Craan, Petrus (1720) en Valentijn
| Zie gerelateerde pagina's in Categorie Familie Craan |
Op deze pagina enkele passages uit het boek Geschiedenissen en zaaken, kerkelyke en godsdienst in Amboina van François Valentijn, relevant in het kader van het predikantenambt dat Petrus Craan 8 jaar uitoefende in Ambon (1725 - 1733).
Petrus Craan geïnspireerd door Valentijn?
De predikant Petrus Craan, zoon van Jan Craan en in 1700 geboren in Sint-Maartensdijk, Zeeland, is mogelijk geinspireerd door François Valentijn om naar Indië te gaan. In het jaar dat Petrus Craan vertrekt (1724) verschijnt van zijn hand namelijk het 764 pagina's tellende boek Beschryving van Amboina;
|
Petrus Craan, wordt in de context van zijn familie Craan beschreven. Zijn levensverhaal zelf wordt beschreven in de paragraaf Petrus Craan.
Geschiedenissen en zaaken, kerkelyke en godsdienst in Amboina
Hieronder zijn enkele bladzijden opgenomen van het boek van Valentijn Geschiedenissen en zaaken, kerkelyke en godsdienst in Amboina, namelijk bladzijden 117 en 118 die handelen VAN DE GODSDIENST en AMBOONSE ZAKEN
Wat eigenlijk in zo’n Dorp de Dienst van een Schoolmeester...
(...) en zijn loon is.
Wanneer de Predikanten vertrokken zijn, is de Meester in ieder Dorp gewoon de hele week door zijn School waar te nemen, en buiten dien Zondags een gedrukte Predicatie van D. Caron, of D. Wiltens de Gemeente voor te lezen, de Gebeden ordentelijk te doen, met een Psalm, en Zegenwens te scheiden, (PAGE 118 BREAK) en driemaal 's weeks op Donderdag, Zaterdag, en Zondag, een Avond-Gebed te doen, en de Gemeente te catechizeren.
Hier voor trekt hij, zo hij een grote School heeft, zes, en zo hij een kleine School heeft, vier rijksdaalders ter maand, behalve dat hij gemeenlijk als het roer van het schip, of de naaste aan de Orangkaja, in veel Dorpen, en voornamelijk op Ceram is: want als 'er wat te schrijven, of na het Hoofd-Kasteel bekend te maken valt, dat werd meest door de Meesters gedaan.
Het getal der Scholen en der Meesteren
Zodanige Dorpen nu zijn er in de vijftig, daar Meesters in zijn, buiten welke nog een Oppermeester aan het Kasteel is, die 's Zondags als Voorlezer de Dienst doet, in de week op de Avond-Gebeden past, en nu en dan ook wel eens na de buitendorpen gaat zien, waar voor hij acht rijksdaalders ter maand trekt. Zo placht 'er ook een op Honimoa te zijn, maar dat is, uit zuinigheid, al de 20sten Februari in het jaar 1702 door haar Edelheden afgeschreven, en die is 'er nu in ettelijke jaren niet geweest.
De Dorpen, daar Meesters leggen, vertonen wij alhier in deze volgende Lijst, waar in men het getal der Meesters, met de namen der Dorpen, Scholen, Christenen, Kinderen, en Leden, zo van ieder Dorp, als het getal in het geheel, ziet, zijnde het ene jaar wat minder, het andere wat meer geweest. Uit het werk nu, dat 'er te doen valt, en uit het klein getal van Predikanten, dat 'er doorgaans, tegen zo groten getal van Christenen, en Scholen, geweest is, kan men zeer licht begrijpen, dat dien oegst veel te groot, tegen zo kleinen getal van arbeiders, is.
Het inkomen van een Predikant
Voor deze Dienst geniet een Predikant, het zij hij Maleisisch predikt, of niet, evenveel, dan dat de Maleisische Predikant voor al zijn reizen, rotzen, onkosten, of het afslonzen van zijn kleren, voor het zo menigmaal in het gevaar stellen van zijn leven, en het verliezen van zijn gezondheid door zo moeilijke tochten, twee lasten Rijst meer, dan de Nederduitse Predikanten, trekt.
