Swertz, Familie
Terug naar de 17de eeuw
De voorouders van Jan Swertz zijn tot nu toe traceerbaar tot eind 17de eeuw. Hieronder worden ze beschreven langs de mannelijke opvolgingslijn, met aan het einde enkele stambomen. Ze voeren dus allen de achternaam Swertz. Dank is mede verschuldigd aan Carel, een zoon van Carel Swertz de broer van Jan Swertz. Carel junior stelde een aantal archiefstukken ter beschikking, zoals de “Geboortelijst van de Familie Swertz”, opgesteld door zijn vader. Het schoonschrift is moeilijk te lezen; we zijn daar tegenwoordig niet meer in geoefend.
De naam Swertz
Vanaf het midden van de 18de eeuw wordt de achternaam in de opvolgingslijn consequent gehanteerd met de schrijfwijze SWERTZ en soms SWERTS. Voor die tijd wordt het aantal varianten groter. In het grensgebied van Noord-Limburg en Duitsland waar de oudste sporen zijn te vinden werden verschillende talen en dialecten gesproken en er was natuurlijk ook geen gestandaardiseerde spelling zoals nu. Het is een wirwar. Soms komt dezelfde persoon met verschillende schrijfwijzen voor. De herkomst van de naam in onduidelijk, maar een (plausibele verklaring) is dat het een bijnaam was voor iemand met donker haar of een donkere huidskleur, verwant aan ons woord zwart of Schwartz in het Duits. De kans is groot dat de naam is overgewaaid uit Duitsland; een bekende Nederlandse familienaam Swarts is bijvoorbeeld afkomstig uit Dortmund. Er zijn veel varianten; Zwart (de), De Zwarte, De Swarte, (de) Swart, De Swaert, De Zwert, De Swer(d)t, (de) Sweert, De Zweert, Swarten, Swerten, (de) Swerts, Sweerts, Zwerts, Zwart(s), Swarts en natuurlijk Swertz. In het Duits heb je dan ook nog varianten met een Umlaut. Carel Swertz junior kwam tot 119 varianten en misspellingen. Zijn dochter Charlotte verzamelde nog eens 23 namen. Leuk is de naam “Smeris” op een bestelbon voor Carel Swertz . Deze was namelijk Hoofdinspecteur van Politie.
Heinrich Swertz, de oudst bekende stamvader (voor 1685)
De oudst bekende stamvader is Heinrich Swertz, waarschijnlijk geboren voor 1685 en vermoedelijk afkomstig uit Duitsland, gezien het feit dat zijn zoon geboren is in Kervenheim. Hij was getrouwd met Helena Daems en had tenminste één zoon; Hendrik Willem Swertz.
Hendrik Willem Swertz (1704)
Hendrik Willem trouwde driemaal; zijn twee eerste vrouwen overleden vroeg. Hij huwde zijn eerste vrouw Maria Hoen op 20 mei 1729. Samen kregen ze twee kinderen
- Petronella (1730)
- Helena (1732).
Maria overleed 5 dagen na de geboorte van Helena, toen ze vermoedelijk tussen de 25 en 30 jaar oud was. Hendrik Willem hertrouwde een half jaar na de dood van zijn eerste vrouw op 1732 met Gudula Hoogen, die even oud was als hij. Zij was de dochter van Heinrich Hooghen en Catharina Janssen. Gudula baarde vier kinderen:
- Maria (1733), wellicht vernoemd naar de eerste vrouw van Hendrik Willem, ook Maria genoemd.
- Hendrina (1735)
- Jan Hendrik Swertz (1736), de enige zoon en stamopvolger
- Catharina (1737).
Ook Gundula overleed vroeg; drie weken na haar laatste kind. Ze was pas 33 jaar oud. Hendrik Willem hertrouwt voor de tweede maal, nu anderhalf jaar later in 1739 met Margarita Thijssen. Er zijn geen kinderen geregistreerd. Ook is onbekend wanneer Hendrik Willem overlijdt. Zijn laatste vrouw overlijdt 19 jaar na het huwelijk. Alle familiaire activiteit, van huwelijk tot het dopen van de kinderen speelt zich af in Well.
Jan Hendrik Swertz (1736)
Johann Henricus, ook Jan Hendrik of Heinrich genoemd, werd geboren op 23 juli 1736 in Bergen. Hij trouwde Louise Johanna Cristine Stuers (ook Steurs genoemd) in Well (1762). Cristine is ca. drie jaar ouder. Met Cristine kreeg hij acht kinderen, waaronder vijf zoons:
- Franciscus Adrianus Swertz (1763), de oudste en stamvader
- Joannes Franciscus (1767)
- Christina Josepha (1771)
- Ludovica Maria Francisca (1774)
- Lodewijk Johan Jozef (1776)
- Maria Josepha (1778)
- Fredericus Josephus (1780)
- Carolus Henricus (1782).
