Cuiper, Familie

Uit FamilieWiki
Ga naar: navigatie, zoeken
Kaart van Goor uit 1545 van de hand van Jacob van Deventer, getekend voor de Staatse inval, ook bekend als de Slag om Goor, die plaatsvond in 1581 tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Door het mislukken van de aanval bleef Goor nog tot 1597 in Spaanse handen.
Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe
Ekker
Altena
Seemsmaker
Cuiper

Deze pagina beschrijft de voorouders van Catharijna (Trijnken) Caupers (Cuiper) (geboren rond 1655), dochter van Jan Cuiper (geboren vóór 1615). Zij is voorouder van Elizabeth Frederika (Bob) Ekker.

Door haar huwelijk met Egbert Seemsmaker (geboren vóór 1666) verdwijnt de achternaam Cuiper bij haar verdere nakomelingen.

Inhoud

Borgers van Goor

De familie Cuiper is in de late 16e en hele 17e eeuw hecht verbonden met Goor in Twente, Overijssel. Veel Cuipers zijn er burgemeester, naast hun vermoedelijke dagelijkse beroep en leven als boer.

Een tafereel dat eeuwenlang gebruikelijk zal zijn geweest voor de Cuipers in het rurale Goor. Achterzijde erf van een typische Twentse boerderij met boerin en kippen. Foto begin 20e eeuw, vermoedelijk rond Lonneker.Foto/afbeelding: lonneker.nl.

De familienaam Cuiper komt ook voor als Cuipers, Cauper(s) of Couper(s).

Wolter Cuiper

Geboortejaar van Wolter Cuiper is niet bekend, noch de naam van zijn vrouw. Hij is vermoedelijk in of voor 1648 overleden. Wel een aantal mogelijke kinderen, waarvan alleen de affiliatie van Bartholdt Couper en Aeltjen Cuipers is bewezen;

Zo zou een marke er misschien uitgezien hebben; een collectief van boeren die het beheer en gebruik van hun gemeenschappelijke gronden reguleerden. Wolter Cuiper is in 1611 borger van Goor en goedsheer (ook markegenoot) van Groot Brummelhuis. Tekening van de eerste nederzetting in het Almelerveen (bij Vriezenveen en Almelo). Foto/afbeelding: Regiocanon Overijssel.
  1. Dr. Bartholdt Couper (Cuyper, Cuiper) (vóór ca. 1610 - 1664/1673), licentiaet; vermoedelijk gestudeerd.
  2. Jan Cuiper (vóór 1615 -1676), burgemeester van Goor, huwt Barbara van Eibergen.
  3. Hen(d)rick Couper (vóór ca. 1620 - 1655/56, burgemeester van Goor, huwt Trijntje Mullers.
  4. Lambert Cuiper (vóór ca. 1620 - vóór 1667, burgemeester van Goor, huwt Agnes Pothof.
  5. Jenneken Cuijper(s) Kuijper (vóór ca. 1630), huwt 1) Gerrit Muller(s), 2) Gerrit Wolff(s).
  6. Aeltjen Cuipers (vóór ca. 1630 - 1673 ), huwt Wessel Jalingh welcke oock te doot kranck was.

In het markeboek van Boekelo wordt Wolter Cuiper op 31 maart 1611 borger van Goor, na opdracht van Johan de Swicker. Een marke was destijds een collectief van boeren die het beheer en gebruik van hun gemeenschappelijke gronden reguleerden.

Op 1 juni 1613 Wolter Cuiper genoemd als goedsheer (ook markegenoot) van Groot Brummelhuis. Een marke was destijds een collectief van boeren die het beheer en gebruik van hun gemeenschappelijke gronden reguleerden. Ook staat vermeld dat Wolter Cuiper op 4 november 1633 met zijn zoons Jan en Hendrik verschijnt op de markevergadering.

Kaart van Overijssel met in de uitsnede een deel van het oude Twente eind 17e eeuw. Ook gemarkeerd Goor, waar vele Cuipers burgemeester zijn met ten zuidoosten de locatie van hun erve Brummelhuis. Kaart van Nicolaas ten Have (na 1681).

Het erve Het lös hoes Brummelhuis (boerderij en grond) Brummelhuis wordt in 1642 uit de leenband ontslagen, naar een besluit van Ridderschap en Steden op verzoek van Wolter van Coeverden, die daarvoor zijn havezate (versterkt huis) Scherpenzeel te Goor in ruil geeft. Na het overlijden van Wolter Cuiper wordt Henrick ter Hoonte met Groot Brummelhuis beleend.

