Brandt, Familie

Versie van 11 okt 2015 om 22:11

Gerard Brandt (1626), horlogemaker, dichter en schrijver, is de derde en meest bekende in een reeks van opeenvolgende generaties met dezelfde naam.

Gerard Brandtzn. (1570)

Gerard Brandtzn. is geboren in 1570 in Antwerpen. Na zijn vlucht uit Antwerpen vestigt hij zich in Amsterdam.

Hij huwt aldaar Bayke Jaspers (ook Baile) in 1592. Het huwelijk wordt ingezegend in de Kalverstraat in het huis de Halve Goude Reaal door predikant Joost Populier, in het bijzijn van de wederzijdse vaders en moeders, en getuigen François de Schot en Dirk Alewyn.

Van de vijf kinderen bereikt alleen het laatste kind Andries niet de volwassenheid. Degenen die wel overleven:

Bayke Jaspers overlijdt in 1638. Wanneer Gerard Brandtzn. overlijdt is onbekend.

Gerard Brandt (1594)

Heinricus Geldorpius, die het huwelijk inzegent van Gerard Brandt en Bayke Jaspers.

Gerard Brandt is geboren in 1594, binnen Middelburg op de borgt in de witte handt. Hij is de zoon van Gerard Brandtzn. (1570) en Bayke Jaspers. In 1623 huwt hij Neeltje Jeroens, geboren 1589.

Het huwelijk wordt ingezegend door door den ouden Geldorpius. Bedoeld wordt Heinricus Geldorpius, een predikant die zijn naam ontleent aan zijn geboortedorp Geldrop.

Het is triest dat de meeste van hun kinderen (vijf van de acht) op jonge leeftijd sterven; tussen enkele maanden en 2,5 jaar, namelijk Anna, Jeronimus, Antony, Anna en Maria.

Alleen drie kinderen halen de volwassenheid:

Nadat zijn eerste vrouw overlijdt in 1644 op een leeftijd van 55 jaar, hertrouwt hij in 1645 met Margrietje Ster, waarmee hij geen kinderen heeft. Gerard Brandt overlijdt in 1659 op een leeftijd van 65 jaar.

Vernuftig uurwerkmaker

Gerard Brandt is een vernuftig uurwerk- en instrumentmaker te Amsterdam. Hij maakt ook zonnewijzers.

René Descartes; blijkbaar leerde deze Franse filosoof van de kunsten van Gerard Brandt en stak Brandt op zijn beurt ook iets op van de filosoof.

Het Groot algemeen historisch, geografisch, genealogisch, en oordeelkundig woorden-boek, Volume 2 uit 1725 meldt daarover:

Zyn beroep en kostwinning bestont in het maken van grote en kleine uurwerken, zonnewyzers en andere mechanische kunsten en aardigheden , die zo verre boven die van andere uitmuntten, dat de schrandere Renatus des Cartes kennisse met hem, maakte, waar door onze Brandtz ook vele goede onderrichtingen in zommige deelen zyner kunst van dien groten wysgeer bekomen heeft.

Met Renatus des Cartes wordt de Franse filosoof en wiskundige René Descartes bedoeld, ook bekend onder zijn gelatiniseerde naam Cartesius.

Gerard Brandt ook liefhebber en kenner van Nederduitse poëzie, en hoofd van de Amsterdamse schouwburg.

Gerard Brandt (1626)

Gerard Brandt (1626).

Gerard Brandt (wikipedia), ook voorkomend onder de voornaam Geeraerdt of Geerart is geboren in 1626. Hij is de zoon van Gerard Brandt (1594) en Neeltje (Neteltje) Jeroens. Hij huwt Suzanna van Baerle, geboren in 1622, en dochter van Caspar van Baerle (1584) en Barbara Sayon.

Hun kinderen:

Gerard Brandt overlijdt in 1685 op een leeftijd van 59 jaar. Bij was op reis naar Rotterdam en wordt aldaar in de Franse Kerk begraven. Zijn vrouw overlijdt 11 jaar eerder (1674) op een leeftijd van 52 jaar.

Gerard Brandt volgt eerst in de voetsporen van zijn vader en vervaardigt zonnewijzers en mechanische uurwerken. Aangespoord door zijn toekomstige vrouw wordt hij predikant en auteur. Hij is een typische schrijver van zijn tijd en heeft bekende publicaties van 'hedendaagse onderwerpen' op zijn naam zoals:

• Het Leven en bedryf van den Heere Michiel de Ruiter"
• Leven van Vondel (1682), dat drie jaar na Joost van den Vondels overlijden verschijnt en de eerste is in een lange reeks Vondel-biografieën.
• Het roemruchte verhaal van de ontsnapping van Hugo de Groot wordt door de publicatie van Brandt, als proza opgetekend uit de mond van dienstmeisje Elselina, en wordt een van de klassiekers van de Nederlandse geschiedschrijving.
• Historie der vermaerde zee- en koopstadt Enkhuisen, nog steeds een belangrijke bron voor de vroege geschiedenis van Enkhuizen.

