Monument Ivan Cain
Inhoud |
Monument voor Ivan Cain en Bob Swertz-Ekker
Op 6 oktober 2012 wordt in Nijmegen, precies 68 jaar na de Brakkenstein crash gedurende de Tweede Wereldoorlog, een monument onthuld. Met het monument wordt de nagedachtenis levend gehouden van de omgekomen heroïsche vliegenier Ivan William Cain en het enige burgerslachtoffer van deze crash Elizabeth (Bob) Swertz, geboren Ekker. Het initiatief komt van Nicolaas (Nick) Lambrechtsen, een Nijmegenaar die in 1958 naar Nieuw Zeeland emigreerde. Lambrechtsen ontsnapte zelf in de oorlog aan de dood toen een Engelse Spitfire piloot in september 1944 bijna op zijn ouderlijk huis in Hees neerstortte.
De ambassadeur van Nieuw Zeeland HE George Troup, de burgemeester van Nijmegen Hubert Bruls, Nick Lambrechtsen en Gien de Haan hielden toespraken, die onder volgen. Omroep Gelderland deed er verslag van met een kort nieuwsitem. Het 90 cm hoge monument is geplaatst op de hoek van de Heyendaalseweg met Pastoor Wichersstraat in Nijmegen, postcode 6525 TN. Dit is ca. 20 meter van de plaats van de crash, die plaats vond op een (destijds nog onbebouwd) voetbalveldje ca. 25-30 meter recht tegenover huisnummers 253 en 255 van de Heyendaalseweg.
De Tarcisiusschool
De Tarcisiusschool in Nijmegen, nabij de crash-plaats, was instrumenteel bij de totstandkoming van het monument. De Tarcisiusschool biedt aangepast onderwijs voor kinderen die moeilijk leren en gedragsproblemen hebben. De heer Frans Peters van de school organiseerde een sponsorloop voor het monument en zamelde €1.500,- in zodat de plaquette en andere kosten gedekt konden worden. Het monument is geadopteerd door de school, en de leerlingen uit de tuingroep van de VSO-afdeling onderhouden het perkje rondom het monument.
Het enthousiasme en de inzet van de kjnderen bleef niet onopgemerkt. Virgil van Donzel (13 jaar) van de Tarcisiusschool ontving in november 2012 een van de vijf Kinderlintjes van Nijmegen. Hij maakte maquettes en vliegtuigmodellen voor een expositie op school over de crash, vertelde veel aan zijn medeleerlingen en zorgde voor een oude jeep bij de onthulling.
Uitvoering van het monument
Het monument is uitgevoerd als een betonnen gedenksteen waarop twee natuurstenen plaquettes en een kleine metalen plaquette zijn aangebracht. Op de kleine metalen plaquette staat in het Engels: The New Zealand Ambassador to the Netherlands HE George Troup unveiled this monument on 6 October 2012.
Op de bovenste natuurstenen plaquette staat het embleem van het 175 Squadron van de Royal Air Force, een afbeelding van een Typhoon en de tekst over Ivan Cain. De tekst wordt weergegeven in het Nederlands en Engels. De Nederlandse tekst luidt:
- Getroffen door luchtafweergeschut boven Duitsland stortte de Nieuw-Zeelandse piloot
- Warrant Officer
- IVAN WILLIAM CAIN
- op 6 oktober 1944 hier neer met zijn Typhoon IB jachtvliegtuig. Door bewust dit, toen nog open, terrein te kiezen, bleven de omringende huizen met hun bewoners voor een verschrikkelijke ramp bespaard
- Helaas kwam hij hierbij om het leven. Hij was 20 jaar oud
- Hier herdenken we zijn heldhaftige daad
De onderste natuurstenen plaquette eert Bob Swertz, geboren Ekker, met de tekst:
- Ter herinnering aan het enige burgerslachtoffer dat hierbij is gevallen, de weduwe
- Elizabeth Frederika (Bob) Swertz-Ekker
- 1-6-1901 - 6-10-1944
- Zij liet drie dochters na
Toespraak Nick Lambrechtsen
Tijdens de onthulling houdt Nick Lambrechtsen, initiator van het monument, een toespraak.