| De soldij van een Predikant bedraagt in het jaar | ƒ 1200-0-0 |
| zijn kostgeld, a 10. rijksdaalder 3/8 per maand,
dus in het jaar |
ƒ 298-16-0 |
| Zeven kannen wijn per maand, a ieder 1/2 rijksdaalder | ƒ 100-16-0 |
| Zeven pond kaarsen, a 14 stuiver het pond,
per maand, komt |
ƒ 58-16-0 |
| Twee kannen Olijfolie, a 2. gulden ieder, dto | ƒ 14-0-0 |
| Twee kannen Hollandse azijn, a 12. stuivers ieder | ƒ 14-8-0 |
| Drie kannen Lampolie, a 1/2 rijksdaalder de drie | ƒ 14-8-0 |
| Zes rijksdaalders huishuur per maand | ƒ 172-16-0 |
| Brandhout, twee rijksdaalders per maand | ƒ 57-12-0 |
| Hetgeen te zamen maakt. | ƒ 1931-12-0 |
| Hier bij de twee lasten Rijst, a 30. rijksdaalder
of 72. gl. ieder |
ƒ 144-0-0 |
| Na verloop van de vijf eerste jaren werd hij verbeterd
a 20. gl. per maand meer. Dus in het jaar |
ƒ 240-0-0 |
| Vrij water a 1/2 rijksdaalder per maand | ƒ 14-8-0 |
| Dit lijkt wel veel inkomen, maar,
getrouwd zijnde, heeft hij het van noden, |
ƒ 2320-0 |
De Predikanten plachten ervoor nog 1/2 rijksdaalder voor het leren van een Leerling te hebben maar de Heer ‘’Cojett’’ nam dit D. ‘’Bierman’’ in Banda af, en sedert hebben al de Predikanten dit hier gemist. Had die goede en zuinige Heer op de Predikanten, het liever op andere zaken gezocht, en het Kasteel ‘’Victoria’’ wat hechter getimmerd, het zou de E. Compagnie zo veel duizenden naderhand niet gekost hebben. Ik zwijg van veel andere zaken, die ik onder mij heb, en maar laat berusten, om niet bitter van geest te schijnen.
Het inkomen van een Weduwe van een Predikant...
(...), en van de inlandse Ouderling, alsook wat een Predikant, bij zijn komst van Batavia, of daarheen nog trekt.
| Een Weduwe van een Predikant trekt, na zijn dood, eens | ƒ 100-0-0 |
| Een vadem brandhout alle maand | ƒ 57-12-0 |
| Vier kannen wijn, weerdig ter maand 4-16-0 dus | ƒ 57-12-0 |
| Kostgeld alle maand 5 1/4 rijksdaalder | ƒ 161-4-0 |
| ƒ 376-8-0 |
De Inlandse Ouderling, die met de Predikant mee gaat om de Kerken te bezoeken, trekt
| Een half last Rijst, |
| Vijf-en-twintig pond Vlees, |
| Vijf-en-twintig dito Spek, |
| Zeven Flessen Knijp, of Arak. |
Ook krijgt een Predikant op buitengewone reizen, van Batavia, en bij zijn vertrek daarheen, nog wel enige voorraad van wijn, kaarsen, specerijen, enz. buiten. Maar dat is van weinig belang, gelijk men hier ziet.
Extract uit de Factura van't schip Ijsselmonde van Batavia, van zodanige Provisie, als er in dezelve, tot extra provisie van de Predikant de Hr. Nicolaas Groenewout, verstrekt is.
Als:
| 1. Pond gesorteerde Specerijen. |
| 12. Kannen Sekwijn. |
| 12. dto Franse Wijn. |
| 10. dto Hollandse Azijn. |
| 20. Pond Hollandse Boter, |
| 1 1/2 Bos Waskaarsen. |
Ambon de 11de Maart 1712.
Wanneer een Predikant op een tocht na de buitenkerken gaat, werd er de navolgende Wijn en Brood tot de bediening van het H. Avondmaal vereist.
Hoe veel Wyn en Brood men tot de bediening van 't Avondmaal...
(...) in gansch Amboina van nooden heeft.
| Wijn | Brood | ||
| Voor | Ceram. | 12. kannen | 1.rijksdaalder |
| Honimoa | 12. dto | 1. dto | |
| Oma | 12. dto | 1. dto | |
| 't Kast. Victoria, en Leijtimor, | 30. dto | 2. dto | |
| Boero, Manipa, enz | 4. dto | 1/4 dto | |
| kannen 70. | rijksdaalder 5 1/4 |
Men neemt de Wijn, nadat men die, op een Ordonnantie van de Landvoogd van de Opperkoopman bekomen heeft, in een Reiskelder, zoals ook het Zilverwerk van de Kerk tot de bediening van het Avondmaal behorende (bestaande in een zilveren schotel, en twee zilveren bekers) en het brood, waar toe de Kerkmeester het geld geeft, en dat men bakken laat, mee, en men bedient zich daar af in ieder Dorp tot de bediening van het H. Avondmaal.
De staat der Nederduitsche Gemeinte hier
De Nederduitse Gemeente, hoewel de grootste aan ’t Kasteel is niet zeer groot, bestaande, buiten de Landvoogd, zijn Raad, en de Heren Predikanten, en ook de andere Compagnies Bedienden, en de Borgers met hun vrouwen (hoewel de soldaten ook een vrij groot gedeelte uitmaken) na gissing samen uit omtrent duizend personen, hoewel de helft van dit getal niet in de kerk komt.
De Nederduitse Leden zijn wat over de honderd in getal; maar daar verschijnen er zelden zo veel.
En der zelven Leden
De Inlandse Leden ziet men in de Lijst van de Meesters en Dorpen, zo als die hier volgt even na mijn Kerkelijk bericht, in October en November 1708 gedaan.
Aan het Kasteel komen van deze Inlandse Leden stijf twee honderd aan de Tafel.
Om nu te zien, hoedanigen bericht van de staat der Kerken en Scholen een Predikant, die de bezoeking waargenomen heeft, gewoon is aan de Heer Landvoogd, en zijn Raad, over te geven, hebben wij er hier maar een, tot voorbeeld, bijgevoegd.