Vrouws wil is wet

Titelpagina van het treurspel De veinzende Torquatus van Gerard Brandt.

Gerard Brandt schrijft als 17-jarige het treurspel De veinzende Torquatus. Het wordt met groot succes in 1645 opgevoerd in de Amsterdamse schouwburg, waarvan zijn vader regent is. Hij volgt zijn passie niet maar wordt horlogemaker totdat zijn toekomstige vrouw Suzanna van Baerle in het vizier komt.

Onder haar invloed en die van haar vader hoogleraar van Baerle ruilt Brandt zijn vak in voor studie. In 1652 slaagt hij voor zijn examen en wordt remonstrants predikant in Nieuwkoop en daarna in Amsterdam. De drie zonen die hij met met Suzanne krijgt zullen allen predikant worden.

Als Gerard een gevierd schrijver en dichter wordt wil hij overigens niet herinnerd worden aan zijn jeugdig treurspel De veinzende Torquatus. Hedendaagse uitvoeringen, zoals door theatergroep Kwast (september 2015), zullen hem een doorn in het oog zijn. De website van Kwast meldt over deze uitvoering:

De veinzende Torquatus, treurspel en jeugdwerk van Gerard Brandt wordt nog steeds opgevoerd, zoals hier door theatergroep Kwast (september 2015)

Het stuk van deze Nederlandse Hamlet neemt het publiek mee naar het Romeinse keizerrijk. Keizer Noron is op onrechtmatige manier op de troon gekomen. Hij heeft zijn broer, keizer Manlius, vermoord en diens vrouw Plancina verleid en getrouwd.

Aan de in Athene studerende zoon van Manlius, de jonge Torquatus, verschijnt de geest van de dode keizer. Deze geeft hem opdracht terug te keren naar Rome en zich voor te doen als krankzinnig. Zo kan Torquatus in de nabijheid van Noron komen en de dood van zijn vader wreken.

In een reeks van gruwelen, verkrachtingen en moorden wordt de bloederige machtsstrijd voor de ogen van het publiek uitgevochten; een onterecht vergeten publiekslieveling uit de Gouden eeuw.

Over zeeheld Michiel de Ruyter

Het Leven en bedryf van den Heere Michiel de Ruiter van de hand van Gerard Brandt.

In 1681 krijgt Gerard Brandt van Engel de Ruyter, zoon van de Nederlandse zeeheld Michiel de Ruiter, de opdracht een biografie over zijn in 1676 overleden vader te schrijven.

Het werk; Het Leven en bedryf van den Heere Michiel de Ruiter, dat na hun beider dood in 1687 zou verschijnen, is een belangrijke bron van informatie over de admiraal; het is voltooid door Brandts zoons Caspar en Johannes. Engel de Ruiter betaalt vierhonderd gulden aan Brandt, vermoedelijk als betaling voor de opdracht. Het boek is vele malen herdrukt.

Deze omvangrijke biografie is een belangrijke bron geweest voor de biografie van de Ruyter uit 1996 van Ronald Prud'homme van Reine, Hoewel het boek van Brandt vooral een lofrede is op De Ruyter, zonder kritische kanttekeningen, levert hij wel een indrukwekkende prestatie.

Op basis van een wirwar van aantekeningen en paperassen heeft hij een leesbaar boek geschreven, en zonder deze biografie zouden we nu veel minder over De Ruyter weten.

Aanval op Vondel met plagiaat

In Brandts grafrede voor Pieter Corneliszoon Hooft (links) wordt een sneer uitgedeeld naar [https://nl.wikipedia.org/wiki/Joost_van_den_Vondel Joost van den Vondel

Grote bekendheid krijgt Brandt door zijn grafrede op Pieter Corneliszoon Hooft in 1647. De rede wordt uitgesproken door Van Germez, een toneelspeler. In de rede is Hooft d'eenige Poëet, die d'Amstel had voortgebracht, een duidelijke aanval op Vondel.

Brandts rede is echter grotendeels een vertaling van de lijkrede van Jacques Du Perron op Ronsard, die hij voor eigen werk laat doorgaan, waarna hij van plagiaat wordt beschuldigd in het geschrift Aen den onbeschaemden letter-dief. Van Brandt zijn meer puntdichten, grafschriften en bijschriften bekend die na zijn dood zijn gebundeld.

Suzanna's persoonsverwisseling

Constantijn Huygens en de andere Suzanna van Baerle, Sterre genoemd in vele gedichten. Detail van een schilderij van Jacob van Campen ca. 1635, Mauritshuis, Den Haag.

De echtgenote van Constantijn Huygens, vader van de eveneens bekende wetenschapper en uitvinder Christiaan Huygens heet ook Suzanna van Baerle. Al sinds de vroege 19e eeuw bestaat het misverstand dat deze Suzanna de dochter van dichter Caspar van Baerle moet zijn geweest. Wat was namelijk mooier dan twee grote Nederlanders, de schrijver van Baerle en de dichter Huygens, die verbonden waren door een huwelijk!

