Andewegh, Familie

Uit FamilieWiki
Ga naar: navigatie, zoeken
Veel Andeweghs en nazaten zijn in de Dorpskerk van Barendrecht begraven; talloze grafzerken getuigen daarvan. De stoffelijke resten eronder zijn er niet meer; die zijn bij een restauratie ( 1960-1962) verzameld in een kist en begraven. De dorpskerk, ingewijd op 2 mei 1512, is het oudste rijksmonument van Barendrecht. Foto/afbeelding: Hart voor Barendrecht.
Afstamming: hoe de families in elkaar oplossen naar boven toe
Rijshouwer
van der Sijden
Andewegh
Besemer

Deze pagina beschrijft de voorouders van Grietje Andewegh (1633), dochter van Cornelis Laurisz. Andewegh (rond 1605). Zij is voorouder van Elizabeth Frederika (Bob) Ekker.

Door haar huwelijk met Pieter van der Sijden (1603) verdwijnt de achternaam Andewegh bij haar verdere nakomelingen.

Inhoud

Welvarende Barendrechtse boeren

De Andeweghs met hun oudst bekende voorvader Aert Jansz. (ca 1530/1535) zijn een aanzienlijk en welvarend boerengeslacht in Barendrecht en omstreken, waarvan takken in de 17e eeuw de namen Barendregt, Nieuwenboer, Verheul, Andewegh en van der Caa gaan voeren, tijdelijk of permanent.

Leden van deze familie komen voor onder de namen Andewegh, Aandewegh, Aendeweg, Aendewegh, Aenwegh, Aen de Wech, Aende Wech en Aen Wech, en vermoedelijk zijn er meer varianten.

Een aantal van deze families voert als wapen een dubbelkoppige adelaar, die ook door de familie Van Driel wordt gevoerd; mogelijk zijn de geslachten verder terug verwant.

Aert Jansz.(ca 1530/1535)

Grietgen Aertsdr. vermaakt 100 Carolusguldens aan de armen op haar sterfbed in 1610. Afgebeeld een zilveren Carolusgulden van na 1542. Foto/afbeelding: Numismatische Kring Brabant.

Aert Jansz. is geboren tussen 1530 en 1535. Hij huwt rond 1560 Grietgen Aertsdr., geboren rond 1532. Hun kinderen zijn:

  1. Lijntje Aertsdr. (overleden vóór 1607), huwt een andere voorvader Franck Gerrits de Vos (vóór 1574 - na 1652), boer te West-Barendrecht, penningmeester van Barendrecht en dijkheemraad van Ziedewij. Hun enige dochter Ariaentge (Adriana) Francksdr. de Vos huwt een andere voorvader Hendrick Adriaensz. Hoogendijk, en later als weduwe met een zoon van een andere voormoeder Maritge Pietersdr. Besemer (rond 1570, Ridderkerk - 1624, Oost-Barendrecht).
  2. Jan Aertsz. Barendregt (rond 1565 - rond 1651/52), landbouwer in Carnisse, huwt Maeijcken (Maertgen, Marijtgen) Pietersdr. Vanaf 1649 voeren hij en verdere nakomelingen de naam Barendregt. Jan Aertsz bekleedt geen openbare functies zoals zijn vermoedelijk jongere broer Lauris.
  3. Lauris Aertsz. (rond 1572 - 1651, Barendrecht), huwt Volckje Bastiaensdr. rond 1600.
Het graf van Grietgen Aertsdr., echtgenoot van Aert Jansz. met onherkenbaar wapen in de dorpskerk van Barendrecht.

Aert Jansz. overlijdt waarschijnlijk begin 1617; in elk geval vóór 11 mei van dat jaar; de kerkrekening over 1616/17 vermeldt dan: ontf(angen) t armgelt van Aert Janssen erfhuys. Hij moet redelijk oud zijn geworden; tussen de 81 en 87 jaren.

