Haan de-Swertz

Uit FamilieWiki
Versie door Thomas (Overleg | bijdragen) op 6 jul 2016 om 17:00
Ga naar: navigatie, zoeken
Over Max de Haan, telg uit een oud geslacht, en zijn tweelingbroer Cas, een half uur eerder geboren, en dus de familiezaak overnemend. Het couveusekindje groeit uit tot een pientere sportieveling, maar loopt TBC op tijdens deportatie in Duitsland waarna zijn long moet worden verwijderen. Hoe hij na de oorlog in de textiel gaat en internationaal zakenman wordt. Over Gien Swertz, dochter van Elizabeth Frederika (Bob) Ekker die -wees geworden op haar 14e- snel de verpleging ingaat om op eigen benen te staan. Hoe ze Max de Haan tegenkomt in zijn ziekenbed in sanatorium Dekkerswald, die zich vermaakt door hoorspelen te schrijven zoals Moord in de Röntgen. En dan het Spaanse avontuur van Gien en Max in het dan nog Franquistische Madrid, waar Gien een gezin met 5 kinderen bestiert en gasten en familie ontvangt. Over Max die na terugkomst in Nederland cactussen kweekt, speleoloog wordt en naar Santiago de Compostela loopt, zelfs een paar keer.


Deze pagina beschrijft Regina Elisabeth (Gien) Swertz (1930), haar echtgenoot Marcus Jacobus Caspar Maria (Max) de Haan (1920), hun huwelijk en hun gezin.

Bestand:Haan swertz comillas v2.jpg
Gien Swertz en Max de Haan in Comillas, Spanje (ca. 1973). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

Inhoud

Gien Swertz

Gien Swertz op ca. 20-jarige leeftijd (ca. 1950). Foto: privé-archief I. A. de Haan, Eindhoven.

Regina Elisabeth (Gien) Swertz is de dochter van Elizabeth Frederika (Bob) Ekker (1901-1944) en Jan Swertz (1897-1941). Ze werd geboren op 1 maart 1930 in Den Haag en overleed op 7 april 2016 in Eindhoven.

Ze Huwt Max de Haan in 1954 en samen krijgen ze 5 kinderen. Na het overlijden van haar man in 2007 op 87-jarige leeftijd blijft Gien Swertz nog vijf jaar in hetzelfde huis wonen, Floralaan West 163 in Eindhoven. In 2012 wordt zij wegens dementie opgenomen in het verzorgingstehuis Passaat van de Archipel-keten in Woensel, Eindhoven. Zij overlijdt aldaar op 86-jarige leeftijd (2016). Haar as is verstrooid in het graf van haar man.

Haar jeugd in Den Haag en de periode rond de oorlog in Nijmegen en Groesbeek wordt beschreven vanaf de pagina Het gezin Swertz voor de oorlog. We pikken de draad hieronder weer op na de oorlog (1945) als ze 15 jaar oud is.

Dekkerswald

Na de oorlog is Gien wees en woont met haar zusjes Katrien en Liesbeth bij het gastgezin Lien en Theo Schaeffer in Nijmegen. Ze rondt de katholieke Middelbare Meisjesschool af in Mariënbosch, dat verbonden is aan een klooster en zich aan de rand van de stad Nijmegen bevindt op de hoek van de Groesbeekseweg en de Sophiaweg grenzend aan Heilig Landstichting.

Katrien en Gien gaan de verpleging in om snel op eigen benen te kunnen staan en onafhankelijk te worden. Het is niet Giens eerste keuze, maar studeren zit er niet in gegeven de barre omstandigheden en ze zitten zonder familie. Op die manier kan ze nog een tijd bij Katrien en Liesbeth blijven. Katrien en Gien blijven lang solidair samen, eerst in Dekkerswald en daarna in Den Haag bij het Westeinde ziekenhuis. Ook in Eindhoven in het Sint Joris ziekenhuis hebben ze samen gewerkt.

De dagorde van sanatorium Dekkerswald. Het bestond vooral uit gedwongen rust (ca. 1950)

Op haar 17/18e CHECK gaat ze werken in Dekkerswald. Daar werkt ook Guusje Kockelmans. Ze is betrokken bij de huisradio EWW (Elk Wat Wils) net als patiënt Max de Haan, die optreedt als Ome Keesje en teksten schrijft. Max is daar herstellende van tbc, die hij opgelopen heeft tijdens gedwongen tewerkstelling (Arbeitseinsatz) in Duitsland.

Bij het hoorspel Moord in de Röntgen van de hand van Max, blijven alle mensen gekluisterd aan bed, voor zover ze dat al niet zijn natuurlijk. Guusje, die een oogje op Max heeft, vraagt ook of Gien mee wil doen. Max en Gien ontmoeten elkaar in 1949, zij is pas 19 en hij 29. Ze zullen pas in 1950/1952 een verhouding krijgen en in 1954 trouwen.

Naar Den Haag en Eindhoven

Gien vertrekt in 1950/1951 CHECK na de opleiding in Dekkerswald naar Den Haag om daar in het Westeinde ziekenhuis te gaan werken.

Ze kan hier wel een volwaardig diploma verpleegkunde halen, wat niet mogelijk was in Dekkerswald, waar men wel de aantekening longen kon halen. In die tijd regeren de katholieke zusters in het Westeinde nog met ijzeren hand. Katrien herinnert zich dat Gien een keer per ongeluk een Mariabeeldje kapot gooit; Gien laat het beeld ongemerkt oplappen en terugzetten. Niemand die iets vermoedt.

Gien wordt soms gevraagd voor stervensbegeleiding; stervenden voelen zich bij haar gerust. Het Westeinde zit dan nog in centrum van Den Haag, te midden van cafés en hoertjes waarmee Gien en haar collega's goed kunnen opschieten. De Italiaanse ijszaak Florencia aan de Torenstraat is populair onder de verpleegsters. Deze in 1932 geopende zaak bestaat nog steeds.