Duidelijk is de kwestie niet, maar zeker is dat sinds deze datum de Ter Hoontes en andere erfgenamen Cuiper zich als volledig eigenaar gedragen. Hoe Ter Hoonte Brummelhuis aan zijn neven, de broers Jan en Hendrik Cuiper, burgemeesters van Goor, verkoopt wordt verder beschreven in paragraaf Het lös hoes Brummelhuis.

Jan Cuiper (vóór 1615)

Jan Cuiper, geboren vóór 1615, zoon van Wolter Cuiper, huwt Barbara van Eibergen vóór ca. 1640. Hun kinderen zijn vermoedelijk allen in Goor geboren:

  1. Wolter(us) Couper (vóór ca. 1635 - 1672), schoolmeester te Goor , huwt Bernerdina (Berentken) ten Hengel. Hun dochter Fenne(ken) huwt Ds. Johannes Benjamin Putman, een zoon van Abraham Putman.
  2. Ds. Rutger(us) Couper (1637 - 1723), na studie filosofie en theologie aan de Universiteit van Groningen predikant te Rekken, huwt Catharina Raterink.
  3. Stijnken Cuiper (vóór ca. 1640), huwt Rutg. ten Hengel.
  4. Geesken Cuiper (vóór ca. 1650), huwt Herman de Ram.
  5. Catharijna (Trijnken) Caupers (vóór ca. 1655), huwt Egbert Seemsmaker (geboren vóór 1666).
  6. Fenneken Cuiper (vóór ca. 1655), huwt Gerrit Scholten.
Wel een Kerckeboek van Goor, maar niet dat van Putman. Deze is later; vanaf 1798.
Het Kerckenboeck van Goor dat predikant Abraham Putman bijhoudt, meldt daarover in 1676;

Jan Cuiper is in 1675 borgemeester (burgemeester) van Goor. Zijn broer Hen(d)rick is dat ook; ze worden tegelijkertijd genoemd in passages. Jan Cuiper en zijn vrouw Barbara van Eibergen overlijden in 1676, amper twee maanden na elkaar. Hij is dan 61 jaar oud.

  • Op nieu Jaersdagh wort kranck na gehouden Godsdienst en sterfft Jan 12 Barbara van Eibergen vrou van Borgmr. Jan Cuiper.
  • Mart. 2 sterfft Borgmr. Jan Cuiper en volcht so haest sijn vrouwe.

Abraham Putman en Bommen Berend

Veel over de Cuipers is te weten gekomen via het Kerckenboeck van Goor dat predikant Abraham Putman bijhield vanaf zijn aantreden in 1658 tot zijn dood in 1683. In het informatieve register noteert de predikant niet alleen dopen, huwelijken en overlijdens in zijn gemeente, maar voorziet hij gebeurtenissen geregeld van commentaar, zoals bij sterfgevallen de doodsoorzaak.

Ook bijzondere gebeurtenissen worden beschreven, zoals de beide invallen in Twente van de bisschop van Munster waar hij voor moet vluchten. Deze bisschop, Christoph Bernhard von Galen, ook Bommen Berend genoemd wegens zijn voorliefde om brandbommen te gooien, valt in 1665 en 1672 Twente binnen met duizenden manschappen.

Predikant Abraham Putman noteert in 1658 met wie hij allemaal het heilig avondmaal heeft gehouden, waaronder veel voorouders. Foto/afbeelding: Gereformeerde Kerk Arnemuiden.

Abraham Putman noteert op 27 Juni 1658 met welke ledematen (leden van de hervormde kerk) hij allemaal heeft kennisgemaakt en het avondmaal heeft gehouden, waaronder een heel aantal voorouders en hun familieleden:

(...) heeft die beroepene predicant Abrahamus Putmannus voor die eerste reise in sijnen dienst tot Goor met sijne Gemeente gecommuniceert en[de] des Heeren Avontmael gehouden en[de] Gevonden dese naevolgende Ledematen.

