Swertz-Armee

Versie van 8 dec 2014 om 19:49

Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz (1862)

De twee kinderen van Frits en Cato Swertz; Johan Carel Maria (Carel) (links) en Joannes Maria Antonius (Jan) (foto ca. 1901/1902)

Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz, zoon van Johann Carl Swertz, is de vader van Jan Swertz. Hij is geboren op 22 juli 1862 in Amsterdam. Hij huwt Catharina Paulina (Cato) Armee op 24 januari 1888 in Utrecht. Haar voorouders worden in de paragraaf Catharina (Cato) Armee beschreven.

Volgens het militierapport van de ca. 20-jarige Frits Swertz in 1882 is hij 1,73 m lang, 5 cm meer dan gemiddeld voor die tijd. Hij heeft een ovaal aangezigt, hoog voorhoofd, blaauwe oogen, gewone neus, ... mond, ronde kin, blond haar en wenkbraauwen, en geen merkbare teekenen.

Hij is winkelbediende en woont in Utrecht, terwijl zijn ouders in Amsterdam wonen. Hij heeft blijkbaar een remplaçant gestrikt, een plaatvervanger voor zijn militaire dienst; Hans Bergsma, die op 5 mei 1882 ingelijfd wordt in het 7e Regiment van de Infanterie.

Cato en Frits krijgen pas 9 respectievelijk 11 jaar na hun trouwen kinderen, beiden in Utrecht geboren:

1. Joannes Maria Antonius (Jan) (3 april 1897)
2. Johan Carel Maria (Carel) (25 oktober 1899)

Het ouderlijk huis van Cato Armee is Korte Minnebroederstraat in Utrecht, ook Minrebroederstraat genoemd. Als zij wordt geboren woont ook haar grootmoeder Catharina Sophia de Brieder, weduwe van Stephanus Cohu, in deze straat; Cohu (Wed S.) Korte Minnebroederstraat, Achter 't Stadhuis F14, vermoedelijk hetzelfde adres.

Ook Frits zal gaan inwonen op dit adres. In Utrechtse adresboeken wordt hij vermeld als handelsagent op dit adres in 1891 - 1893 en 1987 -1998 dus na zijn trouwen en rond de geboorte van zijn twee kinderen.

Feitelijke scheiding Frits en Cato

Op 27 juli 1903 vertrekken Frits, zijn vrouw Cato en kind Carel naar Amsterdam. Zes jaar later (28 april 1909) worden Cato en kind Carel weer ingeschreven in Utrecht ... zonder Frits. Ze gaan wonen aan de Neude 4 bis, ook het adres van de ongetrouwde zus van Cato; Elisabeth Maria Armee (1866). Kind Jan Swertz wordt nergens genoemd bij de verhuizingen.

Vermoedelijk boterde het op een gegeven moment niet meer tussen Frits en Cato. Of dit gerelateerd is aan het feit dat de kinderen pas na 9 jaar komen, en dat er maar twee kinderen worden geboren is lastig te achterhalen. Frits en Cato gaan in ieder geval gescheiden wonen. Gien Swertz, Frits' kleindochter via zoon Jan Swertz weet het volgende uit overlevering. Zij was 10 jaar toen haar oma overleed;

Mij werd verteld dat opa Swertz een brief ging posten en nooit meer terugkwam. Dat werd een gevleugelde uitspraak in onze familie voor iemand die de kuierlatten nam. Opa Swertz is gaan wonen in Amsterdam bij zijn nicht, naar men zegt. We hebben natuurlijk altijd gedacht dat dit zijn vriendin was, maar zeker weten we het niet.

Bij mijn grootmoeder Cato in huis woonde haar ongetrouwde zus, tante Em. Zij had een loopoog en dat vond ik eng toen ik klein was. Het was rood en lebberig en het huis was altijd donker.

De overlevering van 'even een brief posten' kan misschien aangedikt of verzonnen zijn. Zo zijn er vergelijkbare verhalen met variaties als 'een pakje sigaretten halen'. Feit is dat Frits en Cato Swertz gescheiden leven vanaf 1909 en dat Cato de kinderen verder opvoedt als ze respectievelijk 13 en 10 jaar oud zijn.

Frits overlijdt op een leeftijd van 66 jaren (1929), zijn vrouw Cato (Catharina) als ze 75 jaren oud is. Katrien Swertz is vernoemd naar deze grootmoeder. Elisabeth Maria Armee, de ongetrouwde inwonende zus van Cato, wordt ondanks haar loopoog toch nog 88 jaar oud. Ze overlijdt in 1954.

Catharina (Cato) Armee

De families Armee en Cohu woonden sinds begin 19e eeuw aan de Korte Minrebroederstraat in Utrecht. Ook Frits Swertz woont er in bij zijn vrouw Cato tot 1903. De Minrebroederstraat is een rijtje van ca 11 monumentale panden rechts van het plein, uitkijkend op de achterkant van het stadhuis. (recente foto)

Catharina Paulina (Cato) Armee is de vrouw van Frits Swertz. Zij werd geboren in 1864 in Utrecht en is dochter van Johannes Armee en Anna Catharina Sophia Cohu, een familie met verre Belgische wortels, maar al geruime tijd in Utrecht woonachtig.

Haar ouders

Haar vader Johannes Armee is geboren in 1830 en overlijdt ter in 1914 op een leeftijd van 84 jaar. Hij is de zoon van Johannus Armee en Catharina Meessen, ook Meesen genoemd. Hij huwt Anna Catharina Sophia Cohu in 1864. Zij is geboren in 1839 en overleden in 1921 op een leeftijd van 81 jaar. Zij is de dochter van Stephanus Cohu en Catharina Sophia de Brieder. Alle gebeurtenissen binnen deze familie, van geboorte tot overlijden, spelen zich af in Utrecht.