Feest bij de Hanen. Vlnr; Sjef de Haan, Cas VI de Haan, Gien de Haan (geboren Swertz), Wim Vossen, Max de Haan (195?). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.
Feest bij de Hanen. Van links naar rechts: Katrien Swertz, Angeline Josephus Jitta (geboren de Haan), Gien de Haan (geboren Swertz), Liesbeth Feldhaus (geboren Swertz), Wies van der Sommen (geboren de Haan). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

Max de Haan blijft aandringen na de Dekkerswald-tijd, en bestookt haar in haar Haagse tijd. Ze herinnert zich dat Max vaak onverwachts op bezoek komt en niet goed weet wat hier nou van moest komen. Gien is op een gegeven moment toch voor hem gevallen en komt in 1952 CHECK naar Eindhoven om in het Sint Josef Ziekenhuis te gaan werken.

In de tijd dat Gien in het Westeinde werkt, komt zij regelmatig met de trein naar Eindhoven. De vader van Max haalt haar dan wel eens op bij het Station. Gien vindt het bijzonder dat vader Cas dan onderweg naar de Kerkstraat 7, waar het ouderlijk huis staat, nog allerlei zaken doet in de stad.

Als er sprake is van een verhouding gaat Gien in het Sint Josef Ziekenhuis in Eindhoven werken. Ze woont in een verpleegstersflat aan de Aalsterweg. Ze haalt haar volledige diploma verpleegkunde uiteindelijk 29 oktober 1953, maar zal daar niet lang profijt van hebben. Als ze trouwt en naar eerste kind zal krijgen volgt ontslag. Dat is normaal in die tijd; ze moet nu immers voor de huishouding en haar kinderen gaan zorgen.

Max de Haan

Angelina de Haan -Waterreus met haar tweeling Max (links) en Cas (1920). Foto: privé-archief M. de Haan, Geldrop.
Max de Haan, ca 80 jaar oud. Foto: M. Dekkers, Eindhoven

Marcus Jacobus Caspar Maria (Max) de Haan wordt op 28 januari 1920 in Eindhoven geboren als tweede van een tweeling; de eerste kinderen van Caspar Joseph Marie (Cas VI) de Haan en Adriana Josephina Maria (Lina) Waterreus. Hij is geboren in de Prins Hendrikstraat te Eindhoven. Max de Haan overlijdt 24 mei 2007 op 87-jarige leeftijd als gevolg van longfalen.

Max de Haan is begraven op het Sint Catharinakerkhof in Eindhoven. Op zijn verzoek bij leven zijn de stoffelijke resten van zijn grootvader Marcus Cornelius Josephus Waterreus in zijn graf bijgelegd. Zijn broer Jos de Haan vermeldt daarover:

De grafresten van zijn grootvader Marcus Waterreus, met wie hij altijd een zeer sterke band heeft gehad en die in 1939 op het St. Catharinakerkhof begraven werd, zijn vóór 24 mei 2007 opgegraven en bijgezet in het nieuwe graf voor Max de Haan. Hij is begraven met zijn vertrouwde Jakobsschelp bij zich.
Max de Haan in zijn wieg (1920). Foto: privé-archief I. A.de Haan, Eindhoven.

Zijn persoonlijke levensverhaal wordt hieronder opgetekend. Zijn loopbaan wordt beschreven op de pagina Haan de, Max - loopbaan.

Max de Haan komt uit een oude Eindhovense familie. Zijn vader heeft een schildersbedrijf dat al CHECK jaren in goede traditie van vader op oudste zoon overgaat, steevast Caspar genoemd. Zijn broer Cas is een half uur ouder en dus voorbestemd het familiebedrijf over te nemen.

Nadat Cas geboren is, denkt de arts de klus geklaard te hebben. Angelina Waterreus blijft echter wat voelen, maar de arts verzekert haar dat er toch echt niets meer zit. Als Max uiteindelijk na een half uur wordt geboren laat hij zich ontvallen; dat zal altijd een min menneke blijven. Ook op dat punt zal de arts ernaast zitten. Max moet eerst naar een couveuse.

Max' jeugd

Eindexamenklas Gymnasium Augustinianum. Max de Haan zit tweede rij eerste van rechts (1938).Foto: Eindhoven in beeld.

Max volgt de lagere school aan de Gagelstraat in Eindhoven. Over zijn vroege jeugd noteert zijn broer Jos de Haan het volgende:

In de parochiekerk van pastoor Pulskens in de Gagelstraat (later museum Kempenland) hadden Max en zijn broer Cas een zeer korte zangcarriere wegens tekort aan zangkwaliteiten, hetgeen bleek in een Kerstnacht toen ze moesten zingen "Oh, mijn zoet aanvallig wichtken".
In zijn jongensjaren was Max misdienaar in de Catharinakerk. De kerk was toegankelijk door vanuit de tuin van het ouderlijk huis op kerkstraat 7 over een muurtje te klimmen. Vanwege de verdiensten werd echter de voorkeur gegeven om in de synagoge te dienen, die schuin tegenover Kerkstraat 7 was gelegen; dat was altijd op Sabbat, dan mochten de Joodse belijders niet werken.
Hockeyteam van Oranje Zwart in Eindhoven. Max de Haan (20) staat tweede links, zijn tweelingbroer Cas gehurkt rechts (1940).


In 1932 gaat Max naar het gymnasium bij het Augustinianum, waar dr. C. Terhaar rector is. Tijdens de middelbare schoolperiode gaat hij op fietsvakanties met zijn broer Cas en verblijft in Nederlandse en Belgische jeugdherbergen. In België is de familie graag, zoals in la Roche (1937).