(...) binnen die Stadt Goor;

  • Hendrick Seemsmaker; mogelijk onze voorouder Henrick Seemsmaker
  • Albert Pothof met sijn vrou Geertken Cuipers
  • Bartholdus Cuiper Licentiaet, en[de] sijn vrou
  • Margareta Cuipers Bartholdi dochter
  • Wolterus Cuiper Schoelmr. en sijn vrou Berentken ten Hengel
  • Arnoldus Nienhuis en sijn huisvrou Aeltjen Cuipers, Arnoldus is aen t' water ontslapen in Heeren
  • Johan Hilderingh met sijn vrou Albertken Cuipers
  • Wessel Jalinck en sijn vrou Aeltjen Cuipers
  • Hendrick Cuiper en[de] sijn huisvrou Agnes Pothof
  • Johan Cuiper (Jan Cuiper) met sijn vrou Barbara van Eibergen en[de] dochter Stijnken huisvrou

Het lös hoes Brummelhuis

De gerestaureerde boerderij Groot Brummelhuis in Boekelo, in 1663 door de gebroeders Cuipers aangekocht. Foto: Twentse Erven, Diederik Roeterdink, 2013
Het unieke bewaard gebleven interieur van boerderij Groot Brummelhuis in Boekelo. Foto/afbeelding: regiocanon Overijssel.
Portret van Christoph Bernhard von Galen, bisschop van Munster. Als hij Twente binnenvalt moet Abraham Putman, schrijver van het kerckeboek van Goor, vluchten.

De broers Jan en Hendrik Cuiper, burgemeesters van Goor, kopen op 14 september 1663 twee erven; boerderijen met grond.

Het gaat om het grootste deel van Groot Brummelhuis aan de Brummelhuizerbrink in de buurschap Boekelo (bij Haaksbergen) en Korte Roelofs van de familie Ter Hoonte. Dezelfde dag verkopen ze Korte Roelofs door aan ene Roelof Korte ten Kinkeier en zijn vrouw Kunne ten Snakenborg.

Boerderij Groot Brummelhuis, op zijn authentieke plek in de noordwesthoek van Haaksbergen, is een van de oudere erven in de buurschap Boekelo en komt al voor in 1398 in schriftelijke bronnen. Het kende tot in de 17de eeuw verschillende leenheren, waaronder de bisschop van Utrecht; die beleende Johan van Beckum in 1457 met Groot Brummelhuis.

In dit oertype van de Twentse boerderij, het lös hoes (open huis), leefden mens en dier samen in één grote ruimte, zonder afscheiding tussen het woon- en bedrijfsgedeelte. Dit bleef gangbaar tot de 19de eeuw. Alleen in Haaksbergen treft men nu nog originele voorbeelden van het lös hoes zoals de boerderij Groot Brummelhuis. Het heeft een uniek bewaard gebleven interieur en is in 2011/12 grondig gerestaureerd.

Groot Brummelhuis was in 1602 volgewaard (wat zoveel betekent als; de bewoners hadden aanspraken op de gemeenschappelijke gronden) met een oppervlak van 8 mud bouwland (2-3 hectare).Brummelhuis heeft een hallehuisvorm, overheersend in Twente, met een rechthoekig plattegrond, een grote ruimte in het midden van de boerderij waar gewerkt werd, en een woongedeelte van de weg afgekeerd. In de tuin een put van Bentheimer zandsteen en een oude knotlinde die voor schaduw zorgt.

De 20 m lange boerderij heeft een draagconstructie met zeven eikenhouten binten die de kap dragen, en aan de voor- en achterzijde houten topgevels, voorzien van een gevelteken. De originele lemen wanden met vakwerk zijn in de 19e eeuw vervangen door bakstenen.

Door vererving komt Groot Brummelhuis in het bezit van de families Seemsmaker (wellicht Egbert Seemsmaker, echtgenoot van Catharijna (Trijnken) Caupers, dochter van Jan Cuiper), Cremer, Belder, ten Doesschate en Jalink, de meesten in Goor wonend.

Jan en Hendrik gearresteerd

Tijdens de tweede bisschoppelijke oorlog (1672-1674) weigeren burgers van Goor een schatting te betalen. Deze oorlog is begonnen door de Munsterse bisschop, Christoph Bernhard von Galen, die in 1672 Twente voor de tweede maal binnenvalt met duizenden manschappen. Hij wordt ook Bommen Berend genoemd vanwege zijn voorliefde om brandbommen te gooien,

Na de weigering een schatting te betalen arresteert overste Mias uit Groenlo de burgemeesters Jan en Hendrik Cuiper. Ze worden weer vrijgelaten tegen een losgeld van 1000 gulden, waarvoor de stad Goor 600 gulden leent van Abraham Cremer uit Deventer en 400 gulden van Hendrik van Calcar.

Om hun 6 procent rente te innen arresteren de geldschieters regelmatig pachten van Luiken ten Brummelhuis, die de Cuipers toekomen. Van 1676 tot 1681 word daarover door koopman Cremer een proces gevoerd met de stad Goor.

Bronnen en verantwoording

Persoonlijke instellingen
Naamruimten
Varianten
Handelingen
Navigatie
Hulpmiddelen