- Excellentie George Troup, Nieuw-Zeelandse ambassadeur in Nederland, Edelachtbare burgemeester van Nijmegen, Drs Bruls, familieleden van de Ivan Cain familie en van de familie van de weduwe Elizabeth Swertz-Ekker, mijn vrouw en mijn eigen familie, leden van mijn comité “Cain Monument Campagne”, ooggetuigen van de crash, en in het bijzonder de directeur Hans Eisink en de staf van de Tarcisiusschool, wij zijn bijeengekomen om de twee slachtoffers hier te eren.
- Nu zal ik proberen om 7 jaren onderzoek in 5 minuten samen te persen.
- Warrant Officer Ivan William CAIN was een 20-jarige Nieuw-Zeelander toen hij neerstortte in zijn Typhoon vliegtuig, hier in Brakkenstein ten zuiden van Nijmegen, op 6 oktober 1944, en verongelukte “onder heldhaftige omstandigheden”. Hij was een deel van een verkenningsvlucht van de 175 RAF squadron over het gebied dat Arnhem-Kleef-Goch-Geldern omvatte, maar hij werd getroffen door Duits luchtafweergeschut gedurende een aanval op schepen op de Rijn in de buurt van Emmerich, net even in Duitsland zelf.
- Warrant Officier Ivan William CAIN is een van de talloze Nieuw-Zeelanders die omkwamen gedurende de 2e wereldoorlog en hun dienst in de RAF. Hij ligt begraven in het Jonkerbos War Cemetery, graf 17-C-3.
- Warrant Officier CAIN was geboren in Auckland op 23 november 1923, als zoon van William CAIN en Isabella Florence CAIN-HOLLOWAY. Hij ging naar een technische school die nu deel is van de Auckland Technische Hogeschool. Zijn grote hobby was het bouwen van vliegtuigmodellen. Toen hij 12 was, liet hij zijn model zien aan de beroemde Nieuw-Zeelandse aviatrice Jean Batten die net in Auckland was aangekomen van haar record vlucht Londen-Auckland in oktober 1936. Zij was “verbaasd hoe knap deze jongen zijn model had gemaakt; zeer gedetailleerd door nauwkeurige observaties” en ze zei “Deze jonge knaap schrijft in zijn brief aan mij dat hij een aviateur wil worden”. Hij werd door de Royal New Zealand Air Force in dienst genomen op 7 maart 1942.
- Warrant Officier CAIN had maar een zuster, Norma, en ik ben erg blij 4 van haar 5 kinderen te kunnen verwelkomen. Ze zijn speciaal helemaal van Nieuw-Zeeland hiernaartoe gevlogen om voor het eerst het graf van hun oom te zien, en natuurlijk om hier aanwezig te zijn.
- Maar u vraagt zich waarschijnlijk af: waarom heb ik dit voorval 7 jaar lang onderzocht om vandaag een monument te laten onthullen voor deze piloot? Ter verklaring: ik ben in Nederland geboren, en woonde gedurende de oorlog in Hees bij Nijmegen. Ik bezocht dit land weer eens in maart 2005 voor de crematieplechtigheid voor mijn moeder, Helena de Baat. Toen bezocht ik ook mijn halfbroer Ir Jos Lambrechtsen die mij een exemplaar van “De Vliegende Hollander” liet zien. Dit was een blaadje dat over bezet Nederland werd uitgeworpen door de geallieerden. Het bevatte een artikeltje over een Nieuw-Zeelandse Typhoon piloot “die het leven van honderden Nederlanders heeft gered door willens en wetens zijn vliegtuig op een open veld te pletter te laten vallen, om de mensenmenigte in de straten te besparen”. Hij spaarde hun leven maar offerde zijn eigen leven op. Ik woonde toen al 47jaren in Nieuw-Zeeland, en omdat ik een trotse Nieuw-Zeelander ben, was ik zeer gefascineerd door dit verhaal. Dat was vooral zo, omdat een Engelse Spitfire piloot bijna op ons huis in Hees bij Nijmegen neerstortte op 20 september 1944. Deze piloot verongelukte ook in het dorpje Hees waarbij 3 burgers ook omkwamen. Nu wilde ik weten wie deze Nieuw-Zeelandse piloot was en of zijn heldhaftigheid ooit was erkend.