Max is actief in sport. Op zijn 16e wordt hij kampioen Meerkamp op het Gymnasium, en ontmoet in hetzelfde jaar Amerikaans schaakkampioen Reuben Fine in Amsterdam; waartegen hij remise haalt in een simultaan (12). Op zijn 17e is hij captain tijdens een voetbalwedstrijd tussen het Gym en de HBS. Het wordt historisch omdat het Gym nu eens wel wint (2-1). Ook is hij jarenlang lid en later ook bestuurslid van Hockeyclub Oranje Zwart.

Max de Haan maakt op ca. 19-jarige leeftijd een dubbelfoto (ca. 1939). Foto: privé-archief. Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

In 1938 haalt hij zijn eindexamen Gymnasium ß en die zomer gaat hij te fiets met broer Cas, Harrie de Bont, Ben Notten, Sjef Stalpers en André van Hapert naar Luxemburg. Cas en hij rijden in één dag terug.

Na zijn diploma gaat Max economie studeren aan de Katholieke Economische Hogeschool te Tilburg. Hij heeft voorkeur voor medicijnen of een betavak, maar vanwege de economische crisis gaat hij met een studievoorschot als spoorstudent naar Tilburg; er is thuis namelijk geen geld voor kostgeld verder weg. Zijn broers Jos en Kees zullen later wel in Delft architectuur studeren. De oorlog gooit anderhalf jaar later roet in het eten, maar hij behaalt desondanks en later dan gewild zijn kandidaatsexamen bedrijfseconomie in 1941.

De oorlog en deportatie

Eind 1939 moet Max in militaire dienst. Bij het uitbreken van de Tweede wereldoorlog wordt hij op 3 mei 1940 overgeplaatst van de Kromhoutkazerne in Tilburg naar de Sportlaan in Den Haag. Hij patrouilleert in het Zuiderpark en maakt op 5 mei gevechten mee op Ockenburg, waar Duitse Junkers met sleepvliegtuigen zijn geland. Het is allemaal van korte duur.

In zijn bataljon sneuvelt een zekere Marinus de Haan, en per vergissing wordt zijn dood (M. de Haan) tot hun grote schrik naar Max' huis doorgegeven. Na het bombardement van Rotterdam volgt spoedig de capitulatie en militairen krijgen groot verlof.

Foto genomen tijdens het bombardement in 1942 door Jos de Haan, broer van Max , van het gebied achter het ouderlijk huis, Kerkstraat 7. Foto: privé-archief J. A. M. de Haan, Eindhoven.

Op 6 december 1942 wordt Eindhoven gebombardeerd door het 21e Squadron van de RAF; de Philipsfabrieken zijn het doelwit, maar ook de Demer wordt verwoest. 136 mensen komen om. Panden rond het ouderlijk huis in de Kerkstraat 7 en de aangrenzende Catharinakerk worden beschadigd. Max de Haan speelt op dat moment hockey in Schijndel. Eindhoven wordt daags voor bevrijding, op 19 september 1944 ook gebombardeerd.

In 1942 en 1943 volgt verdere studie in Tilburg totdat de Duitsers de studenten dwingen een loyaliteitsverklaring te tekenen. Zoals zovelen weigert Max dit, waarna hij verplicht wordt tot tewerkstelling (Arbeitseinsatz) in Duitsland. Daar is geen ontkomen aan. Onderduiken zou funeste gevolgen hebben voor het bedrijf van zijn vader en hun grote gezin.

Adolf Hitler legt op 26 mei 1938 de eerste steen van de Volkswagenfabrieken in KDF-Stadt (Kraft Durch Freude), dat tegenwoordig Wolfsburg heet. Max de Haan wordt er vijf jaar later tewerkgesteld.

Deportatie volgt met zijn goede vriend Harrie de Bont. Via kamp Ommen, Erica, de Herman Göhring-Werke in Braunschweig en Watenstedt wordt hij uiteindelijk in mei 1943 tewerkgesteld als arbeider in de Volkswagenfabrieken in KDF-Stadt (Kraft Durch Freude), dat tegenwoordig Wolfsburg heet. Wolfsburg ligt op 90 km afstand van Hannover richting Berlijn, net vóór de voormalige grens met Oost-Duitsland.

Via zijn broer Jos de Haan zijn de volgende anedotes overgeleverd.

Max smokkelde valse paspoorten, afkomstig van o.a. G. Hanebrink, student economie in Tilburg t.b.v. Gerrit Daaldrop, Joost Margry en hemzelf. Via de heer Bannenberg, directeur van melkfabriek St. Jozef, kreeg hij via Herr Weber (die de inhoud natuurlijk niet kende), hoofd van de Sicherheitspolizei, in Wolfsburg pakjes, o.a. een simpel Kodak-boxje en drie filmpjes, waarmee hij ca 80 unieke foto's heeft kunnen maken.
Nederlandse arbeiders tijdens het middagmaal, Machinefabriek Dresden, niet gerelateerd aan verhaal Max de Haan (foto 1944)


Hoewel de Duitsers hun broedervolk relatief beter behandelen dan andere tewerkgestelden, zijn de omstandigheden bar; eenvoudige barakken, ongedierte en lange werktijden. De maaltijden zijn eenzijdig en karig, vaak alleen soep van aardappelschillen, soms verschimmeld. Ondanks dat maakt Max er het beste van. Hij krijgt een romance met een Sovjet-meisje dat hem Russisch bijbrengt.

Zilveren bruiloft van Max' ouders op 4 februari 1944. Max mag daarvoor uit het arbeidskamp tijdelijk terug; zijn vriend Harrie de Bont staat voor hem borg. Amper 2,5 weken na terugkomst maakt Max het bombardement van Braunschweig mee en redt zijn leven met een knijpkat (linksboven: Jos en Max de Haan). Foto: Eindhoven in beeld.