Gegoede landbouwer

Aert Jansz. is landbouwer, eerst in Carnisse en daarna in Barendrecht. Hij is gegoed in West-Barendrecht en aldaar hoog(dijk)heemraad van 1581 tot 1616.

Pas na 1561 komt zijn naam voor in de uit die jaren bewaard gebleven kohieren van de 10de penning, en is dan landbouwer in het Barendrechtse.

Het memorie boek der armen over de jaren 1592-1604 van de kerkelijke gemeente Barendrecht vermeldt:

Noch bij testamente aenden armen van Barendrecht gemaekt de somme van hondert Caroli gulden door Grietgen Aerts de huijsvrouwe van Aert Janssen daer sy op haer dootbedde lach sy is gestorven int iaer 1610”.

Latere kerkrekeningen maken nog melding van dit legaat, al wordt er dan wel gesproken dat dit zowel door Grietgen als door haar man aan de armen was vermaakt.

Grafschennis voor gelijkheid

Onder invloed van de Franse revolutie werden ook in Nederland graven, zoals die van de Andeweghs, doelwit van vandalisme. Dit onder het mom van vrijheid en gelijkheid, waarden die de Franse schilder Eugène Delacroix verbeeldde in de persoon van Marianne, het nationale symbool van Frankrijk. Detail van het doek De Vrijheid leidt het volk uit 1830.

Grietgen Aertsdr. overlijdt in 1610 in Barendrecht op een leeftijd van rond 78 jaren. Zij is in de dorpskerk van Barendrecht begraven onder een zerk met het opschrift:

HIER LEYT BEGRAVE GRIETGEN / AERTS DOCHTER DIE HUYSVROU / VAN AERT JANSZ ENDE SY IS / GESTORVE OPTEN 3 DECEMBER / ANNO 1610 OUT SIJNDE 78 IAER

Van het wapen op de zerk is helaas niets meer te onderscheiden. Het is vermoedelijk tijdens de Franse tijd in Nederland uitgekapt.

In de Franse tijd, ook Frans-Bataafse tijd genoemd (1795 tot 1813), werden adellijke en patricische uitingen, vooral wapens op graven en zerken doelwit van vandalisme. Ze waren onverenigbaar met het ideaal gelijkheid, een van de drie van de Franse Revolutie; Liberté, égalité, fraternité (Vrijheid, gelijkheid en broederschap).

Lauris Aertsz. (rond 1572)

Sebastiaen Louwensz. en Aeriaentie Leendertsdr. zijn begraven onder deze grafsteen in de Dorpskerk in Barendrecht. Zij zijn de ouders van Volckje Bastiaensdr., de echtgenote van Lauris Aertsz. Opschrift: HIER LEIT BEGRAUE SEBASTIAEN / LOVWENS Z DIJCKGRAUE VA- WESTBAERENDRECHT EN-CARNIS STERF DEN XXVC JULIUS AO LXXXIIII VDALEM GRAF. bron; Online Begraafplaatsen.

Lauris Aertsz., zoon van Aert Jansz. (ca 1530/1535) is geboren rond 1572. Hij huwt Volckje Bastiaensdr. rond 1600. Zij is mogelijk de dochter van Aeriaentie Leendertsdr. en Sebastiaen Louwensz, hoogheemraad van Barendrecht en dijkgraaf van West-Barendrecht en Carnisse. Hun kinderen zijn:

  1. Cornelis Laurisz. Andewegh (rond 1605 - 1650, Barendrecht), huwt Pietertje Cornelisdr. Andewegh.
  2. Lijntgen, gedoopt 1607.
  3. Bastiaen Laurisz. van (der) Caa (1610, Barendrecht - na 1670), landbouwer te Carnisse, heemraad van de Zuidpolder, dijkheemraad van het Buitenland en Binnenland van Barendrecht, huwt Annichgen Jansdr Pars.
  4. Grietge, gedoopt 1616.
  5. Maritge (Maeycken) Laurisdr. (1621 - 1681, Strijen), huwt Adriaen Andriesz. van der Wael alias Meerenburgh, landbouwer, heemraad van het Land van Esch en Oud Bonaventura, schepen, oud-raad, lid van de vierschaar van Strijen, diaconie-armmeester.
Grafzerk van Adriaen Andriesz. van der Wael (1619) in de Dorpskerk in Barendrecht. Hij is de echtgenoot van Maritge (Maeycken) Laurisdr., dochter van Lauris Aertsz. bron; Online Begraafplaatsen.