Vanwege het grote leeftijdsverschil tussen Huygens en 'onze' Suzanna van Baerle (26 jaar) speculeerde men dat zij dan wellicht toch een zus van Caspar van Baerle zou kunnen zijn.

Huygens' echtgenote is echter een heel andere vrouw, en wel de 23 jaar oudere Suzanna van Baerle (1599 - 1637), door Hooft en Huygens bezongen vanwege haar schoonheid. Zij is de dochter van Jan van Baerle (gestorven 1605), koopman, en Jacomina Hoon (gestorven 1617). De twee Suzanna's worden nog steeds verwisseld, en het werkt door in geschriften en zelfs wikipediapagina's in andere talen, die ondergetekenden dan maar snel corrigeren.

Meer over de kinderen

De drie broers Brandt. Vlnr Caspar (1653), Gerard de Jongere (1657) en Joannes (1660). Jammer dat de jongste zus Cornelia, onze stamhoudster, ontbreekt.

Caspar werd geboren in 1653. Hij overleed in 1696 op een leeftijd van 43 years. Hij was de zoon van Gerard (Geeraerdt) Brandt en Suzanna van Baerle. Meer over Caspar Brandt: Geboorte: 1653. Overlijden: 1696. 1112. Gerard de jongere Brandt. (Gerard (Geeraerdt) Brandt-3; Gerard Brandt-2; Gerard Brandtzn.-1)

Gerard de jongere werd geboren in 1657. Hij overleed in 1683 op een leeftijd van 26 years. Hij was de zoon van Gerard (Geeraerdt) Brandt en Suzanna van Baerle. Opmerkingen bij Gerard de jongere Brandt remonstrants predikant te Rotterdam Meer over Gerard de jongere Brandt: Geboorte: 1657. Overlijden: 1683. 1113. Joannes Brandt. (Gerard (Geeraerdt) Brandt-3; Gerard Brandt-2; Gerard Brandtzn.-1)

Joannes werd geboren in 1660. Hij overleed in 1708 op een leeftijd van 48 years. Hij was de zoon van Gerard (Geeraerdt) Brandt en Suzanna van Baerle. Meer over Joannes Brandt: Geboorte: 1660. Overlijden: 1708. 1114. Cornelia Brandt. (Gerard (Geeraerdt) Brandt-3; Gerard Brandt-2; Gerard Brandtzn.-1) Cornelia werd geboren op 1666-03-07 in Hoorn. Zij overleed in 1735 op een leeftijd van 68 years, 9 months. Zij was de dochter van Gerard (Geeraerdt) Brandt en Suzanna van Baerle. Zij trouwde Reinier (Reynier) Leers op 1696-02-20 in Rotterdam. Zij trouwde tevens met Frans de Haes. Meer over Cornelia Brandt: Geboorte: 1666-03-07, Hoorn. Overlijden: 1735. Echtgeno(o)t(e):Reinier (Reynier) Leers. Reinier (Reynier) werd geboren op 1654-11-14 in Rotterdam. Hij overleed op 1714-11-14 in Parijs op een leeftijd van 60 years. Hij was de zoon van Arnold Leers en Johanna van Berckel. Hij trouwde Cornelia Brandt op 1696-02-20 in Rotterdam. Opmerkingen bij Reinier (Reynier) Leers Nederlandse Leeuw, NL_1965_JRG_82.pdf He died on 1714-11-14 in Parijs. boekdrukker, raad en schepen van Rotterdam, tr. 1696 Mr. Reynier Leers (nr. 262 614) was schepen van Rotterdam en werd als zodanig in 1714 naar Parijs gezonden ..tot het regleeren der posterijen". Tijdens deze missie overleed hij 14 november 1714. op zijn zestigste verjaardag, te Parijs: zijn gebalsemd lijk werd naar Rotterdam vervoerd en aldaar 31 januari 1715 in de Grote Kerk bijgezet. Hoewel blijkens zijn functie kennelijk tot de Staatskerk behorende, had ook hij banden met de remonstranten. Zijn echtgenote Cornelia Brandt (nr. 263 -615) . die — als weduwe van Frans de Haes — op 20 februari 1699 te Rotterdam met hem was gehuwd, was immers op 7 maart 1660 te Hoorn geboren als dochter van de bekende geschiedschrijver Ds. Gerard Brandt (nr. 526 1230). alstoen remonstrants predikant te Hoorn. Meer over Reinier (Reynier) Leers: Geboorte: 1654-11-14, Rotterdam. Overlijden: 1714-11-14, Parijs. Kinderen van Cornelia Brandt en Reinier (Reynier) Leers 11141 i. Johanna Leers. Zij werd gedoopt op 1697-02-06. Zij overleed op 1765-12-11. 11142 ii. Arnout Leers. Hij werd gedoopt op 1698-08-02 te Rotterdam. Hij overleed in 1766. Meer over Cornelia Brandt en Reinier (Reynier) Leers: Huwelijk: 1696-02-20, Rotterdam. Echtgeno(o)t(e):Frans de Haes. Hij trouwde met Cornelia Brandt.

Suzanna van Baerle (1622), echtgenote van Gerard Brandt