- Na 7 jaren onderzoek waarin 5 ooggetuigen werden gevonden, en na het doorpluizen van dagboeken van plaatselijke paters van die periode, zijn de leden van mijn comité “Cain Monument Campagne” en ik tot de conclusie gekomen dat Cain inderdaad een held was en dat een monument hem zou vereren. Het zal het enige monument zijn tussen de meer dan 30 die in de gemeentekring van Nijmegen geplaatst zijn dat specifiek een Nieuw-Zeelander vereert. Dit monument zal ook de weduwe Mw Elizabeth Swertz-Ekker eren die een burgerslachtoffer is. Zij werd dodelijk getroffen toen Cain zijn raketten te laat afvuurde. Ze was zo erg verminkt dat haar 3 kinderen haar lichaam niet mochten zien. Maar ik begrijp dat 2 van de 3 dochters hier vandaag aanwezig zijn. Een speciaal welkom voor u beiden.
- Nu wil ik de talloze mensen bedanken die mij geholpen hebben met dit project, maar vooral de heer Arjen Kuiken die 4 van de 5 ooggetuigen opspoorde, en de heer Frans Peters en zijn collega’s van de Tarcisiusschool. Zonder hun bijzondere steun was deze dag nooit gekomen. Ik dank ook de burgemeester van Nijmegen, Drs. Hubert Bruls en zijn ambtenaren voor het tijdige verlenen van de toestemming voor het plaatsen van dit monument.
Toespraak Gien de Haan
Tijdens de onthulling van het monument houdt Gien de Haan-Swertz, tweede dochter van Bob Swertz, geboren Ekker, ook een toespraak.
- Lieve familie van Ivan Cain,
- Beste aanwezigen,
- Mijn naam is Gien de Haan. Ik ben 82 jaar. Ik ben de tweede dochter van Elizabeth Swertz-Ekker, onze moeder die we vandaag ook eren. Mijn oudste zus Katrien is er vandaag ook bij, maar onze jongste zus Liesbeth is er helaas niet bij. Haar gezondheid is te zwak.
- Ik ben erg dankbaar dat ik jullie mag toespreken. Deze herdenking brengt heel veel los bij ons. Maar het zijn positieve dingen, het zijn geen trieste gedachten. We denken weer terug aan onze moeder. Er komen weer herinneringen boven. Er worden weer verhalen verteld. Over onze mooie jeugd en dan die verschrikkelijke oorlog. Over hoe moedig onze moeder zich redde met drie kleine meisjes, nadat ze haar man had verloren aan het begin van de oorlog. Ze had het moeilijk maar ze redde zich goed, en ze maakte er het beste van. Ondanks alle tegenspoed. Zo was onze moeder.
- Misschien lijken wij wel op haar. Of misschien hebben we dat van haar meegekregen. Maar hoe dan ook; zo deden wij het ook na de oorlog. Iedereen had geleden en we keken niet achterom. We begonnen met een geheel nieuw leven. En nu kijken we toch weer even terug.
- Ik wilde graag iets persoonlijks zeggen tegen de familie Cain. Onze families zijn hier samen door een ongelukkig toeval. Jullie oom deed wat in zijn situatie het beste was. En hij heeft heel veel ergere dingen voorkomen door zijn bommen eerder te droppen. We hebben de ware toedracht nu pas gehoord. Maar zelfs zonder die wetenschap hebben we de piloot nooit iets aangerekend. We hebben nooit wrok gekoesterd. Het was een wrede wending van het lot waar niemand schuld had. Bij alle leed was er gelukkig EEN opluchting: zij is in ieder geval niet door vijandelijk vuur omgekomen.
- Ten slotte. We voelen ons blij en trots tegelijkertijd. Blijdschap omdat onze moeder weer even onder ons is. En trots omdat zij op zo’n mooie manier geëerd wordt.
- Ik dank u voor uw aandacht
Artikel in de Gelderlander over de onthulling van het monument
De Gelderlander publiceert op 8 oktober 2012 een artikel over de onthulling van het monument van de hand van Wim van de Louw.
Herkenning van wederzijds verdriet bij onthulling monument
NIJMEGEN - Op de kop af 68 jaar na het neerstorten van piloot Ivan William Cain en de dood van Elizabeth Swertz-Ekker, ontmoeten de nabestaanden elkaar in Nijmegen. Haar hele lange leven heeft ze getreurd om de dood van haar moeder. Gien de Haan- Swerz was 16 toen haar moeder werd geraakt door een vliegtuigbom.