Voor de zilveren bruiloft van zijn ouders op 4 februari 1944 mag hij tijdelijk terug. Zijn vriend Harrie de Bont staat voor hem borg. Na terugkeer maakt hij tussen 20 en 25 februari het bombardement van Braunschweig mee in het kader van de geallieerde operatie Big Week. In de Oelschlägerstraße wordt zijn leven gered door een knijpkat (verhaal NTB). Op D-day (6 juni 1944) krijgen hij en anderen een aframmeling van de Duitsers in het Straflager en in augustus moet hij werken om de gehavende spoorwegen in Dollbergen te repareren, 60 km ten Oosten van Wolfsburg bij.

In juli 1944 stellen zijn familie en vrienden een ludieke oorkonde op (zie foto) om Max een hart onder de riem te steken. Ze beloven Max plechtig iedere dag een brief te schrijven. Max' vriend Harrie de Bont wordt gespeld als Harry.

Oorkonde; familie en vrienden beloven plechtig om Max in ballingschap iedere dag een brief te schrijven (juli 1944). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.
Bestand:Bombardement catharinakerk eindhoven 1944.jpg
Eindhoven na het bombardement in 1944. Links achter de afgebeelde Catharinakerk loopt de Kerkstraat met het ouderlijk huis van Max de Haan.
Allen die hier onder staan te lezen beloven plechtig om aan hunner broeder (bloedverwant evennaaste) Max de Haan en aan zijn mede-dolenden makker Harry de Bont, zo zij ook dezen kennen op den datum waarop hunnen namen te vinden zijn enen brief te schrijven ...
... met de scandaleuze, amoureuze of periculeuze avonturen welke zij ter stede Eindhoven beleefden, alsook de zotternijen te vermelden waarvan zij getuige waren, dit tot opbeuring in de ballingschap welke zij zo node moeten doorstaan.
Gegeven te Eindhoven op den 27ste juli 1944

In januari 1945 wordt hij overgeplaatst naar Lembke, net boven Wolfsburg. Rond de nakende bevrijding door het negende Amerikaanse leger is het één grote chaos in de kampen.

Nu er geen gezag meer is ziet Max zijn kans schoon en loopt op 1 mei 1945 de dertien kilometer terug naar Wolfsburg waar zijn makkers nog zitten. Duitsers proberen in hun vlucht nog documenten te verbranden, maar Max weet een waardevolle lijst te redden uit de bureaus van de kampbewaarders.

Zijn broer Jos de Haan vertelt daarover de volgende anekdote.

Enkele maanden vóór het einde der oorlog zag Max kans uit een Duits bureau de complete lijst met nummers en andere gegevens van de 249 Nederlandse studenten te ontfutselen, welke lijst in 1999 waardevol bleek te zijn i.v.m. de herstelbetalingen door de Volkswagenfabriek van 10.000 DM per nog levende tewerkgestelden. Later zal Max (begin 1990) o.g.v. de WUBO een uitkering wegens oorlogsletsel ontvangen: Fl. 300,-- per maand.

Op 5 mei 1945 liften Max en alle zieke Nederlanders op een open goederentrein naar Brunssum, waar ze bij aankomst medical clearance moeten ondergaan. Hij blijkt besmet te zijn met tuberculose (TB). Daarna reizen Max en zijn maatje Harrie de Bont in een laadbak mee naar Eindhoven. Thuis volgt hij een kuur tegen de TB en herstelt, tijdelijk blijkt later.

Foto van Cartier-Bresson met vriend Dirk

Bekende foto van fotograaf Henri Cartier-Bresson uit WOII. De man aan de tafel is Dirk van der Velden, goede vriend en lange tijd buurman van Max de Haan (foto 1945).

Tijdens de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog brengt Max' latere buurman en dikke vriend Dirk van der Velden ook een tijd door in Duitsland. Max en Dirk zullen elkaar pas in de jaren 70 van de vorige eeuw leren kennen als ze naast elkaar wonen in Eindhoven. Dirk van der Velden heeft 30 jaar lang een praktijk als gynaecoloog aan huis.

Van de bekende fotograaf Henri Cartier-Bresson bestaat een foto, op deze pagina afgebeeld, die in 1945 gemaakt is in doorgangskamp Dessau. Er wordt een verraadster onder handen genomen terwijl een jongeman aan een tafel aantekeningen maakt. Pas in de jaren 80 van de vorige eeuw ontdekt men dat de man aan het bureau Dirk van der Velden is.

Student geneeskunde Dirk van der Velden weigert in 1943 de loyaliteitsverklaring te ondertekenen, en wordt tewerkgesteld in een Duits ziekenhuis in Potsdam. Als de Russen oprukken vlucht hij op de fiets naar Dessau, waar de Amerikanen zitten. De Russen worden namelijk gevreesd om hun wreedheden. Bij Dessau vertelt hij een Amerikaanse soldaat dat zijn opa Amerikaan is, en mag doorlopen.

Omdat hij zijn talen spreekt wordt hij, als 22-jarige student, benoemd tot commandant van het Amerikaanse doorgangskamp in Dessau, dat onderdak biedt aan tewerkgestelden uit Nederland, Frankrijk, België en Denemarken. Zijn functie is om hen te verdelen over de treinen naar huis. Als hij zijn werk doet wordt hij abrupt geconfronteerd met de ontmaskering uit het publiek van een Belgische vrouw, een Gestapo-informant, die ongezien weg wil komen. In zijn herinnering;

De een na de ander kwam vóór mij staan, met een identificatiebewijs. Toen die ene vrouw vóór me stond, zei iemand uit het publiek opeens: ‘Báh. Jij bent een smerige Gestapo-agente.
Bestand:Cartier Bresson gandhi.jpg
Een van de bekendste fotoseries van Henri Cartier-Bresson gaat over Gandhi; zijn leven en zijn latere begrafenis.