Lauris Aertsz. overlijdt in 1651 in Barendrecht op een leeftijd van rond 79 jaren. We komen Lauris voor de laatste maal in levenden lijve tegen in 1645, als hij in Dordrecht zijn dochter Mayken assisteert bij het opmaken van haar akte van huwelijkse voorwaarden.

Lauris is begraven in de dorpskerk van Barendrecht. Hoewel zijn grafplaat niet in de literatuur is beschreven, blijkt deze nog aanwezig te zijn. Het opschrift luidt:

HIER LEYT BEGRAVEN LAVRIS AERTSE IN SIN LEVN HOOCH LAACH HEEMRAET VAN BAREN DRECHT HY STERF DEN 4 MEI Ao. 1651 OVT 72 IAREN

Zijn vrouw blijft als weduwe in Carnisse wonen en overlijdt tussen 1661 en 1686.

Waarsman die zijn bezit uitbreidt

Lauris Aertsz. is waarsman (ook waardsman genoemd), een functie vergelijkbaar met 'secretaris-penningmeester en hoofd technische dienst' van een waterschap. Afbeelding; onderhoud aan een dijk 17e of 18e eeuw.

Lauris Aertsz. is landbouwer in Carnisse, gegoed in West-Barendrecht, waarsman, laagheemraad en later hoogheemraad van Barendrecht. Een waarsman (ook waardsman genoemd), was destijds een lid van een dijkbestuur of polderbestuur met een speciale functie, die zich het best laat omschrijven als 'secretaris-penningmeester en hoofd technische dienst' van wat tegenwoordig een waterschap genoemd zou worden.

De term kan ook staan voor het beroep van het bewaken van het vee op uiterwaarden in dienst van een grootgrondbezitter. Dit laatste is zeer waarschijnlijk hier niet van toepassing.

Lauris Aertsz. is een boer met veel grond; er zijn veel transacties bekend waaruit blijkt dat hij in de loop van zijn leven zijn grondbezit uitbreidt in West-Barendrecht en Carnisse:

  • In 1612 verkrijgt de in Barendrecht wonende Lauris Aertsz een perceel in het Nieuwe Bedijkte Land van Carnis, mogelijk de hofstede waar Lauris zijn boerenbedrijf op uitoefent. Het perceel is afkomstig van Jan Heijndricx uit Pernis. Ten oosten grenst het perceel aan land in gebruik door jonkheer Everardt van Doorns heer tot Liesse en Lauris Pieter Coornelisz. mogelijk de stiefvader van zijn vrouw.
  • Een akte uit 1622 noemt Lauris waarsman van Barendrecht. Hij verkrijgt dan ook een perceel aan de westzijde van zijn land.
  • In de loop van 1624 tot 1628 verkrijgt de dan in Carnis wonende Lauris van de familie Coorn uit Westmaas diverse stukken land die aan de zuidzijde grenzen aan zijn eigen land. Hij wordt dan onsen jegenwoordighen waersman genoemd.
  • Lauris wordt nog talrijke malen vermeld als belender van landerijen.
  • In 1632 koopt hij wederom stukken land in het Nieuwe Bedijkte Land van Carnis die grenzen aan de percelen die al zijn eigendom waren. Hij blijft uitbreiden;
  • In 1640 koopt hij grond in het Oude Land van OostBarendrech, en in 1643 grond in het Oude Land van Carnissz. Verkoopster is joffr. Antonette van Assendelft, vrouwe-douairière van Liessel, Deurne.