Johannes Armee heeft volgens het militierapport een lengte van 1,72 m, voor die tijd 3 cm. boven het gemiddelde. Hij heeft een ovaal aangezigt, rond voorhoofd, blaauwe oogen, een brede neus, ... mond, ronde kin, blond haar en wenkbraauwen. Bij merkbare teekenen staat pokdalig. in zijn dossier staat de aantekening Br. geremplaceerd hetgeen vermoedelijk betekent dat zijn broers al hebben gediend en hij dus niet meer hoeft. Johannes Armee woont als 18 tot 20-jarige in bij zijn moeder in Utrecht. Zijn vader Johannes Armee is dan al overleden aan de Springstraat in 1840. Johannes junior is van beroep schoolmeester.

Haar grootouders

Haar grootvader van vaders kant, ook Johannes of Johannus Armee geheten is geboren in 1790 en overleden op een leeftijd van 50 jaar. Hij is gehuwd geweest met Catharina Meessen, ook Meesen genoemd. Zij krijgen 8 kinderen waarvan 6 overleven en volwassen worden. Grootmoeder Catharina Meessen is uitdraagster, wat destijds inhield;

Opkoopster en verkoopster van tweedehandsgoederen, m.n. oude kleeren en gebruikt huisraad. De goederen worden veelal opgekocht bij particulieren thuis, op boedelveilingen, openbare verkoopingen, in erfhuizen; de verkoop geschiedde vroeger op de markt, door straatventen of ook - thans vrijwel uitsluitend - in een daartoe ingericht huis (uitdragerswinkel, uitdragerij).

Uitdraagsters domineerden de handel in tweedehands goederen en konden goed verdienen. Met vaste winkels onderscheidden ze zich van de oudkleerkopers, die tweedehands kleding huis aan huis of op markten verkochten. De oudkleerkopers, omschreven in de mannelijke vorm en dus in meerderheid bestaande uit mannen, hadden een slechtere reputatie dan de uitdraagsters, en daarom was de uitdraagsters veel gelegen aan het onderscheid.

De tak van de Armee's is niet verder terug achterhaald dan tot Cato's overgrootvader Paulus Armee (1765), die met Catharina Otto huwde in 1790. Uit een Utrechts naauwkeurige naamlyst van alle de geenen welke zich in den huwelyken ... als meede der overleedenen ... blijkt de treurige gebeurtenis van de dood van zowel kind Hendrik als moeder Catharina in het kraambed een dag later :

NAAMLIJST DER OVERLEEDENEN,

Dewelke in de Maand May 1794 ter MOMBOIRKAMER

dezer Stad op de navolgende Datums zyn aangegeven.

Den 1 May 1794 Hendrik, 't Kind van Paulus Armee,

buiten de Waardpoort, begr. in de Buurkerk

Den 2 dito Catharina Otto, Huisvr. van Paulus Armee,

buiten de Waarpoort, begr. in de Buurkerk

In de wees- en momboirkamer werden de nalatenschappen in afwachting van het opkomen der daarop rechthebbenden beheerd. Met de Waardpoort wordt de verloren gegane Weerdpoort bedoeld, een van de vier stadspoorten van de stad Utrecht, aan de noordzijde van de huidige binnenstad. De Buurkerk is een van de oudste kerken van Utrecht, en biedt nu onderdak voor het Museum Speelklok.

Haar grootvader van moeders kant (Anna Catharina Sophia Cohu) heet Stephanus Cohu. Stephanus is geboren in 1808 en overleden in 1859 op een leeftijd van 51 jaar. Hij is de zoon van Petrus Cohu (Cohn) en Catharina la Rive. Hij huwt Catharina Sophia de Brieder in 1834. Ook hier spelen alle familiegebeurtenissen zich af in Utrecht. Van Stephanus Cohu is ook een militierapport bekend. Hij is 1,68 m, gemiddeld voor die tijd, heeft een vol aangezigt, rond voorhoofd, grijze oogen, dikke neus, ordinaire (gewone) mond, ronde kin, bruin haar en wenkbraauwen. Hij woont nog bij zijn ouders in Utrecht. Zijn vader is winkelier, Stephanus zelf instrumentmaker. In een adresboek van Utrecht van 1836 staat dat deze familie achter het stadhuis woonde, wellicht ook al op de korte Minnebroederstraat.

Haar overgrootvader Cornelis de Brieder was muntgezel en smidmeester, en de familie kent een lange traditie van goud- en zilversmids. Zij worden apart beschreven op de pagina familie de Brieder.

Zijn broer Frans Swertz

Frans (Franciscus Carolus Henricus), de 10 jaar oudere broer van Frits (1852) is op zijn 75e getuige bij het huwelijk van Jan Swertz, de zoon van zijn broer. Deze Frans heeft al een verleden als koopman in zaken met zijn broers en vader. Op de huwelijksacte van neef Jan wordt hij vermeld als 'leraar schoonschrijven', blijkbaar zijn beroep na het faillissement van de zaak die hij met zijn vader en broers dreef.

Frans woonde aan de Keizersgracht 458 (bij de Leidsegracht) in Amsterdam. Hij trouwde op 11 september 1884 met Antoinetta Susanna (Antoinette) Asseler en samen kregen ze drie dochters:

1. Maria Petronella Carolina
2. Sophia Johanna Theodora Maria
3. Constance Carolina

Frans overleed 6 juli 1929 in Den Haag op 77-jarige leefijd, zijn vrouw Antoinette 12 jaar later op 83-jarige leeftijd.