Hij is zich er niet bewust van dat hij gefotografeerd wordt door Cartier-Bresson. Nog steeds wordt de foto in catalogi verkeerd (over)geïnterpreteerd. De jongeman zou een onpartijdige rechter zijn die recht spreekt bij een dispuut, vandaar zijn neutrale houding met pen in de hand. De foto is er eentje uit een serie. Op de volgende foto's is te zien hoe de vrouw wordt beschimpt en afgerammeld.

In februari van 1988 bezoeken Max en Dirk de inmiddels 80-jarige Henri Cartier-Bresson in Parijs.

Hoop en ziekte na de oorlog

Bestand:CANNES 1947 v3.jpg
Max de Haan (wit overhemd) met zijn vader (stoel) in Cannes 1947. Foto: privé-archief J. A. M. de Haan, Eindhoven.

Na de bevrijding breekt een nieuwe en hoopvolle tijd aan. Max doet mee aan een Franse-Alpenrally met Janus van de Kamp en maakt vele leuke tripjes. Met broer Jos reist hij af naar Meina, Alassio Venetie, met Marcel Matthé vertoeft hij in les Sables d'Olonnes en met Frans van der Meulen gaat hij naar Parijs. Ondertussen rondt hij in 1948 zijn doctoraal bedrijfseconomie af in Tilburg, waarna hij 9 maanden directie-assistent wordt bij de Velasques sigarenfabriek Meerveldhoven.

In 1949 treedt recidive op van zijn tbc. Hij is eerder dat jaar nog bij een voetbalwedstrijd geweest van de toen succesvolle Noordfranse club lris club Lambersart. Er volgt opname en hij moet herstellen in sanatorium Dekkerswald in Groesbeek. Hij ligt er van 1949 tot 1950 en ontmoet Gien Swertz, waar hij pas later een verhouding mee zal krijgen en trouwen. Deze kennismaking wordt beschreven op de pagina Dekkerswald.

Zijn longen zijn dermate aangetast dat 3/4 van zijn (linker of rechter CHECK) long chirurgisch verwijderd wordt. Dit is een ingrijpende operatie waar zijn lichaam vanaf zijn buik achterlangs naar hoog in zijn rug opengesneden en opengeklapt wordt. Op het litteken dat hij zijn leven met zich meedraagt zou Boris Karloff als monster van Frankenstein jaloers geweest zijn.

Wim Maas is lange tijd zijn vaste kamergenoot. Met hem spreekt hij af dat zij, eenmaal genezen, uit dankbaarheid naar Lourdes gaan. In 1975, vijfentwintig jaar later, maken ze samen deze reis. In Dekkerswald maakt hij twee vrienden voor het leven; Jan ten Bosch, en Frits de Waard. Jan ten Bosch is striptekenaar en zal later de drie geboortekaartjes van Max' eerste drie kinderen illustreren.

Na Dekkerswald reist hij met zijn maat Frans van der Meulen in 1950 af naar Rome, Meta di Sorrento en Capri (ook met Harry Kooymans) en in 1951 bezoekt hij de Bayeuxralleye mee (ook met Wim Wich). In 1953 is hij aanwezig bij de afstudeerborrel van zijn broer Jos in Delft met zijn vader en Oom Sjef. Na zijn studie bouwkunde wordt Jos architect. Een jaar eerder (1952) heeft Jos zich verloofd met Paula in Boshek/Breda,

Tweelingbroer Cas

Schilderij van Caspar (Cas VII) de Haan. Peer van de Molengraft, die meer Hanen heeft geportretteerd, maakt het in 1980, als Cas 60 jaar oud is.

Een half uurtje kan veel uitmaken in een leven. Als Caspar Antonius Josephus Maria (Cas VII) de Haan (1920) als eerste van de tweeling Cas en Max ter wereld komt is zijn lot bezegeld. Het bepaalt niet alleen zijn naam, maar ook zijn professionele toekomst. Hij is voorbestemd het familiebedrijf uit 1749 over te nemen, een traditie waarmee zijn voorvader Gasparus Tournoij (Jasper II) de Haen zes generaties geleden begonnen is. Cas de Haan overlijdt in 1992, 71 jaar oud.

Zevende generatie Caspar de Haan huwt tweemaal. Met zijn eerste vrouw Josephina Maria Francisca (Fien) Vernimmen (1919 - 1983) krijgt hij zes kinderen, waaronder zijn opvolger Caspar Maria (Cas VIII) de Haan (1949). In 1970 huwt hij zijn tweede vrouw Marie Berendina (Marijke) Ploegsma (1941), waarmee hij nog twee kinderen krijgt.

Cas wordt door zijn tweelingbroer Max in december 1966 uitgenodigd om naar Madrid te komen, waar hij met zijn gezin leeft. Cas kan dat wel gebruiken; zijn vrouw Fien is wegens haar zwakke geestelijke gesteldheid opgenomen, terwijl hij tegelijkertijd een groot gezin en een drukke baan heeft. In Madrid leert hij de 20 jaar jongere Marijke Ploegsma kennen. Marijke heeft Spaans gestudeerd in Utrecht en is door Max aangenomen in zijn bedrijf Suwide Española. Zo kan ze haar Spaans goed oefenen en in haar onderhoud voorzien.

Marijke en Cas treffen elkaar op een huisfeest ter ere van het 12,5-jarige huwelijk van Max en Gien. Ook Max' schoonzus Katrien Swertz en broer Harrie de Haan zijn aanwezig. Het klikt tussen de twee. Marij neemt hem de volgende dagen op sleeptouw en laat hem het echte Madrid zien, zowel overdag en 's nachts.