Na zijn dood verkoopt schepen Heijndrick Cornelisz Aende Wech (FAM?) in 1653 een perceel in het Oude Land van Carnis aan Volckxen Bastiaenen, weduwe en boedelhoudster van Lauris Aertsz.

Cornelis Laurisz. Andewegh (rond 1605)

Barendrecht, de habitat van veel Andeweghs en midden op de kaart, ligt ongeveer tussen Dordrecht en Rotterdam, welke laatste stad Dordrecht pas voorbij streeft in belang in de 17e eeuw met de opkomst van de VOC. Kaart uit de 16e eeuw van C. Sgrooten.

Cornelis Laurisz. Andewegh, zoon van Lauris Aertsz. (rond 1572), is geboren rond 1605 in West-Barendrecht. Hij huwt Pietertje Cornelisdr. Andewegh in 1630.

Zijn vrouw Pietertje is geboren in 1608 in Barendrecht, dochter van twee andere voorouders; Maritge Pietersdr. Besemer (rond 1570 - 1624) en Cornelis Adriaen Hendricxz Aen de Wech, heemraad van Oost-Barendrecht. Hun kinderen zijn:

  1. Maritge (Maria) Cornelisdr. Andewegh (1631 - vóór 1683), huwt Cornelis Iemensz. (Yemansz.) Lem, landbouwer in Numanspolder, schepen en heemraad van Numansdorp.
  2. Grietje Andewegh (1633, Barendrecht - 1716, Heinenoord), huwt 1) 1664 Pieter van der Sijden (1603), secretaris en penningmeester van Heinenoord, hoogdijkheemraad van de Somerlande, 2) rond 1670 Jacob Iemensz. (Yemansz.) Lem.
  3. Lijntge Cornelisdr. Andewegh (1635 - 1698), huwt Adriaen Gerritsz. van (der) Vlieth, landbouwer onder Carnis, later onder Oost-Barendrecht, dijkheemraad van het Binnenland van Barendrecht, schepen van Oost-Barendrecht.
  4. Adriaentge Cornelisdr. Andewegh (1636 - tussen 1696 en 1710), huwt Pieter Cornelisz. Boender.
  5. Cornelis Cornelisz. Andewegh. Cornelis Cornelisz. (rond 1638), landbouwer in Carnisse en Oost-Barendrecht, hoogdijkheemraad, dijkheemraad in Barendrecht en Carnisse, huwt 1) Margarita Hendricksdr. Hoogendijk, dochter van een andere voorvader Hendrick Adriaensz. Hoogendijk, huwt 2) Lijntje Bastiaensdr. van der Caa.
  6. Aert Cornelisz. Andewegh (rond 1640, Barendrecht - vóór 1683), landbouwer onder Zuid-Beijerland, huwt Machteltje Cornelisdr. Boender.
Het graf van Cornelis Laurisz. Andewegh in de dorpskerk van Barendrecht.

Cornelis Laurisz. neemt de familienaam Andewegh over van zijn vrouw en geeft die door aan zijn nageslacht. Het is verwarrend dat zijn vrouw Pietertje Andewegh zelf echter ook de naam Besemer van haar vader hanteert.

Cornelis overlijdt in 1650 in Barendrecht op een leeftijd van 45 jaren. Hij wordt begraven in de dorpskerk van Barendrecht onder een zerk die een wapen voert met een dubbelkoppige adelaar; hij behoudt kennelijk het wapen van zijn vaders geslacht. Het grafschrift luidt:

HIER LEYT BEGRAVEN / CORNELIS LAUWERYSZ / ENDE IS GESTORVEN / OP DEN 28 JULY OUDT / SYNDE 45 JAREN ENDE / IS BEGRAVEN OP DEN / 1 AUGUSTI ANNO 1650

Vijf jaar later (1655) hertrouwt zijn vrouw Pietertje Cornelisdr. met Maerten Vrancke de Vos, zoon van Franck Gerritsz, landbouwer, penningmeester van Barendrecht, dijkheemraad van de Ziedewij, en Meynske Dammis. Pietertje overlijdt ergens na 1685 op een leeftijd van meer dan 76 jaren.