Allen werden in Well of Bergen geboren. Alle burgerlijke gegevens van de Swertzen zijn tot ca. 1800 nauwgezet en in het Latijn bijgehouden in de Rooms-Katholieke doop- trouw- en begraaf-boeken en registers. Wellicht hielp het dat Jan Hendrik van beroep ontvanger ter Secretarie was in het nabijgelegen Blitterswijk. Zijn naam komt ook veelvuldig voor bij registraties van burgerlijke gegevens van andere families. Hij is dan getuige en verrassend genoeg ook heel vaak peetvader. Jan Hendrik wordt ook als organist genoemd.
Jan Hendrik en zijn vrouw werden opmerkelijk oud voor die tijd; hij overleed op op een leeftijd van 86 jaar (26 augustus 1822 in Bergen). Zijn vrouw overleed toen ze 90 oud was. Voor 1800 was de levensverwachting voor iemand die de volwassenheid had bereikt nog minder dan 60 jaar. Jan Hendrik moet dus nog zijn achterkleinzoon Johann Carl Swertz hebben kunnen meemaken, die toen 5 jaar oud was. De verbazing over hun ouderdom blijkt uit de annonce van hun 60-jarige huwelijksfeest:
Bergen aan de Maas, Provincie Limburg, den 9 Januarij 1882. Heden vierden alhier het zoo zeldzame als merkwaardige Feest hunner zestigjarige Echtverbindtenis, den Heer J. H. SWERTZ en Mejufrouw L. J. C. STUERS, in den ouderdom van bijna 86 en 83 jaren; beide bevinden zich in eenen gewenschten welstand, en in het volkomen bezit hunner geestvermogens.
Jan Hendrik sterft 8 maanden later.
Franciscus Adrianus Swertz (1763)
Franciscus Adrianus werd geboren op 5 februari 1763 in Well. Van hem is weinig bekend, wel is zijn geboorte nauwgezet geregistreerd, zoals van al zijn broers en zussen:
Franciscus Adrianus Swertz, 5ta baptizatus est Franciscus Adrianus filius legitimus Joannis Henrici Swertz, secretarii de Blitterswick, et Ludovicae Cristinae Joannae Mariae Steurs, parentum conjugum. suscepere Antonius Hoeken loco reverendi admodum domini Adriani Petri de Fliegh ecclesiae collegiatae Cliviensis canonici, et domicella Maria Ursula Mans
Franciscus trouwde Maria Carolina Waarzoek, in 1790 in Bergen. Zijn vrouw komt ook voor onder de naam Eliza, Charlotta, en met de achternaam Waertsack. Het echtpaar is blijkbaar na het trouwen gaan reizen, getuige de verschillende geboorteplaatsen van de enige twee bekende kinderen:
- Carel Lodewijk Swertz (1791, Goes), stamvader en overgrootvader van Jan Swertz
- Johan Godfridus of Godefriedus (1820, Haarlem)
Carel Lodewijk Swertz (1791)
Carel Lodewijk, ook als ‘Carl Ludewig’ geregistreerd werd geboren op 20 november 1791 in Goes. Hij was van beroep koopman. Hij trouwde met een even oude Johanna Catharina Heijer, ook wel Heuer genoemd. Ze hadden 8 kinderen, waaronder 5 dochters. Als koopman verhuisde hij blijkbaar veel. Kinderen werden o.m. geboren in Rostock, Brussel en Parijs:
- Johann Carl Swertz (1815, Rostock, Mecklenburg), de grootvader van Jan Swertz
- Johannes Petrus “Pieter Johan” (1818)
- Maria Louise (1821, Brussel)
- Johanna Petronella (1823, Parijs)
- Johanna Louise (1828, Brussel)
- Wilhelmina Jacoba Huberta (1831)
- Frederik August (1833, Amsterdam)
- Francisca Charlotte (1836)
Carel Lodewijk was, net zoals zijn opa, een lang leven beschoren, bijzonder voor die tijd; hij overleed in Amsterdam toen hij 81 was. Zijn vrouw Johanna Catharina Heijer (Heuer) overleed op een leeftijd van 67 jaren.