Vier generaties Caspar de Haan. In het schilderij in het midden Caspar Antonius Josephus Maria (Cas VII) de Haan (1920, tweelingbroer van Max de Haan. In levenden lijve zijn nazaten, vlnr: Caspar Franciscus Maria (Cas IX) de Haan (1977), Caspar Johannes Maria (Cas X) de Haan (2009), en Caspar Maria (Cas VIII) de Haan (1949). Rechts op de achtergrond een schilderij van voorvader Caspar Franciscus (Cas V) de Haan (1851).

Ze worden verliefd en Cas verlengt zijn tripje. Drie jaar later (1970) trouwen ze en wonen op de Geldropseweg in Eindhoven. Ze komt in het al bestaande grote gezin van Cas terecht en wordt in één klap moeder van 6 kinderen.

Het bedrijf leeft voort ...

Cas VIII gaat na zijn studie, rond het einde van de Tweede Wereldoorlog, in de zaak werken en maakt de hele wederopbouw mee. Pas in 1958, als hij 38 jaar oud is, mag hij directeur worden van zijn vader

Hij moderniseert het bedrijf en verhuist in 1969 uit de binnenstad naar een nieuw bedrijfspand in industriegebied De Hurk. Hij breidt de activiteiten uit met een spuit- en moffelbedrijf, dat zijn opvolger Cas VIII tot een winstgevende onderneming weet te maken.

Het huidige logo van het bedrijf (2016)

Onder de huidige directeur, inmiddels de tiende generatie Cas, is het bedrijf Caspar de Haan omgevormd tot een multidisciplinair vastgoedonderhoudsbedrijf. In 2012 verschijnt in het Eindhovense blad FRITS dit artikel over het dan inmiddels 265 jaar oude familiebedrijf. Het motto onderhoud voor de volgende generatie past goed bij zowel de bedrijfsactiviteiten als de filosofie van het familiebedrijf zelf.

Trouwen en een gezin stichten in Helmond

Het jonge gezin de Haan in Helmond; vlnr Marc, Gien, Thomas, Max en Eric (ca. 1959). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

Max en Gien verloven zich officieel op 28 September 1952. In dat jaar gaan ze in augustus op vakantie naar Parijs, en in 1953 naar Kufstein, waar Ad van Bergeyk en Nico Steens hen vergezellen. Max en Gien trouwen in 1954 in Eindhoven en geven een diner in 'de Wildeman' aan de markt in Eindhoven. Ze krijgen vijf kinderen:

  1. Marcus Joannes Maria (Marc) de Haan (1955, Stiphout)
  2. Eric Caspar Maria de Haan (1956, Helmond)
  3. Thomas Silvester Maria de Haan (1957, Helmond)
  4. Joannes Christoffel Maria (Hans) de Haan (1962, Helmond)
  5. Isabel Angelina de Haan (1965, Madrid)

Max en Gien betrekken na hun trouwen een huis in Stiphout aan de straat Tivoli. Het is klein, voornamelijk uit hout opgetrokken en ligt midden in het bos. Hier wordt hun eerste kind Marc geboren.

Marc, Hans, Eric en Thomas de Haan in Helmond (1963). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

Marc schreeuwt als baby zo langdurig dat de dokter wordt ingeroepen. Als de dokter Gien verzekert dat alles in orde is maar dat de baby waarschijnlijk teveel energie heeft, wordt de wieg met de huilende Marc gewoon verder het bos in gelegd om niet te storen. Marc groeit uit tot de sterkste van de kinderen.

De volgende drie, Eric, Thomas en Hans worden in Helmond geboren, nadat het jonge gezin daar in 1955 een groter en echt bakstenen huis gaat bewonen aan de Dr. Schaepmanplanstoen 2. Isabel wordt geboren als het gezin is verhuisd naar Spanje.

Anekdotes over het gezin staat op de pagina De Haan-Swertz anekdotes.

Zeven jaar in Spanje

Bestand:Familie rodr marin trap 600 01 blue 01 - Version 2.jpg
Het gezin de Haan in Madrid; met de klok mee; Max, Hans, Gien, Thomas, Marc, Eric. In het midden Isabel (ca. 1968). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

Na een wild afscheidsfeest (december 1963) in het huis aan de Schaepmanplantsoen 2 in Eindhoven, verhuist het jonge gezin in januari 1964 naar Madrid. Max zal daar de fabriek Suwide Española opzetten voor het Helmondse textielbedrijf Hatéma. Het gezin blijft 7 jaar in Madrid wonen. Het eerste huisje (calle Marques de Valdecillas) is te klein en wordt al na enkele maanden (april 1964) verruild voor calle Rodriguez Marin 60, ook in de wijk Cruz del Rayo, vlak bij het voetbalstadion Bernabéu van Real Madrid CF. Ze blijven daar wonen totdat ze terugkeren naar Nederland.

De familie heeft altijd met plezier teruggekeken naar de Spaanse tijd. Max en Gien zagen het als een geslaagd avontuur; Spanje was begin jaren 60 van de vorige eeuw nog erg afgesloten en niet te vergelijken met het verwesterde en in de EU geïntegreerde Spanje van tegenwoordig. Een aantal anekdotes over het gezin in Madrid staat op de pagina De Haan-Swertz anekdotes.

De keuze om naar Spanje te gaan wordt bekritiseerd door enkele vrienden. Men herinnert zich nog goed dat Nederlanders meegevochten hebben aan Republikeinse zijde in de nadagen van de Spaanse burgeroorlog in 1939. De harde repressie van na de burgeroorlog is voorbij, maar Spanje is nog steeds een dictatuur onder leiding van Franco el Generalisimo.

Er zijn politieke gevangenen, de communistische partij is verboden. Het Baskenland en andere regio's zoals Catalunya staan onder sterk centraal gezag van Madrid en hun locale talen worden onderdrukt. Eind jaren zestig komt er voorzichtig oppositie op gang en permitteert de pers zich kritische stapjes.