"We hadden niet eens een graf om naartoe te gaan."
Pas een paar maanden geleden kwamen zij en haar twee zussen Liesbeth en Katrien erachter dat hun moeder per ongeluk gedood was door friendly fire, door een bom, afgegooid door een geallieerde bommenwerper. Om precies te zijn door Ivan William Cain.
Deze jonge piloot uit Nieuw Zeeland liet het leven bij een heldhaftige poging te voorkomen dat zijn door Duitsers kapot geschoten vliegtuig zou neerstorten op de Nijmeegse wijk Brakkenstein. Zijn opzet slaagde. Zijn bommen had hij afgegooid in een bos waarvan hij dacht dat er niemand liep. Maar daar liep dus Elizabeth Swertz, de moeder van Gien, Liesbeth en Katrien. Dat gebeurde op 6 oktober 1944 rond het middaguur. Nick Lambrechtsen, oud-Nijmegenaar en wonend in Nieuw-Zeeland, vond het wonderlijke en dramatische toeval uit. Hij bracht beide families bij elkaar.
En zo kon het gebeuren dat de nabestaanden van beide slachtoffers, én van Ivan Cain én van Elizabeth Swertz, elkaar afgelopen zaterdag voor het eerst zagen. Op de kop af 68 jaar na de dramatische gebeurtenissen, precies op de plek waar het was gebeurd.
Handen worden geschud, er zijn schuchtere, vriendelijke blikken. Er is de oogopslag van herkenning. Of minstens toch de herkenning van het wederzijdse verdriet. Maar die blikken zeggen ook: het is goed zo. "It's wonderful that we see each other", zegt Ivan Rock neef van de omgekomen piloot. Er wordt een monument onthuld, er zijn toespraken, de Last Post klinkt door Brakkenstein.
Dan meldt zich een bijzondere gast: Henk van Gemert. Een kleine, stoere man van 86. "Die piloot is in mijn armen gestorven", zegt Van Gemert, destijds 18 jaar. "Ik was met een kameraad aan het voetballen. Ik zag hem vallen, zijn parachute ging niet open. Ik ben naar hem toegerend. Hij zuchtte nog één keer. Toen stierf hij."
Leerlingen van de Tarcisiusschool uit Brakkenstein hebben een project gedraaid rond het neerstorten van het vliegtuig. Een leerling zei: 'Als die piloot zijn leven niet had opgeofferd was mijn oma er misschien niet meer geweest en ik dus ook niet.' Gien de Haan. "Zo is het wel. Het was tragisch dat mijn moeder gestorven is. Maar na 68 jaar is het goed te weten dat zij niet is gestorven door vijandelijk vuur."
NOTEN van de Familiewiki redactie;
- Gien de Haan was 14 ipv 16 jaar oud toen het gebeurde. Dat ze haar leven lang getreurd heeft is relatief.. Ze was namelijk niet iemand om bij de pakken neer te zitten en lang te treuren; ze keek altijd vooruit en heeft de gebeurtenis haar leven niet teveel laten beïnvloeden.
- Met de bom, afgegooid door een geallieerde bommenwerper wordt het raketprojectiel bedoeld, afgegooid door de geallieerde Typhoon.
Fotogalerij
De plaats van het monument is rood weergegeven. In blauw de looproute naar de plaats van de crash 20 meter verderop tegenover de Heyendaalseweg 255 in Nijmegen.
- 5217445 orig.jpg
Op de bovenste plaquette staat het embleem van het 175 Squadron van de Royal Air Force, een afbeelding van een Typhoon en de tekst over Ivan Cain.
De onderste plaquette ter ere van Elizabeth Swertz-Ekker.
Tableau met voorwerpen om de crash uit te beelden, gemaakt door leerlingen van aangrenzende Tarcisiusschool.
Nazaten Cain en Ekker ontmoeten elkaar voor een documentaire
Virgil van Donzel (13 jaar, links) van de Tarcisiusschool ontvangt een Kinderlintje van de burgemeester van Nijmegen wegens zijn inzet voor het monument voor de vliegenier Ivan Cain (november 2012).
Het graf van Ivan William Cain in de Jonkerbos War Cemetery te Nijmegen, nummer 17-C-3. De medaille en batch hangen er vanwege de activiteiten rond de onthulling van het monument.