Cornelis liquideert

Cornelis Laurisz. Andewegh is landbouwer, schepen van Oost-Barendrecht in 1649 en 1650. Terwijl zijn vader grondgebied vergaarde, lijkt het erop dat zijn oudste zoon alleen bezittingen liquideert:

  • In 1634 verkoopt Cornelis grond in het Ridderkerkse aan Adriaen Gleijnentt.
  • Met zijn zwager Willem Coornelisz Besemer verkoopt Cornelis in 1641 een aanwas buiten de nieuwendijck van Oost-Barendrecht aan de Enkhuizense koopman Jacob Muenm.
Het graf van Margarita Hendricksdr. Hoogendijk in de dorpskerk van Barendrecht. Zij is de 1e vrouw van Cornelis Cornelisz. Andewegh. Cornelis Cornelisz. en dochter van voorvader Hendrick Adriaensz. Hoogendijk (1598)

Mogelijk zijn er financiele perikelen, want na Cornelis' dood wordt er ook grond verkocht en is er sprake van schuldenaarschap:

  • Weduwe Pietertje en haar broer Heijnderick Cornelisz Aende Wech, tevens voogd van haar kinderen, verkopen in 1651 grond in het Buitenland van Oost-Barendrecht aan Didderick Dammert uit Dordrecht.
  • In 1656 verklaart ze, samen met haar nieuwe echtgenoot Maerten Francken, nog 2000 car gld. schuldig te zijn aan de genoemde Dammert uit Dordrecht. Zijn stellen weiland in het Oude Land van Oost-Barendrecht als zekerheid.
  • In 1684 verkoopt zij, voor de tweede maal weduwe geworden, voor 450 gld. land in het Binnenland van Oost-Barendrecht aan Hendrick Coopmans uit Dordrecht.
  • In 1685 verkoopt ze voor 4591 gld een boerderij met 6 mr. 240 r. bouw- en weiland in het Oude Land van Oost-Barendrecht, aan de oostzijde belend aan den Barendregsen binnenwegh.

Zoon Cornelis (ca. 1638)

Cornelis, de gelijknamige zoon van Cornelis Laurisz., is vermoedelijk de onmiddellijke opvolger van Hendrick Cornelisz Aenwegh (Andewegh) als penningmeester van Oost- en West- Barendrecht en Carnisse; een functie die hij 40 jaar lang zal vervullen. Zijn voorganger is zijn oom (broer van zijn moeder) en tevens stiefschoonvader.

Zijn eerste vrouw Margarita Hendricksdr. Hoogendijk is dochter van een andere voorvader Hendrick Adriaensz. Hoogendijk (1598). Zij is in de dorpskerk van Barendrecht begraven onder een zerk met twee wapens: een mansschild met een dubbelkoppige adelaar, en een vrouwsschild met 3 papegaaien (2-1) helmteken: een dubbelkoppige adelaar. Het opschrift luidt:

HIER LEYT BEGRAVEN MARGARITA HENDRICKX
HOOGENDIJCK IN HAER LEVEN GEWEEST HEBBENDE
HUYSVROU VAN CORNELIS CORNELISSE
ANWEGH IS GESTORVEN DEN 27EN AUGUSTUS
ANNO JAER 1680 OUT SYNDE 48 IAREN


Ook van Cornelis' tweede vrouw is in de dorpskerk te Barendrecht een zerk bewaard gebleven:

24 JAN. 1696 LIJNTJE VAN DE CA, DE HUISVROUW VAN CORNELIS ANDEWEG, OUT SIJNDE 59 JAREN

Cornelis overleeft zijn beide vrouwen en wordt in de dorpskerk van Barendrecht begraven. Zijn zerk vermeldt een leeftijd van 73. Dit strookt niet met zijn vermoedelijke geboortejaar 1638 en een leeftijd van 71 jaren bij overlijden. Het opschrift van de zerk luidt:

HIER LEIT BEGRAVE CORNELIS CORNELISSE AENDEWEG, PENNINGMEESTER VAN ‘T OUDE BINNEN EN BUITENLANT VAN OOST EN WEST BARENDRECHT EN CARNISSE, EN IS GESTORVEN DEN 7EN NOVEMBER 1709 OUT SIJNDE 73 JAAR

Cornelis is in de dorpskerk van Barendrecht begraven onder een zerk. De leeftijd van 73 klopt echter niet met zijn vermoedelijke geboortejaar 1638, waarbij hij op ca. 71 jarige leeftijd zou zijn gestorven. Het opschrift luidt:

HIER LEIT BEGRAVE CORNELIS CORNELISSE AENDEWEG, PENNINGMEESTER VAN ‘T OUDE BINNEN EN BUITENLANT VAN OOST EN WEST BARENDRECHT EN CARNISSE, EN IS GESTORVEN DEN 7EN NOVEMBER 1709 OUT SIJNDE 73 JAAR

Tranen van berouw en blijtschap in de ogen

Cornelis Andewegh en zijn zwager Adriaen van der Vlieth hebben drie jaar onmin, maar verzoenen zich na tussenkomst van de predikant. Misschien hielp het dat ze dan dan weer toegelaten werden tot het Heilig Avondmaal. Interieur Dorpskerk Barendrecht. Foto/afbeelding: Lakerveld Noordeloos.

Cornelis heeft een aantal malen van doen met de plaatselijke kerkenraad, het bestuur van de Barendrechtse protestantse kerkelijke gemeente. Men zijn nicht Harreweijer, wellicht een dochter van zijn schoonzuster Hildegonda Herweijer geb. Hoogendijck, maken zij in 1685 aan de kerkeraad van Barendrecht bekend:

(...) van meeninge zijn aen den armen op te leggen sekere hondert guldens, die Arij Antonisse en Marijtein Ariens den armen gemaeckt hebben.

In 1686 zijn Cornelis Andewegh en zijn zwager Adriaen van der Vlieth (gehuwd met Lijntge Cornelisdr. Andewegh) in een hevige ruzie gewikkeld, waarover een kerkeraadsvergadering wordt gehouden. De notulen vermelden dat de zwagers zich dienen te verzoenen.

Van der Vlieth wil wel maar Andewegh is hiertoe niet genegen. Zij worden van het Heilig Avondmaal uitgesloten en leggen pas in april 1689 hun geschillen bij. Daarvoor zijn ze aangesproken door de predikant van Barendrecht in bijzijn van ouderling Heijndrick Arientse Outraet en Aert Bastiaense van der Ca:

(...) op het alderferienste aengesproken gelijck voor desen meermael geschiet was, en overtuijght, dat het eenmael tijt was, om af te staen van twistinge en oneenigheden, en met den anderen sich te versoenen en vereenigen, waer op t Godt de Heere belieft heeft, wederzijts herten sodanige te raecken, dat sij malkander den hant van Broederschap hebben toegereijckt,
... en belooft met tranen van berouw en blijtschap in de ogen, en het herte, met den anderen in Broederlijcke liefde te sullen leven, vergevende uijt grond haeren herten malkanderen, dat den een den ander mogte hebben nagesproken”

Hierna worden de zwagers weer tot het Avondmaal toegelaten.

Bronnen en verantwoording

  • Gens Nostra. Maandblad Der Nederlandse Genealogische Vereniging. Jaargang XLIV. Januari 1989 Nr. 1
  • Genealogische pagina's van Arnold Zuiderent, Steinhausen, Zwitserland.
Persoonlijke instellingen
Naamruimten
Varianten
Handelingen
Navigatie
Hulpmiddelen