Als Franco weer de zoveelste toespraak houdt op tv, doen Thomas en Eric hem na op het balkon van hun huis voor de straat. Franco's kenmerkende hese stem en houten gebaren zijn duidelijk voor de (gelukkig weinige) passanten.

Geboorte van Isabel

Gien de Haan (geboren Swertz) (35) met Isabel de Haan (1) in de tuin van hun woning in Spanje (1966). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.
Gien de Haan (geboren Swertz) (ca. 36) en Max de Haan (ca. 46) in hun huis in Madrid (ca. 1967). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

In 1965 wordt in Madrid Isabel geboren; het vijfde kind en enige meisje. Ondanks Max’ angst dat Isabel op Hitlers geboortedag zou worden geboren (20 april), geschiedt aldus. Zij wordt geboren in het British American Hospital. Gezien haar eerdere ervaring met gezwinde bevallingen weet Gien dat het wel eens heel snel zal kunnen gaan. Bij aankomst in het ziekenhuis duwt ze dan ook mee achter haar eigen (lege) brancard, tot grote verbazing van het personeel dat het door de drukte pas in de kraamruimte doorheeft.

Max de Haan, die eindelijk zijn lang gekoesterde droom van een dochter ziet uitkomen verwoordt het zo:

De geboorte van Isabel was aanleiding tot een onbeschrijfelijke en zelfs bandeloze vreugde in het gezin. Na vier jongens eindelijk een meisje! Om dat waar te kunnen maken was er van tevoren veel werk verricht.
Niet alle theorieën om een meisje te verwekken bleken te kloppen. Zelfs de adviezen van de Saturday Evening Post onder de titel “How to choose the sex of your child” bleken, ook al eerder, niet tot het gewenste resultaat te leiden. Evenmin als de stand van Orion, de maan en de sterren, en de stelling dat de man bij de verwekking hevig vermoeid of bezopen moest zijn.
Ik mocht maar één keer per dag eventjes op bezoek in het ziekenhuis, waar degelijke en strenge Amerikaanse matrones de dienst uitmaakten. Om de tijd te doden en mijn blijdschap te vieren ben ik met een vriend des huizes, Luis Montalvo zo nu en dan een borreltje gaan drinken, nou ja, zo ongeveer drie dagen en nachten aan één stuk.

Het Madrileens leven

Max en Gien bouwen met de kinderen een bestaan op in Madrid. Ze trekken met mensen op van de Nederlandse kolonie, maar maken ook goede vrienden met Spanjaarden.

Naast huisvriend Luis Montalvo raakt Pastoor Jesus Maria Paton van de aangrenzende Katholieke kerk Santa Gema bevriend met de familie. Hij doopt Isabel en doet de communies van Thomas en CHECK . Paton treedt later uit de kerk en schrijft maatschappelijk geëngageerde schoolboeken over religie. Hij trouwt met Maria Jesus, die dezelfde voornamen van haar man Jesus Maria draagt, maar dan omgekeerd. Beiden komen in 198? CHECK op bezoek naar Eindhoven en Delft.

De warmte ontvluchten

Het jonge gezin ontvlucht de lange hete zomers van Madrid, waar het 35 tot 40 graden wordt. Vanuit Madrid ligt de kust overal even ver vandaan, reden om elk jaar iets anders uit te proberen. Ook voordat het gezin naar Spanje verhuist is al ervaring opgedaan aan de Spaanse kust, ver voor het massatoerisme dat in de jaren 70 opkomt. De zomers van 1960 en 1961 worden in Rosas, ten noorden van Barcelona, doorgebracht, de eerste Spaanse zomer van 1964 bij Playa America onder Vigo, 1965 in Santa Pola onder Alicante, 1966 wederom in Rosas, 1967 in Culleras onder Valencia, 1969 in Laredo, bij Santander, en 1970 bij Zarauz bij San Sebastian.

Ook de bergen leveren verkoeling. Het gezin ontdekt in 1964 een klein pension in de Sierra de Gredos, 170 km ten westen van Madrid. Hostal Almanzor wordt gerund door het echtpaar ?? en ??. Water wordt uit een bron gehaald en het licht valt geregeld uit. De toevoer van electriciteit wordt gelukkig niet onderbroken in de vroege nacht van 20 op 21 juli 1969, als Niel Armstrong van Apollo 11 zijn eerste stap op de maan zet. Alle lichten zijn gedoofd en iedereen is gekluisterd rond een kleine zwart-wit televisieschermpje met veel ruis en sneeuw.

In hostal Almanzor wordt kennis gemaakt met het al oudere echtpaar Don Pepe en Doña Esperanzita, en haar broer Hermenelgildo. Ze zijn zo klein van stuk dat ze op een stoel gaan staan om de kinderen kunnen omhelzen, als die eenmaal groter zijn.

Terug in Nederland

Max en Gien bij hun 25-jarige huwelijksfeest (1979). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

Gien en Max keren in 1970 terug naar Nederland, mede om de kinderen een goede middelbareschoolopleiding te kunnen geven. De oudste zoon Marc is eerder in 1968 teruggegaan als hij de lagere school afrondt. Hij gaat intern op kostschool Eikenburg. Eric volgt in 1969. Als de rest van de familie terugkeert betrekken ze een huis aan de Floralaan West 163 in Eindhoven, dat 42 jaar bewoond blijft. Max wordt groepsdirecteur bij Gamma Holding en daarna directeur van de kousenfabriek Jansen de Wit

Op 29 juni 1979 vieren Max en Gien hun 25-jarige bruiloft met de hele familie. Hun 50-jarig huwelijk wordt gevierd op DATUM in PLAATS. De kinderen voeren een komische act op in de geest van Farce Majeur.

