluimveehouderij worden geringde zwanen gehouden, verhandeld en aan het einde van hun leven vaak door de heer opgegeten.
De zwanen zijn niet gekooid of omheind. Ze zwemmen vrij rond. Om te voorkomen dat ze wegvliegen worden ze jong geleewiekt; het middenhandsbeentje wordt aan één vleugel geamputeerd.
De zwaan werd gezien als een adellijk dier en het bezitten van zwanen in de kasteelgracht droeg bij aan de status. De zwanendrift was vooral populair van de veertiende tot de zeventiende eeuw.
Het houden van zwanen was een vorstelijk, en later heerlijk recht dat door de vorst meestal in leen werd gegeven aan een ambachtsheer of stad. De schout of hoge ambtenaar die ermee belast was werd de pluimgraaf genoemd.
Het zwanendriften is pas in 2016 bij wet verboden na druk van dierenrechten-organisaties. Aanleiding was een onfrisse zaak in 2015 waarbij de (laatste) zwanendrifters werden beboet wegens het illegaal driften van wilde zwanen.
Doen Beijensz. de Jonge (1460)
Doen Beijensz. (de Jonge), zoon van Beijen Doensz. (ca. 1410), is geboren in 1460 in Poortugaal, Hij huwt Aeskin (Haesken) in 1480. Aeskin is geboren in 1453. Alle gebeurtenissen, geboorten, huwelijken en overlijden binnen de familie vinden plaats in Poortugaal. Hun kinderen zijn:
|
Doen Beijensz. overlijdt vóór 1515 op een leeftijd van hoogstens 55 jaren oud.
opmerkingen 1
|
opmerkingen
Doen Beijensz. wordt in 1495 beleend met de leengoederen van zijn vader, die schepen in Poortugaal is (1491). Zijn vrouw Aeskin vestigt haar memorie op haar huis en erf waarin Cornelis woont.
Hij heeft bij het nageslacht bekendheid verworven door de voormelde „memorie-landen", waarover de omtrent zijn nakomelingschap opgestelde „Geslachtboom ofte de afkomstelingen van Doen Beijense van Driel " — welke in de 17de en de 18de eeuw op de secretarie van Poortugaal werd bijgehouden en waarvan het originele exemplaar zich thans bevindt bij de heer G . J. Vermaat te Poortugaal — het volgende mededeelt:
Doen Beyens testeerde op 06-01-1513 ? WIE IS DAT?
|
Als laatste possesseur wordt omstreeks 1825 vermeld Boudewijn Vermaat, schout van Poortugaal. De „fondateur — in de „Geslachtboom" ten onrechte aangeduid met de geslachtsnaam Van Driel — behoorde tot een geslacht, dat reeds in de veertiende eeuw in het land van Putten op de voorgrond trad
Cornelis Doensz. (rond 1485)
Cornelis Doensz, zoon van Doen Beijensz. de Jonge (1460), is geboren rond 1485 in Poortugaal. Hij huwt Aeltje Jansdr., ook Baartje genoemd rond 1530. Aeltje Jansdr. is geboren rond 1474 in Heenvliet. Hun kinderen zijn
|
Cornelis Doensz. overlijdt in 1542, zijn vrouw Aeltje in 1551, beiden in Poortugaal.
opmerkingen
Cornelis Doensz. is schout van Albrandswaard. dijkgraaf en schout. In 1532, ongeveer 62 jaar oud, werd hij Schout in Albrandswaard Nederland. Hij werd Dijkgraaf in Albrandswaard Nederland. Hij werd Leenman in Putten Nederland.
Cornelis wordt vermeld als Leenman van Putten. In 1506 is hij gemachtigde van Neeltje Arnouts, dochter van Arnout Jansz te Hekelingen.
Bronnen en verantwoording
- https://genealogie.voorouder.nl/getperson.php?personID=I5416&tree=voorouders
- http://home.online.nl/audeman/DoenBeijensz.htm
- Nederlandse Leeuw, NL_1965_JRG_82.pdf
- J.J. Vervloet, De parenteel van Doen Beijensz, incl. aanvullingen en correcties, Ons Voorgeslacht 1989/2001.
- C. Hoek, Het voorgeslacht van Doen Beyensz, bezitter van de grote memorielanden te Poortugaal, OV 1992.
- C. Sigmond, K.J. Slijkerman, Drie verwante geslachten Van Driel, Rotterdam 1998).
- De aansluiting met PALS in Scheveningen:
- M. Spaans, Parenteel Pals - Van Driel in Praaiberichten, 13e jg nr 1 (feb 1999).
- kwartierstaat De Hek – Van Oosterhoud
- Kwst. Kranenburg op site Herweijer en site Ooms Van Driel: parenteel site Zwart, zie ook site Sigmond.
foto's invoegen nog