Johann Carl Swertz (1815)
Johann Carl werd geboren op 27 december 1815 in Rostock, Mecklenburg. Hij was van beroep commissionair. Hij trouwde op late leeftijd (ca. 36 jaar oud) met Sophia Arnolda Maria Hol, een 10 jaar jongere vrouw uit Amsterdam. Ze trouwden op 22 juli 1851 in Amsterdam. Samen kregen ze 13 kinderen, allen geboren in Amsterdam. Van minstens drie kinderen is bekend dat ze jong overleden. Zeven kinderen behaalden de volwassenheid:
- Franciscus Carolus Henricus “Frans” (1852)
- Petrus Adrianus Johannes (1856)
- Johannes Fredericus Augustus “Frits” (1862), de vader van Jan Swertz
- Sophia Maria Petronella (1863)
- Carolus Wilhelmus (1864)
- Augusta Henrietta (1866)
- Johannes Henricus Franciscus “Henri” (1869)
Pijnlijk zijn de vier annonces in de krant van de kinderen die niet overleven: zo was Carolus Johannes Remigius (1854) amper 5 maanden oud bij overlijden, Fredericus Remigius Carolus (1857) zeven maanden, Maria Carolina Theresia (1858) vijf weken, en Henricus Johannes (1861) een jaar. Van twee kinderen is alleen de geboortedatum bekend; 1853 en 1859. Het ontbreken van een naam en ieder ander spoor daarna doet vrezen dat ze direct na de geboorte zijn overleden, voordat ze bij hun doop zijn definitieve naam zouden krijgen. Al met al niet verwonderlijk omdat de kindersterfte toen tussen de 15% en 20% lag. Sophia Hol’s huwelijk werd gekenmerkt door 17 jaar lang bijna ieder jaar een kind baren. Ze overleed 10 jaar na haar laatste kind op een leeftijd van 53 jaren. Johann Carl overleed 5 jaar later op zijn 68ste.
Johannes Fredericus Augustus (Frits) Swertz (1862)
Johannes Fredericus Augustus (Frits) werd geboren op 22 juli in Amsterdam. Hij trouwde Catharina Paulina (Cato) Armee op 24 januari 1888 in Utrecht. Catharina Armee werd geboren in 1864 in Utrecht en is dochter van Johannes Armee en Anna Catharina Sophia Cohu, een familie met Belgische wortels. Cato en Frits kregen twee kinderen in Utrecht:
- Joannes Maria Antonius (Jan) (3 april 1897)
- Johan Carel Maria (Carel) (25 oktober 1899)
Frits overleed op een leeftijd van 66 jaren (1929), Cato toen ze 75 jaren oud. Katrien Swertz is vernoemd naar deze grootmoeder.
Reizende koopmannen en winkeliers
Waren de Swertz-voorouders uit de 18de eeuw nog brave inwoners van Noord Limburg, de nazaten in de 19de eeuw ontpopten zich als reizende koopmannen. AANVULLEN
… en een enkele boef
Er staan weinig vroege foto’s van de Swertzen op deze wiki. Daar wordt aan gewerkt. Van ene Johannes Hubertus Swertz is een mooie scherpe foto uit het politiearchief bekend. Hij is een derde-graadsneef van Frits Swertz (de vader van Jan Swertz). Zijn grootvader (Jan Francis) is een vier jaar jongere broer van stamvader Franciscus Adrianus Swertz. Zijn grootmoeder Margaretha Lepourceaux is organiste, maar dat heeft hem niet heeft weerhouden van het rechte pad af te wijken. Hij heeft vastgezeten vanwege brandstichting en krijgt ontslag op 25-jarige leeftijd (1914). Zijn signalement beantwoordt enigszins aan het toen geldende stereotype van de geboren boef, arme Hubertus:
Hij is klein (1,624 meter om exact te zijn), heeft lichtblond haar en lichtgrijze ogen en heeft volgens de beschrijving aaneengegroeide wenkbrauwen, op linkerhand bij pols een rechtlijnig litteken: op linkeronderarm een matrozenkop, daaronder anker, op rechteronderarm, diverse (…) onder andere S. M. H. K
De tak waar Johannes Hubertus toe behoort is blijkbaar in Noord-Limburg blijven wonen; hij is geboren in Afferden (1888). Uit datzelfde Afferden komen overigens ook ‘goede’ Swertzen vandaan, zoals de precies honderd jaar later geboren Raymund Swertz, een succesvolle jonge biljarter en meervoudig Europees kampioen.
Stambomen Swertz
Klik voor een vergroting op de plaatjes en vervolgens op 'volledige resolutie'
- Heinrich swertz descendants.jpg
De eerste vier generaties vanaf Heinrich Swertz tot Franciscus Adrianus Swertz
- Franciscus adrianus descendants.jpg
De volgende generaties vanaf Franciscus Adrianus Swertz tot Jan Swertz
_-_Version_11.jpg){kind=link}