Max de Haan overlijdt 24 mei 2007 op 87-jarige leeftijd als gevolg van longfalen. Gien de Haan (geboren Swertz) blijft nog vijf jaar in hetzelfde huis wonen, Floralaan West 163 in Eindhoven, totdat zij in 2012 wegens dementie opgenomen wordt in het verzorgingstehuis Passaat van de Archipel-keten in Woensel. Zij overlijdt op 86-jarige leeftijd.

Passie voor cactussen en fossielen

vlnr Thomas, Eric en Marc de Haan in het grottencomplex Ojo Guarena in Spanje (ca 1972). Foto: privé-archief T. de Haan, Delft.

Achter het huis laat Max de Haan in 1979 een broeikas bouwen. Daar kan hij zich uitleven in een van zijn hobby’s; het kweken van cactussen. Vaak komt hij vol stekels aan tafel 's avonds na een middag werken in de kas. Deze hobby deelde hij met heeroom Adriaan Waterreus te Haastrecht, een broer van zijn grootvader Marcus Cornelius Josephus Waterreus.

Hij wordt ook een hartstochtelijk verzamelaar van fossielen, waarvoor hij vaak eropuit trekt met zijn kinderen. Naast Spanje wordt gezocht in Calais en op het Franse noordelijke plateau. In Calais moet een half uitgebikte ammoniet van 1/2 meter doorsnede hals over kop verlaten worden door snel opkomende vloed.

Spelonken en carbid

Het eind jaren 60 van de 20e eeuw ontdekte uitgebreide grottencomplex Ojo Guareña in Noord-Spanje (tussen Burgos en Santander) wakkert een andere belangstelling aan.

Via de beveiliger van het complex, waarmee Max bevriend raakt (Pedro Macho) kunnen Max en zijn kinderen ongehinderd vele ondergrondse tochten maken in het meer dan 100 km gangen tellende complex. Naast de immense zalen als van kathedralen zijn er prehistorische rotstekeningen en geconserveerde voetstappen die verdwijnen in (daarna geformeerde) stalagmieten. Ook de fauna is uniek met zijn blinde witte visjes, kreeftjes en salamandertjes.

In 1971 en 1972 wordt het complex bezocht, en in 1983 voor de laatste keer. De toegang is nu strikt gereguleerd. In 1996 is het complex nationaal cultureel erfgoed verklaard.

Regina Elisabeth (Gien) Swertz, ca. 60 jaar oud.

Voor Max en zijn kinderen verschuift het accent van grottenbezoek gaandeweg naar speleologie en sportbeoefening. Met de vereniging Speleo Holland worden veel weekenden In België doorgebracht in grotten als de Haquin en de lastige te beklimmen Trou Bernard. Max' kinderen Eric en Hans hebben nog lang daarna met hun vrienden en kinderen grottentochten gehouden.

Pelgrim naar Compostela

Na zijn vervroegde pensionering in 1982 krijgt Max de Haan meer tijd voor zichzelf en kan eindelijk zijn langgekoesterde droom in vervulling laten gaan. In september, amper anderhalf maand na zijn pensionering, begint Max zijn pelgrimstocht naar Santiago de Compostela. Hij rijdt met zoon Eric in de Citroën Deux-Chevaux (2CV) van zijn vrouw Gien naar St. Palais, aan de voet van de Pyreneeën aan de Franse kant. Vandaar starten ze de voetreis.

Zoon Eric loopt mee tot Pamplona, waarna Max als 62-jarige alleen de tocht voortzet naar Santiago de Compostela, een pelgrimstocht van 850 kilometer. De reis duurt CHECK weken. In Santiago wacht zijn vrouw Gien hem op en samen reizen ze via Madrid weer terug naar Nederland.

Hij zal nog driemaal op de pelgrimstoer gaan maar voert, inmiddels meer dan 11 jaar later niet het hele traject uit.

  1. In mei 1993 doet hij als 73-jarige het traject CHECK naar Compostela (te voet CHECK) over.
  2. Eind augustus 1995 loopt hij met zijn broer Jos en start vanuit St. Jean Pied-le Port (of is dat DirkvdV) . De reis duurt ruim een maand. Zijn buurman en goede vriend Dirk van der Velden volgt het traject tegelijkertijd per auto en wacht de twee pelgrims op 's avonds in dorpjes. De laatste week komt zijn vrouw Gien over met de auto en pikt Max weer op richting huis. Allen brengen de laatste dagen gezamenlijk door in Santiago de Compostela.
  3. In 1999 probeert Max het nog een vierde maal, hij is dan bijna 80 jaar oud. De trip wordt voortijdig afgebroken in Leon.

Max kan het wandelen niet laten en loopt, gesplitst in enkele weekenden, ook de Noordzeekust af van IJmuiden tot Scheveningen. Bij de stukjes naaktstrand past hij zijn kleding aan maar houdt zijn rugzak op en schoenen aan.

Drie jaar na zijn eerste volledige pelgrimstocht (1985) zet hij zijn verhaal over de Camino op schrift; Waarheid en legende. In eigen beheer laat hij een kleine oplage drukken. In de jaren '90 bundelt hij zelfgemaakte cartoons met teksten in het Spaans in een klein boekje; Impresiones.

Zijn broer Jos de Haan schreef in “De Pelgrim”, jaargang 23, september 2007, uitgave van het Vlaams Genootschap van Santiago de Compostela een “In memoriam” voor zijn broer. Meer informatie over de pelgrimstocht(en) van Max de Haan en wat hij daarover op schrift stelt en presenteert is te vinden op de pagina Haan de, Max - Compostela.

Fotogalerij de Haan-Swertz

Persoonlijke instellingen
Naamruimten
Varianten
Handelingen
Navigatie
Hulpmiddelen